گزارش مشروح فارس از اقدامات عجيبي كه شايد فقط در ايران انجام مي‌شود؛
اساتيدي كه مقالات و كتب دانشجويان را به نام خود چاپ مي‌كنند
خبرگزاري فارس: ثبت كتب، مقالات و ترجمه‌هاي دانشجويان به نام اساتيد از جمله موضوعات و آسيب‌هايي است كه در دانشگاه‌هاي ايران رو به گسترش رفته و عدم برخورد با اين تخلفات، موجبات كشيده شدن دامنه اين معضل به سطوح بين‌المللي شده است.
به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاه خبرگزاري فارس، از زماني كه جوامع نياز به عنصري پيدا كردند كه بتواند كاركردي فراتر از مدارس سنتي را داشته باشد، به تدريج پايه‌گذاري دانشگاه را فراهم آورند، اما پايه‌گذاري دانشگاه و گسترش آن در اقصي نقاط جهان تازه شروع كار بود و نياز به منابع و اكتشافات جديد علمي، تفكيك علم به حوزه‌هاي مختلف و ... بيشتر احساس شد.
* تاريخچه ترجمه در جهان
يكي از اين روش‌ها براي دسترسي به منابع جديد ترجمه است، ترجمه تاريخچه‌اي نسبتا طولاني دارد؛ اولين آثار ترجمه شده در جهان، نزد مصريان است كه به 3 هزار سال قبل از ميلاد مي‌رسد؛ در غرب هم از حدود سيصد سال قبل از ميلاد كار ترجمه رونق پيدا كرد.
در قرن دوازده ميلادي با تماس غرب و اسلام ترجمه از زبان عربي به لاتين و از لاتين به عربي گسترش پيدا كرد كه موجبات آشنايي بيشتر مسلمانان از غرب و غربي‌ها از اسلام شد.
در قرن نوزدهم ترجمه بيشتر بين خواص رايج بود، اما در قرن بيستم به دليل نياز جامعه، ترجمه گستره وسيعي از جامعه را در بر گرفت و قرن بيستم «عصر ترجمه» نام گرفت.
* تاريخ ترجمه در ايران
ترجمه در ايران داراي تاريخي نسبتا طولاني است، از نخستين ترجمه‌ها ترجمه سروده‌هاي زرتشتي به زبان پهلوي بود؛ در دوره ساسانيان ترجمه‌هايي به اين سبك گسترش بيشتري پيدا كرد.
در دوره بعد از اسلام به موازات توسعه اسلام، متن‌هايي از عربي به فارسي ترجمه شد و اين روند تا مدت مديدي ادامه يافت.
در اواخر قرن نوزدهم، تغييراتي كه ايجاد شد، منجر به پيدايش در "رنسانس ترجمه " در ايران شد.
انگيزه اين دوره ترجمه متون اساسي علمي از زبان‌هاي اروپايي براي دست‌يابي به علوم و فن‌آوري‌هاي جديد بود.
بيشتر مترجمين اين دوره فارغ‌التحصيلان دارالفنون بودند كه مهمترين آنها اعتمادالسلطنه رئيس اداره‌اي به نام «دارالترجمه» در عصر قاجار بود.
* ترجمه و سرقت علمي، ادبي
امروزه با گسترش شمار آشنايان به زبان‌هاي نوين به اين عرصه، دانشجويان و اساتيد هم مي‌توانند نقش مترجم را راحت‌تر از گذشته ايفا كنند. با اين شرايط جديد و با توجه به مقتضيات زمان برخي عوامل دروني و محيطي در برخي از دانشجويان و اساتيد منجر به پيدايش و گسترش پديده سرقت ادبي شد، به گونه‌اي كه امروزه هر از چند گاهي در گوشه و كنار جهان و ايران شاهد كشف و معرفي انواع سرقت‌هاي علمي و ادبي هستيم.
* چاپ ترجمه دانشجوي به نام استاد؛ نمونه‌اي از سرقت علمي، ادبي
يكي از اساتيد دانشگاه علامه در اين باره ميگويد: اين پديده از گذشته بوده و قوانيني براي مقابله با آن در كشورها وضع شده است.
