گزارشی از وضعيت آموزش مجازی در كشور - دانشجوی مجازی؛ موفقيت مجازی؟

گزارشی از وضعيت آموزش مجازی در كشور - دانشجوی مجازی؛ موفقيت مجازی؟


9 سال پيش كه آموزش مجازي در دانشگاه‌هاي كشور راه‌اندازي شد، قرار بود بستري براي همگاني كردن آموزش عالي در كشور باشد، ولي باز هم قصه تكراي ضعف زير ساخت‌هاي ICT و ورود سليقه‌اي دانشگاه‌ها به اين نوع آموزش باعث سردرگمي دانشجويان مجازي در كشور شده است.

گروه علمي «خبرگزاري دانشجو»؛ هزينه بالايي براي تحصيل به دانشگاه مي پردازيم، ولي اجازه استفاده از كتابخانه و سايت دانشگاه را نداريم، هيچ احترامي نه تنها بين مسئولان دانشگاه حتي پيش اساتيد هم نداريم، از اساتيد متبحر و آشنا با اين روش هم برخوردار نيستيم، هيچ مرجعي براي رسيدگي به مشكلاتمان در دانشگاه نداريم، با توجه به هزينه بالاي اين روش تحصيلي در كشور هيچ تسهيلاتي حتي وام دانشجويي هم به ما تعلق نمي گيرد. اينها بخشي از درد و دل هاي دانشجوي مجازي دانشگاه خواجه نصير است.

اين دانشجوي مجازي دانشگاه خواجه نصير كه انگار دل پري از اين روش تحصيلي دارد، مشكلات آموزش مجازي در كشور را زياد دانسته و بيان مي دارد كه نبود كتابخانه الكترونيكي جامع و باور نداشتن تحصيل الكترونيكي بين مسئولان و خانواده ها نيز از جمله كمبود هاي اين روش است.

آموزش الكترونيكي كه حدود 23 سال قبل در جهان و حدود 9 سال قبل براي اولين بار از دانشگاه شيراز در ايران آغاز شده است مزاياي بسياري دارد، ولي در كشور ما به دليل اجراي عجله اي و بدون برنامه ريزي و فرهنگ سازي، مشكلات بسياري براي دانشجويان اين حوزه به همراه داشته است.

مشكلات دست به گريبان دانشجويان مجازي

دنياي امروز كه دنياي سرعت و پيشرفت ناميده شده، نيازمند بهره گيري از روش هايي است كه افراد با صرف زمان كمتر به آموزش دسترسي داشته باشند و گسترش آموزش مجازي و نفوذ امكانات از راه دور به عمق جوامع با هدف ارائه آموزش از طريق متد نوين از جمله مسيرهاي ميانبري است كه مي تواند به مقاصد بزرگي دست يابد.

هر چند سال هاي سال است كه آموزش مجازي در دنيا رايج شده و در حال حاضر زمينه مساعدي براي توسعه دانشگاه هاي مجازي در كشور فراهم شده است، ولي هنوز سيستم آموزش مجازي در كشور فراگير نشده و فقط در چند دانشگاه راه اندازي شده كه آنهم با مشكلات بسياري همراه است.

ديگر دانشجوي مجازي كه ترم چهارم را پشت سر گذاشته است، عدم تربيت اساتيد متخصص براي اين روش تحصيلي را از ديگر مشكلات آموزش مجازي خوانده و بيان مي دارد كه ارائه چهار جلسه كلاس حضوري براي رفع اشكال رشته هاي مجازي از جمله آيين نامه هايي است كه براي اين روش تحصيلي ارائه  شده، در صورتي كه در مواردي حتي يك جلسه كلاس حضوري هم ارائه نمي شود و دانشجويان در طول ترم يك بار هم  استاد مربوطه را نمي بينند.

وي كه در ترم دوم آموزش مجازي تصميم به انصراف از تحصيل گرفته بود، بيان مي دارد كه خانواده اش به سختي شهريه بالاي تحصيلش را مي پردازند تا او درس بخواند، ولي اين روش آنقدر مشكل دارد كه نه تنها تحصيل بلكه زندگي ها را با مشكل مواجه مي كند.

