تب چاپ مقالات علمی در نشریاتی که اصلا وجود ندارند!

تب چاپ مقالات علمی در نشریاتی که اصلا وجود ندارند!

تب چاپ مقاله علمی در نشریات بی کیفیت خارجی تا اندازه‌ای تند شده است که وزارت علوم از چندی پیش سعی کرد با تهیه فهرست نشریات نامعتبر از هدررفت دستاوردهای مؤلفان این مقالات در این مجموعه‌های بی اعتبار جلوگیری کند.

به گزارش پرتال دانشگاهی و به نقل از ایسنا، بسیاری از نشریات به ظاهر علمی خارجی از سطح کیفی لازم برای چاپ مقالات ایرانیان برخوردار نیستند اما گاه علاقه به چاپ مقاله در این مجلات باعث می‌شود تا چشم متخصصان، پژوهشگران و دانشجویان بر این حقیقت بسته شود.

اواخر سال گذشته معاونت پژوهش و فناوری وزرات علوم، تحقیقات و فناوری فهرستی را از نشریات نامعتبر خارجی منتشر و اعلام کرد که چاپ مقالات متخصصان، پژوهشگران و دانشگاهیان در مجلات این فهرست از امتیاز ارتقا و یا حمایت‌های وزارت علوم برخوردار نخواهد بود.

دفتر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی این وزارتخانه به زودی فهرست کامل‌تری از این نشریات را شامل بیش از ۲۵۰ مورد منتشر خواهد کرد و همین موضوع باعث شد تا خبرنگار ایسنا درباره ضرورت تدوین این فهرست و شیوه بررسی اعتبار علمی نشریات با مدیرکل دفتر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم به گفت‌وگو بنشیند.

مقاله علمی، بهانه‌ای برای کسب درآمد

دکتر مظفر شریفی معتقد است که جامعه علمی باید در برابر نشریات نامعتبری که تبدیل به چاهی برای مقالات علمی کشور شده‌اند واکنش جدی نشان دهد. وی با اشاره به اینکه چاپ مقالات ایرانی در نشریات نامعتبر برازنده کشور نیست، تصریح کرد: متأسفانه چندسالی‌است که گرایش کاذبی در بین ایرانیان برای چاپ مقاله علمی در نشریات خارجی به وجود آمده و همین موضوع باعث شده است تا بسیاری از کم‌تجربه‌ترها برای ارسال مقالات خود، عجول‌تر و کم‌دقت‌تر عمل کنند.

به گفته وی بسیاری از نشریاتی که افراد مقالات خود را برای چاپ به آنها ارسال می‌کنند از پایین‌ترین نشریات کشور نیز رتبه پایین‌تری به لحاظ علمی دریافت می‌کنند. مدیرکل دفتر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم با تأکید بر اینکه چاپ مقاله در این نشریات گاه ناآگاهانه صورت می‌گیرد، گفت: برای آنکه تمامی پژوهشگران و مؤلفان این مقالات از نامعتبر بودن آنها اطلاع پیدا کنند وزارت علوم انتشار این فهرست‌ها را آغاز کرد. شریفی ادامه داد: بسیاری از این نشریات، وجود خارجی ندارند و تنها برای کسب درآمد سایت‌های کاذبی را به اسم نشریات علمی راه‌اندازی کرده‌اند.

نشریات خارجی چگونه بررسی می‌شوند؟

روند دریافت، داوری و چاپ مقالات در این نشریات در بسیاری از مواقع نامعقول و بسیار کوتاه است؛ تا جایی که مشخص می‌شود اعضای کمیته داوری ذکر شده برای آن وجود خارجی ندارند و یا از اسامی افراد حقیقی و حقوقی بدون اطلاع آنها سوء استفاده شده است.

فهرست بیش از ۲۵۰ نشریه نامعتبر وزارت علوم به زودی بر روی وب‌سایت این وزارتخانه قرار می‌گیرد. این نشریات در یک کمیته علم‌سنجی به صورت موردی و دقیق بررسی شده‌اند و متخصصان هر حوزه نیز در موارد خاص برای تعیین سطح علمی آنها به کارشناسان وزارت علوم کمک کرده‌اند.

«دارا بودن ناشران تجاری»، «مشخص بودن ترکیب هیأت تحریریه»، «قوی بودن کادر داوری علمی»، «مشخص بودن فرآیند داوری»، «میزان اهمیت دریافت وجه نقد از مؤلفان و میزان آن»، «کیفیت علمی مقالات چاپ شده» و «شناخت اساتید مطرح حوزه‌های تخصصی در کشور از این نشریات» از جمله ملاک‌هایی است که کارشناسان وزارت علوم بر اساس آن صحت عملکرد و سطح نشریات خارجی را می‌سنجند.

به گفته شریفی این فهرست در حال به روزرسانی است و به صورت پیوسته بررسی می‌شود. ممکن است یک نشریه در فهرست نشریات نامعتبر قرار داشته باشد اما با ارتقاء سطح علمی از این فهرست خارج شود و یا نشریه‌ای که پیش از این معتبر بوده، بی‌اعتبار معرفی شود؛ بنابراین ممکن است دو مقاله یک پژوهشگر در یک مجله، یکی معتبر و دیگری نامعتبر شناخته شود.

نشریات معتبر علمی فهرست می‌شوند

به گفته شریفی برای تهیه فهرست نشریات معتبر خارجی در حوزه‌های تخصصی نیز یک کمیته در وزارت علوم تشکیل شده است. این کمیته وظیفه شکل‌دهی به کمیته‌های تخصصی متشکل از اساتید آن حوزه را برعهده دارد تا نظر تخصصی آنها تکمیل کننده ملاک‌های عمومی کمیته راهبری در وزارت علوم برای فهرست کردن نشریات معتبر باشد.

دراین زمینه یک کیمته تخصصی در حوزه کشاورزی به صورت پایلوت تشکیل شده و فعالیت خود را آغاز کرده است. فهرست کمیته تخصصی حوزه کشاورزی احتمالا نخستین فهرست نشریات معتبر در کشور خواهد بود و فهرست سایر نشریات نیز تا پایان سال مشخص خواهد شد.