وي ادامه مي‌دهد: يكي از موارد سرقت علمي اين است كه يك نفر ترجمه يا تاليف شخص ديگري را به نام خودش چاپ مي‌كند، به عنوان نمونه كتاب «ارتباطات سازماني» اثر «كاترين ميلر» دو ترجمه فارسي دارد، با اين تفاوت كه يكي از آنها اين كتاب را با عنوان تاليف به اسم خودش منتشر كرده است. جالب اينكه درحالي كه در شناسنامه و پيشگفتار كتاب آورده كه كتاب ترجمه است، در صفحه اول نام خودش را به عنوان مؤلف آورده است!
* دانشجو با توصيه استاد ترجمه‌اش را با نام وي چاپ مي‌كند
يكي از اساتيد دانشگاه تهران نيز ميگويد: ما در دانشگاه تهران متاسفانه استادي داريم كه حتي رتبه‌هاي كشوري خوبي هم در عرصه علمي آورده‌اند، اما اين استاد در حركتي غيراخلاقي به يك دانشجو توصيه كرده كه اسم وي نيز در اول كتابي كه اين دانشجو ترجمه كرده آورده شود.
اين استاد دانشگاه تهران ادامه داد: اين دانشجو نيز بالاجبار و براي اينكه كتاب امكان چاپ پيدا كند، اين خواسته استاد را عملي كرده است.
* قانون مجازات سارقان ادبي؛ قانوني كه هيچ‌گاه اجرا نمي‌شود
اما يكي از اساتيد خانم كه مقاله بيست صفحه‌ايش را به كتاب تبديل كرده و الان هم سمت استادياري دارد، در اين باره ميگويد: من و همكارانم چندين بار به وزارت علوم هم تذكر داده‌ايم كه جلوي اينگونه رفتارها بايستند تا استادي براي ارتقاي درجه علمي خودش از دسترنج دانشجو يا استاد ديگري سوء‌استفاده نكند.
وي ادامه مي‌دهد: علي‌رغم اينكه در قوانين براي موارد چاپ و نشر ترجمه ديگري و سرقت ادبي مجازات‌هايي پيش‌بيني شده است ولي هيچ‌وقت شاهد برخورد با اساتيد يا دانشجوياني كه اقدام به نقض اين قوانين مي‌كنند نبوده‌ايم.
اين استاد خانم مي‌افزايد: در سايتي مي‌خواندم رئيس دانشگاهي در ايالت اوهايو آمريكا، به خاطر اينكه در سخنراني‌اش بدون ذكر منبع از مطالب شخص ديگري استفاده كرده است، بر اثر فشارهاي وارد مجبور به استعفا شده است.
* عدم توانايي مالي دانشجو = چاپ ترجمه با نام استاد
يكي از دانشجويان كارشناسي ارشد دانشكده فني دانشگاه تهران با نام «نادر» ميگويد: من كتابي را در مورد رشته خودم ترجمه كرده بودم چندين جا هم مراجعه كردم تا چاپش كنم، ولي بدليل ضيق مالي نتوانستم چاپش كنم، چون مبلغي كه مي‌خواستند خارج از توانايي من بود، لذا مجبور شدم علي‌رغم ميل باطني‌ام كتاب را با ذكر نام يكي از اساتيدم در اول كتاب چاپ كنم.
* همه‌گير شدن پديده چاپ ترجمه دانشجويان توسط اساتيد
آقاي «الف» از اساتيد دانشگاه علامه، در مورد دلايل گرايش اساتيد به سمت چاپ كتاب‌هاي ترجمه‌اي كه يا ترجمه ديگري است و يا شخص آن را با اندكي تغيير به نام خودش چاپ مي‌كند، ميگويد: پديده مصادره ترجمه ديگران در بين اساتيد، مانند دانشجويان تقريبا همه‌گير شده است، چون ما با تصويب قوانيني در مجلس يا دولت از گذشته تاكنون، اساتيد را به اين سمت سوق مي‌دهيم.
اين استاد دانشگاه علامه فرم‌هايي را نشان مي‌دهد كه هر استادي موظف است در هر دوره 10 ساله آنها را پر بكند و به وزارت علوم بدهد تا بر اساس آن فرم‌ها امتيازدهي و درجه‌بندي اساتيد انجام شود.
وي تصريح مي‌كند: در اين جدول هر استاد حداقل بايد 110 امتياز بياورد، اين پارامترها 20 موردند و مهمترين پارامترهايي كه در اين جدول وجود دارند عبارتند از: مقاله تاليفي، 5 امتياز. ترجمه كتاب 10 امتياز، رساله دكتري كه استاد با دانشجو 3 سال كار مي‌كند 8 امتياز، پايان نامه كارشناسي ارشد 1/5 امتياز، مقالات بين‌المللي 7 امتياز و ...
