اخبار دانشگاهی کشور / علمی فرهنگی 21 اسفند 1391 - 11 March 2013
گشایش نخستین رصدخانه سازمان فضایی ایران
پرتاب کاوشگر پیشگام به فضا از سوی متخصصان کشور گل سرسبد فناوری ایرانی در سال ۹۱ بود که بازتاب بسیاری در کشورهای جهان داشت.
پرتال دانشگاهی به نقل از گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس، سازمان فضایی کشور در سال 82 در زیرمجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات استقرار یافت ولی به دلیل اهمیت فعالیتهای فضایی و پتانسیل ایران در این بخش و پس از پرتاب ماهواره امید توسط ماهوارهبر سفیر امید در 14 بهمن ماه سال 87 این سازمان در چند سال اخیر به صورت مستقل و زیر نظر نهاد ریاست جمهوری فعالیت میکند.
فعالیت فضایی کشور طوری ادامه یافت که در سال 88 روز 14 بهمن ماه به عنوان روز فناوری فضایی نامگذاری و از همان زمان بر اعزام فضانورد به فضا توسط متخصصان ایرانی تأکید شد.
پس از آن شاهد فعالیتهای بیشتر در حوزه فضایی بودیم به طوریکه ماهوارههای نوید و رصد و به دنبال آن کاوشگر 4 با اهداف بزرگتر و با مشخصات کامل یک کپسول زیستی به فضا پرتاب شد.
پس از آن ماهوارههای ایرانی دیگری با کارآییهای متفاوت نیز به فضا پرتاب شد تا اینکه در سال 91 پرتاب کاوشگر پیشگام اوج علم متخصصان فضایی ایران را به جهان نشان داد.
* میمون فضانورد؛ پیشگامی برای اعزام انسان به فضا
در ایام گرامیداشت میلاد پیامبر اکرم(ص) و در آستانه دهه فجر انقلاب اسلامی، دانشمندان و متخصصان فضایی ایران موفق شدند با برداشتن گام بلند دیگری در عرصه فناوری پیشرفته فضایی، ارسال حیات به فضا و تحقیقات زیستی که در انحصار چند کشور معدود است را برای کشورمان به ارمغان آورند.
پروژه ارسال حیات به فضا که با مدیریت یکپارچه سیستمی و تلاش دانشمندان سازمان فضایی ایران در دستور کار قرار گرفت، با استفاده از حامل سازمان صنایع هوا و فضا تا ارتفاع مورد نظر پرتاب و پس از طی مراحل پیشبینی شده و رسیدن به سرعت، شتاب و ارتفاع مورد نظر، مجددا به زمین بازگشته و موجود زنده با موفقیت بازیابی شد.
کاوشگر پیشگام از چهار بخش تشکیل شده است.
مجموعه موتور، متشکل از اجزای قفسه دم، بالکهای پایدار ساز، بلوک تنظیم ارتفاع، موتور و نازل
سکوی پرتاب برای پرتاب مجموعه
ایستگاههای زمینی برای برقراری ارتباط با کاوشگر و دریافت اطلاعات به صورت زمان واقعی
محموله که از اجزای کپسول زیستی سامانه خدمات (الکترونیک، مخابرات و پردازش) جدایش سازه و بازیابی موجود زنده تشکیل شده است.
دسترسی به ارتفاع بیش از 120 کیلومتری، ارسال موجود زنده با فیزیولوژی شبیه انسان، بومیسازی فناوری طراحی، ساخت و پرتاب کپسول زیستی، بازیابی سالم محموله، تله متری ثبت دادههای محیطی، زیستی و تصاویر در تمام مراحل پرتاب و تعیین بارهای اکوستیکی محفظه از اهدافی بود که با پرتاب کاوشگر پیشگام و بازیابی آن حاصل شد.
اعزام موجود زنده به فضا از سوی متخصصان ایرانی به اندازهای در دنیا بازتاب داشت که رسانههای بیگانه سعی در ایجاد شایعه داشته و ادعا کردند میمون فضانورد ایرانی زنده به زمین بازنگشته است.
حمید فاضلی رئیس سازمان فضایی کشور با اشاره به تبلیغات رسانههای بیگانه مبنی بر زنده نبودن میمون اعزام شده به فضا توسط دانشمندان ایرانی، گفت: رسانههای بیگانه برای کوچک جلوه دادن موفقیت دانشمندان ایرانی از تصویرهای آرشیو استفاده کردند.
وی افزود: ما برای انجام چنین طرحی دهها میمون پرورش دادیم و این در حالی است که عکسهایی را که متعلق به تمرینهای قبلی بوده از سوی رسانههای بیگانه پخش شده است.
فاضلی ادامه داد: ما این عکسها را از تمرینهای خود در زمان گذشته تهیه کرده بودیم.
وی اظهار داشت: میمون اعزام شده به فضا قطعا به سلامت بازگشته است.
* مدل مهندسی ماهواره ناهید و مدل توسعهای ماهواره زهره رونمایی شد
در نمایشگاه توانمندیهای جمهوری اسلامی ایران در حوزه فضایی نیز از مدل مهندسی ماهواره ناهید و مدل توسعه ماهواره مخابراتی زهره رونمایی شد.
ماهواره مخابراتی زهره توسط پژوهشگاه فضایی سازمان فضایی ایران به منظور پوشش مخابراتی، کاربرد در رادیو و تلویزیون، شبکه بانکی و اینترنت طراحی شده است.