بر اساس چشم‌انداز مصوبه هيئت وزيران در  5/10/86 «آموزش مجازي بايد گسترش پيدا كند و بايد مهمترين دانشكده‌هاي آموزش الكترونيكي در خاورميانه را داشته باشيم.»

استراتژي آموزش الكترونيكي در ايران بر اساس سند چشم‌انداز در سه محور اصلي همگاني كردن آموزش، خروج منابع مالي و خروج منابع انساني تبيين و تعيين شده است كه در اين مسير موانع و شكاف‌هايي وجود داشته و ضعف زير ساخت‌هاي ICT، انحصار زير ساخت‌هاي مخابراتي از جمله پهناي باند و نامطلوب بودن مديريت‌ها از آن جمله است كه براي رسيدن به موفقيت در اين عرصه بايد استراتژي‌هاي مناسب و شفافي ارائه شود .

همچنين توسعه 30 درصدي كه آموزش الكترونيكي كه در سند توسعه پنجم ديده شده است، نيازمند ضوابط نظارتي است، ولي در كشور ما اين آموزش بدون مطالعه و مديريت دقيق راه اندازي شده و مشكلات بسياري را براي دانشجويان ايجاد كرده است.

آموزش مجازي در كشور پرجمعيتي مثل ايران كه متقاضيان بسياري براي ورود به دانشگاه دارد، مي تواند راهكار مناسبي براي گسترش ورود جوانان به دانشگاه و ارتقاي سطح علمي كشور باشد كه در اين راستا حذف زمان حضور در كلاس ها، كاهش رفت و آمدها و بهره گيري بيشتر از وقت و همچنين حذف كنكور كه معضل بزرگ جوانان كشورمان محسوب مي شود از جمله مزاياي استفاده از آموزش مجازي است كه بايد با برنامه ريزي دقيق و فرهنگ سازي به سمت بهره گيري از اين تكنولوژي پيش رفت، درحالي كه به نظر مي رسد ارائه آموزش مجازي در دانشگاه هاي كشور دقيق نبوده و تلفيقي از آموزش مجازي و آموزش سنتي است كه سردرگمي دانشجويان را در پي داشته است.

در عرصه آموزش الكترونيكي ايران، ضعف ساختار فرهنگي از جمله مشكلات بارز قابل مشاهده در اين زمينه است؛ به طوري كه بسياري از دانشجويان و حتي اساتيد با مزايا و معايب اين روش آشنايي ندارند.

نمي‌توان آموزش مجازي را جايگزين آموزش حضوري دانست

ورود سلیقه ای دانشگاه ها به بحث آموزش مجازی، باعث معضلات بي شماري براي دانشجويان شده است كه از جمله اين معضلات مي توان به پرداخت هزينه هاي بسيار بدون استفاده از امكانات حداقلي دانشگاه اشاره كرد كه در اين شرايط دانشجويان مجبور به ادامه تحصيل هستند.

ديگر دانشجوي مجازي رشته مهندسي صنايع ارائه دروس به صورت آفلاين و به روز نشدن اين دروس طي چندين ترم را از ديگر مشكلات تحصيل مجازي بيان كرده و مي گويد: كاش دانشجويان مجازي دانشگاه ها كه هزينه هاي بسياري براي تحصيل مي پردازند، از يك چهارم احترام و امكانات دانشجويان روزانه برخوردار بودند تا دغدغه هايشان كمتر مي شد.

وي ادامه مي دهد: اين گروه دانشجو نه تنها از طرف اساتيد و مسئولان دانشگاه، بلكه از طرف دانشجويان حضوري نيز بي حرمتي مي بينند و فاصله بسيار زيادي بين اين دو گروه ايجاد شده است كه ناشي از عدم فرهنگ سازي قبل از تاسيس اين روش مي باشد.

علاوه بر مشكلات دانشگاهي آموزش مجازي، دوری از ارتباطات جمعی در آموزش، نبود ارتباط چهره به چهره، وابستگی بیش از حد به فناوری، ناآشنایی برخی استادان بخصوص استادان قدیمی تر با فناوری های اطلاعاتی و رایانه ای، عدم تضمين كيفيت در آموزش عالي و نبود اتصال پر سرعت در كشور از جمله موانع رسيدن به آموزش الكترونيكي است كه براي رسيدن به آموزش الكترونيكي با كيفيت و قابل قبول بايد پايانه‌هاي آموزشي با پهناي باند مناسب و نصب سرورهاي لازم را در اختيار داشته باشيم.

