ايجاد دوره اخلاق در پژوهش براي 125 رشته تحصيلات تکميلي
دبير کميته کشوري اخلاق وزارت بهداشت با اشاره به برنامه ريزي نهادينه کردن اخلاق در پژوهش در تحصيلات تکميلي از ارائه پيشنهاد الزامي شدن دوره اخلاق در پژوهش بصورت ويژه براي 125 رشته علوم پزشکي در تحصيلي کارشناسي ارشد، دکتري تخصصي و دستياري خبر داد.
دکتر کاظم زنده دل در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: در حال حاضر دوره اخلاق در پژوهش به صورت يک بحث دو ساعته در قالب درس روش تحقيق ارائه مي شود که اين کافي نيست و براي آموزش هرچه بهتر دانشجويان و آشنايي بيشتر با مفاهيم اخلاق در پژوهش لازم است اين ميزان به 8 تا 10 ساعت افزايش يابد.
زنده دل يادآور شد: برنامه آموزشي 125 رشته و دوره تحصيلي علوم پزشکي را مورد بازنگري قرار داديم و مشکلات رعايت نشدن اخلاق در پژوهش در برنامه هاي آموزشي استخراج شده است که بر اين اساس مقرر شد ميزان ساعت تدريس و موضوعات آن افزايش يابد.
دبير کميته کشوري اخلاق وزارت بهداشت خاطرنشان کرد: آموزش اخلاق در پژوهش در برنامه هاي درسي به عنوان يک طرح پژوهشي در معاونت تحقيقات و فناوري وزارت بهداشت انجام گرفت و نتيجه آن نامه اي به معاونت آموزشي وزارت بهداشت براي اجرايي شدن آن بود.
به گزارش مهر، يافته هاي تحقيق گزارش بررسي آموزش اخلاق در پژوهش در برنامههاي درسي دورههاي تحصيلات تکميلي علوم پزشکي کشور در سالهاي 67 تا 89 نشان مي دهد از 125 برنامه آموزشي مورد بررسي، 72 رشته فاقد مبحث اخلاق در پژوهش بودند و در 53 رشته نيز مبحث اخلاق در پژوهش در برنامههاي درسي گنجانده شده بود. از مجموع 125 رشته بررسي شده، در 61 رشته موضوع اخلاق به نوعي عنوان شده بود و از اين ميان در 53 رشته بحث اخلاق در پژوهش وجود داشت.
در بخش هايي از اين گزارش آمده است : از ميان رشته هاي داراي مبحث اخلاق در پژوهش 23 رشته معادل 4/43 درصد مربوط به مقطع دکتري و 30 رشته معادل 6/56 درصد مربوط به مقطع کارشناسي ارشد بود. همچنين در 17 رشته شامل 14 رشته دکتري و 3 رشته کارشناسي ارشد واحد جداگانهاي به مبحث اخلاق اختصاص يافته بود.
در بين رشتههايي که داراي واحد جداگانهاي براي مبحث اخلاق بودند، در 8 رشته دکتري شامل اخلاق پزشکي، انفورماتيک پزشکي، آموزش پزشکي، مهندسي بافت، سلامت دهان و دندانپزشکي اجتماعي و پروتئوميکس کاربردي و 2 رشته کارشناسي ارشد شامل انفورماتيک پزشکي و سلامت و رسانه به بحث اخلاق در پژوهش به تفصيل و به تفکيک سرفصلهاي مهم پرداخته شده است.
در 36 رشته معادل 68 درصد دوره ها بحث اخلاق در پژوهش به صورت بسيار محدود و در حد يک تا دو ساعت تدريس در خلال ساير دورهها وجود داشته که در 31 رشته فقط در واحد درسي روش تحقيق تحت عنوان مسائل يا ملاحظات اخلاقي تدريس مي شد.
به گزارش مهر، چهار رشته شامل دوره دکتري علوم تشريحي و کارشناسي ارشد رشته هاي ايمني شناسي پزشکي، ويروس شناسي پزشکي و علوم تشريحي بحث اخلاق در پژوهش تنها در واحد درسي کار با حيوانات آزمايشگاهي و در رشته کارشناسي ارشد آمار زيستي، بحث اخلاق در واحد درسي طرح و تحليل کارآزماييهاي باليني درنظر گرفته شده بود.
در مجموع از 53 رشته اي که به طور مشخص سرفصل اخلاق در پژوهش در آنها طرح شده بود، در 40 رشته معادل 5/75 درصد اين مبحث جزء دروس اختصاصي و اجباري و در 11 رشته جزء دروس کمبود يا جبراني (دانشجو در صورتيکه در دورههاي قبلي واحد را نگذرانده باشد در اين دوره موظف به انتخاب آن خواهد بود) و در 2 رشته نيز درس اخلاق در پژوهش جزء دروس اختياري بود که دانشجو موظف به گذراندن آن نيست.
از مجموع 125 برنامه آموزشي مورد مطالعه، 72 رشته فاقد درس اخلاق در پژوهش بودند، که از اين ميان 46 رشته مربوط به مقطع دکتري و 26 رشته مربوط به مقطع کارشناسي ارشد است. از مجموع 72 رشته فاقد درس اخلاق در پژوهش، 8 رشته داراي مبحث اخلاق و فاقد بحث اخلاق در پژوهش در برنامه آموزشي بودند. از اين 8 رشته در رشته هاي روانشناسي باليني، پزشکي و دندانپزشکي در مقطع دکتري و طب سنتي ايراني و حيوانات آزمايشگاهي در مقطع کارشناسي ارشد نيز گرچه بحث اخلاق به صورت واحد مستقلي در برنامه آموزشي وجود داشت، اما به طور مشخص به مبحث اخلاق در پژوهش اشارهاي نشده بود.
از ميان 125 برنامه آموزشي مورد بررسي 69 رشته مربوط به مقطع دکتري و 56 رشته مربوط به مقطع کارشناسي ارشد بود و از مجموع 69 رشته مربوط به مقطع دکتري، 23 رشته داراي درس اخلاق در پژوهش و 46 رشته فاقد درس اخلاق در پژوهش بودند. همچنين از 56 رشته مربوط به مقطع کارشناسي ارشد نيز 30 رشته داراي درس اخلاق در پژوهش و 26 رشته فاقد اين درس بودند.
بر اساس ديگر يافته هاي اين تحقيق توجه و تاکيد بيشتر روي مبحث اخلاق در برنامههاي آموزشي تصويب شده پس از سال 85 بيشتر شده است و در ميان مقاطع تحصيلي نيز درصد بيشتري از رشتههاي مربوط به مقطع کارشناسي ارشد به درس اخلاق در پژوهش پرداخته اند.
بر اساس دستاوردهاي اين تحقيق، زمان اختصاص داده شده به موضوع اخلاق در پژوهش براي تدريس در دوره تحصيلات تکميلي کافي نبوده و در بيش از نيمي از رشتههاي علوم پزشکي از بحث اخلاق در پژوهش غفلت شده است و از آنجا که افزايش کمي و کيفي درس اخلاق در رشتههاي مختلف ضروري است پيشنهاد شد که محتواي دورههاي آموزشي با هدف توسعه آموزشهاي اخلاق و اخلاق در پژوهش در کشور بازنگري شده و اين درس به عنوان يک واحد اجباري و با تعيين شفاف سرفصلها و اهداف آموزشي، در تمام برنامههاي آموزشي گنجانده شود.