فراهم نشدن امکان دسترسی به متن کامل پایان‌نامه‌ها

---

هفته گذشته خبری از سوی یکی از پژوهشگاه‌های معتبر کشور منتشر شد که بسیار خوشحال‌کننده بود.
به گزارش پرتال دانشگاهی:

چکیده خبر این بود: «امکان دسترسی به متن کامل پایان‌نامه‌های کشور فراهم شد، گنجینه علمی ایرانیان، پایگاه تمام‌متن پایان‌نامه‌ها و رساله‌های تحصیلات‌تکمیلی کشور پس از مدت‌ها انتظار در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران رونمایی شد. این پایگاه که در نشانی اینترنتی ganj. irandoc. ac. ir بارگذاری شده است از این پس تمامی پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویان مؤسسات طرف قرارداد با مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران را با جزئیات تعیین شده از سوی آنها در اختیار درخواست‌کنندگان قرار خواهد داد. تا پایان خرداد‌ماه سال‌جاری، بیش از 260هزار پایان‌نامه در پایگاه ملی پایان‌نامه‌ها (ایران داک) ثبت و نمایه‌سازی شده که در اختیار جامعه علمی قرار می‌گیرد.»

سامانه مذکور در روز اول راه‌اندازی اساسا از دسترس خارج شد و می‌شد حدس زد به‌دلیل بار زیاد درخواست بازدید از این سامانه، سرور مربوطه هنگ کرده است! اما در روزهای بعد که سامانه در دسترس قرار گرفت مشخص شد که ماجرا آنطور که اعلام شده نبوده است. اصل واقعیت این است که:

1-دسترسی به این سامانه نیازمند عضویت و ارائه اطلاعات واقعی افراد است.

2-در این سامانه اغلب مدارک و مستندات در حد خلاصه هستند و بررسی‌ها نشان می‌دهد که 90درصد اسناد مذکور اساسا حاوی متن کامل نیستند.

3-آن 10درصدی هم که دارای فایل PDF متن کامل سند یا پایان نامه هستند یا دارای خطای نرم افزاری هستند و بارگذاری نمی‌شوند یا متن کامل نیز در حد 15صفحه اول پایان نامه هستند و در برخی موارد نیز دریافت متن کامل نیازمند پر کردن فرم دیگری است که باید بعدا توسط اپراتورهای سامانه بررسی و به آدرس ای‌میل شما ارسال شود !

4-طبق اعلام رسمی پژوهشگاه مذکور در وب سایتش، «دسترسی به متن کامل پایان‌نامه‌ها براساس تفاهمنامه‌ای که بین مؤسسات و پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران منعقد شده است خواهد بود و دانشگاه‌ها براساس سیاستگذاری داخلی خود متن کامل پایان‌نامه‌ها را در اختیار استادان و دانشجویان خود قرار خواهند داد.» در اینجا نیز مشخص نیست این دانشگاه‌ها و مؤسساتی که با پژوهشگاه مذکور تفاهمنامه امضا کرده‌اند چه نام دارند؟ شیوه دسترسی دانشگاهیان دانشگاه‌هایی که تفاهمنامه امضا کرده‌اند به این سامانه چگونه است؟ لیست این دانشگاه‌ها در کجا منتشر شده؟ آیا برای اطلاع از این لیست نیز دانشگاهیان باید حضورا به دانشگاه خودشان مراجعه کنند؟ آیا دسترسی به این سامانه از طریق رایانه‌های دارای IP خاص وصرفا در محیط‌های دانشگاهی امکان‌پذیر است؟

5- نام این سامانه گنجینه گذاشته شده است که البته واقعا هم تمرکز 260هزار پایان نامه در یک سامانه، آن را به یک گنج تبدیل می‌کند و اگر در دسترس عموم قرار گیرد می‌تواند تحولی علمی در کشور ایجاد کند. اما این گنج فعلا غیرقابل دسترس است و مشخص نیست اگر قرار نبوده این گنج انتشار عمومی پیدا کند چرا خبرش با این آب و تاب اعلام عمومی شده است؟

6-براساس آموزه‌های دینی ما، زکات علم نشر آن است، اما متأسفانه اغلب دستگاه‌های ما علم و دانش را در پستوهای کتابخانه‌ها و دانشگاه‌ها حبس کرده‌اند و اجازه دسترسی دانش پژوهان را به آن نمی‌دهند. این در حالی است که پروژه‌های مشابهی در دنیا با چند صد میلیون کتاب و پایان نامه به‌صورت آنلاین اجرا شده و اکنون در دسترس عموم مردم دنیاست. ما بر دانش تولید شده خود حتی آنها که در حد عمومی است هزاران قفل و بند زده‌ایم.