خطوط تلفنی كه به عنوان خطوط مخابراتی ارتباطی در آموزش مجازي استفاده می شوند، با سرعت های بسیار بالای ارتباطات جهانی (فیبرنوری) قابل مقایسه نیستند كه در اين حوزه برخي از اساتيد دانشگاه ها معتقدند نمي‌توان آموزش مجازي را جايگزين دوره حضوري دانست و از ابزار الكترونيكي و آموزش از راه دور براي جايگزيني برخي كمبودها استفاده كرد؛ چرا كه در فرآيند يادگيري، تعامل استاد و دانشجو بسيار تاثيرگذار است.

دانشجويان مجازي به قيمت گزافي تحصيل مي‌كنند

محتواي الكترونيكي از ديگر بسترهاي آموزش مجازي است كه تبدیل اسناد، كتب و مستندات به فایل های الكترونیكی به منظور به اشتراك گذاشتن آنها در اینترنت از جمله اين محتواهاست كه تا زمانی كه در كشور ایجاد نشود، نمی توان به بحث آموزش مجازی امیدوار بود.

به نظر مي رسد مشكل اساسي آموزش الكترونيكي از جنس نگاه و طرز فكر است؛ به طوري كه هنوز بسياري از متوليان امور، يادگيري و آموزش الكترونيكي را ابزاري تشريفاتي و زينتي دانسته و نيز بدبيني متوليان امور نسبت به شبكه جهاني اينترنت و برخي سياست‌هاي حاكم براي ايجاد محدوديت در اين زمينه، روند بهبود زير ساخت‌‌ها را بسيار كند كرده و مشكلات فراواني را براي دانشجويان، اساتيد و مديران مراكز آموزش الكترونيكي بوجود آورده است، در حالي كه تنها زماني مي‌توان به تحول مثبتي در اين عرصه اميد داشت كه بجاي تهديد دانستن اين شبكه اطلاع‌رساني، آن را فرصتي بزرگ براي گسترش آگاهي‌ها و ارتباطات بدانيم.

دانشجوي پسري كه به نظر عصباني مي آيد نيز در اين خصوص مي گويد: با حلوا حلوا دهان شيرين نمي شود؛ چرا كه مشكلات اين حوزه از ابتداي راه اندازي نه تنها كمتر نشده، بلكه روز به روز در حال بيشتر شدن است.

وي ادامه مي دهد: مسئولان كشور بدون برنامه ريزي دقيق اين سيستم را ايجاد كرده و گروه بسياري از دانشجويان را در اين عرصه رها كرده اند؛ به طوري كه دانشجويان رشته هاي مجازي سردرگم ادامه يا ترك تحصيل هستند.

شايد مسئولان دانشگاه هاي ما به دليل رقابت و عجله اي كه در ارائه آموزش مجازي داشته اند، هرگز به فكر مشكلات و كمبودهاي اين حوزه نبوده و لحظه اي نيانديشيدند كه با فرهنگ حاكم به دانشگاه ها و ساختار مخابراتي ايران آموزش مجازي موثر خواهد داشت يا نه؟

تفاوت تحصيل شيوه مجازي به روزانه ها تفاوت رتبه هاست، ولي تفاوت تحصيل اين دو روش در دانشگاه ها زمين تا آسمان است؛ به طوري كه هزينه زياد، احترام كم، عدم توجه به مشكلات دانشجويان مجازي و ... در مقابل عدم هزينه بهره مندي از احترام و امكانات كامل براي دانشجويان غير مجازي نشان از تفاوت هاي بسياري دارد كه حتي قابل مقايسه با يكديگر نمي باشد.

دانشجويان مجازي كه به نظر فعال تر از دانشجويان حضوري هستند و وقت بيشتري براي يادگيري صرف مي كنند، با مشكلات بسياري در نبرد هستند كه كاش مسئولان و خانواده ها با ايجاد زنجيره اي از ارزش و اهميت به آنان قوت قلبي ارائه كنند كه با خيالي آسوده درس بخوانند.