این ماهواره در زمان پرتاب با 15 سال عمر مفید در مدار ژئو قرار میگیرد.
ماهواره مخابراتی زهره در مدار 36 هزار کیلومتری عملیاتی میشود. کشورهای دارنده این فناوری آمریکا، روسیه، چین، هند، اتحادیه اروپا و ایران هستند.
مدل توسعه ماهواره ناهید نیز توسط پژوهشگاه فضایی سازمان فضایی ایران با همکاری دانشگاه صنعتی امیرکبیر طراحی شده است.
از ماموریتهای این ماهواره تخمین سرعت بازشدن صفحات خورشیدی و دریافت و ارسال تصاویر به ایران است.
* تدوین سند جامع توسعه هوافضای کشور، گامی به سوی آیندهای مشخص
پس از حدود هفت سال فعالیت دستگاههای مختلف از جمله وزارت علوم، ستاد توسعه هوافضای معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و پژوهشکده سامانههای فضانوردی، سند جامع توسعه هوافضای کشور به عنوان یک سند بالادستی در این عرصه در ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور تصویب شد.
این مصوبه شامل تکالیف و راهبردهایی برای تمام نهادها و عواملی است که در امر شناسایی و بهرهگیری از فضا و هوا برای فعالیتهای رسانهای و مخابراتی، تصویربرداری، شناسایی و جابجایی محمولهها در هوا و فضاست.
سند جامع توسعه هوافضای کشور در شش فصل و در سه حوزه «فضایی»، «هوایی و هوانوردی» و «دفاعی» هوافضا تنظیم و تصویب شده است.
دستیابی به جایگاه اول منطقه در تسخیر فضا و تسلط بر آن از طریق علوم و فناوریهای مربوط با استفاده از توانمندیهای دانشگاهها و مراکز علمی و پژوهشی کشور، انجام ماموریتهای فضایی سرنشیندار و قراردادن انسان در مدار، همچنین طراحی، ساخت، پرتاب و بهره برداری از ماهواره در مدار زمین آهنگ و دیگر ماهوارهها با کاربردهای ارتباطات، سنجش از دور با اولویتدهی فناوریها و صنایع داخل با مشارکت جهان اسلام و همکاریهای بینالمللی، از مهمترین اهداف کلان حوزه فضایی در سند جامع هوافضا است.
* افتتاح پروژه آرشیو ملی دادههای فضایی و مرکز داده سازمان فضایی ایران
با توجه به اینکه ارائه خدمات به کاربران یکی از رسالتهای سازمان فضایی است این سازمان پروژهای مشترک برای پایش عرصه کشاورزی سه محصول برنج، چای و پنبه در سه استان شمالی کشور تعریف و در دست اجرا دارد.
یکی از اهداف سازمان فضایی ایران ترویج فرهنگ استفاده از دادههای ماهوارهای برای کاربران مختلف است.
در سامانه دادههای فضایی با بهرهبرداری از دادههای ماهوارهای و پردازش آنها میتوان یک آرشیو بسیار غنی برای ارایه اطلاعاتی مانند وضع ریزگردها، پایش خشکی مناطق مختلف ایران، وضع عرصههای کشاورزی ایران و پوشش گیاهی جنگلها و مراتع ایران در اختیار داشت.
با ایجاد این سامانه اطلاع رسانی و آرشیو دادههای فضایی پس از پرتاب ماهوارههای ایرانی ظفر و طلوع به فضا میتوان از یک سامانه بزرگ فضایی که کاملا به دست متخصصان ایرانی ساخته و پرداخته شده برای انجام تحقیقات فضایی در ایران استفاده کرد.
ساماندهی و گردآوری اطلاعات ماهوارهای در قالب یک پورتال و در اختیار گذاشتن این اطلاعات برای کاربران اینترنتی از جمله اهداف بهرهبرداری از آرشیو ملی دادههای فضایی است و سامانه پایش و هشدار بلایای طبیعی، پورتال مکانی دادههای سنجش از دور، سامانه پردازش تصاویر ماهوارهای و سامانه آرشیو دادههای سنجش از دور از جمله امکانات این سامانه اطلاعرسانی است.
* گشایش نخستین رصدخانه سازمان فضایی ایران
نخستین رصدخانه سازمان فضایی ایران نیز همزمان با میلاد امام حسن مجتبی(ع) و با حضور سرپرست سازمان فضایی ایران و جمعی از مسئولان فضایی کشور در مرکز فضایی البرز گشایش یافت.
رصدخانه مرکز فضایی البرز یکی از رصدخانههای بزرگ استان البرز و یکی از پنج رصدخانه بزرگ کشور است که از طریق آن میتوان به رصد کهکشان راه شیری و نیز اجرام سماوی پرداخت.
همچنین با استفاده از امکانات و تجهیزات این رصدخانه میتوان به مطالعه و رصد اجرام نزدیک زمین و ماهوارههایی که از فضای کشور عبور میکنند پرداخت و تصاویری از آنها تهیه کرد.
با استفاده از تجهیزات این رصدخانه در مراحل آزمایشی با همکاری سازمان همکاریهای فضایی آسیا و اقیانوسیه(APSCO) به رصدماهوارهها در مدار LEO و GEO اقدام شد که تصاویر تهیه شده از دقت بالایی برخوردار است.