اين استاد دانشگاه ادامه مي‌دهد كه در اين جدول توجهي به حجم كتاب نشده است؛ استادي كه 50 صفحه كتاب نوشته همان امتيازي مي‌گيرد كه استادي با 1200 صفحه مي‌گيرد كه اين نشانگر نبودن نظم است و باعث دلسردي اساتيد مي‌شود چون استادي كه زحمت نكشيده در جايگاه و رتبه‌اي قرار مي‌گيرد كه جايگاهش را ندارد.
وي عامل ديگر رواج اين پديده را، عدم برخورد جدي و قاطع از طرف نهادهاي مربوطه مي‌داند و اضافه مي‌كند كه موردي نديده‌ام كه يكي از اساتيد دانشگاه‌هاي ما بعد از اثبات سرقت علمي اخراج شود يا دانشجويي كه در پايان‌نامه‌اش، برخلاف تعهدي كه قبلا داده است از اطلاعاتي بدون ذكر منبع آورده است از دفاعش جلوگيري شود. اگر پليس يا دستگاه قضايي وارد اين عرصه شود و جلوي چند مورد را بگيرد و با اطلاع‌رساني نشان دهد كه اين كار نا پسند است، مطمئنا جلوي خيلي از موارد اين‌چنيني گرفته مي‌شود.
خانم «ب» استاد دانشگاه تهران هم ادامه ميگويد: من استادي مي‌شناسم كه سر كلاس به دانشجويان كار عملي «ترجمه» مي‌دهد،فصل‌هاي كتاب را بين دانشجويان تقسيم مي‌كند، دانشجويان هم با توسل به دارالترجمه يا دانشجويان ترم بالاتر، متن ترجمه شده را تحويل استاد مي‌دهند، او هم با مقداري ويرايش كتاب را زيرچاپ مي‌برد.
وي دليل به وجود آمدن اين وضعيت را نبود نظارت و سيستم غلط ترفيع بندي اساتيد معرفي مي‌كند.
* ورود سرقت علمي در «ISI»
سرقت علمي، وارد حوزه مقالات بين‌الملل و ISI هم شده است؛ ISI، مخفف Institue of scientific Information است كه براي نخستين بار توسط پرفسور يوجين گارفيلد (Eugene Garfield) در سال 1960 در ايالت فيلادلفياي آمريكا منتشر شد.
اين موسسه در سال 1992 توسط موسسه علمي تامسون (Tomson Scientific) خريداري شد و با عنوان تامسون آي.اس.آي شناخته شد (thomson ISI) اين موسسه در حال حاضر حدود 16000 عنوان مجله و كنفرانس بين‌المللي را در حوزه‌هاي علوم مهندسي، علوم اجتماعي، علوم انساني، هنر تحت پوشش خود دارد.
ISI هرساله يافته‌هاي جديدي را فراهم و به پژوهشگران عرضه مي‌دارد. حجم عظيم اطلاعات ISI به محققان اين امكان را مي‌دهد تا از پيشينه تحقيقاتي موضوع مورد علاقه و آخرين تحولات در آن حوزه مطلع شوند.
امروزه هر مقاله‌اي كه در اين مجلات منتشر مي‌شود به عنوان يك توليد علمي در جهان شناخته مي‌شود. در ايران هم استفاده از نمايه‌هاي ISI و منظور كردن هر نمايه مربوط به مقاله معتبر علمي به عنوان توليدي علمي جهاني كه در جامعه دانشگاهي پذيرفته شده است شناخته مي‌شود.
مقالات ISI منتشر شده توسط پژوهشگران، يكي از فاكتورهاي رتبه‌بندي دانشگاه‌هاي برتر جهان به وسيله دانشگاه شانگ‌هاي جيائوتانگ است.
رشد توليد علم و مقاله در ايران از دهه 90 ميلادي سرعت بيشتري به خود گرفته است به گونه‌اي كه ايران در سال 2009 بر اساس اعلام نيوسانيست، (New Seientist) بيشترين رشد علمي را در جهان داشت و دانشگاه تهران در فوريه 2010 با چند پله صعود رتبه 837 را كسب كرد.
اما علي‌رغم پيشرفت‌هاي چشمگير در عرضه مقالات بين‌المللي و توليد علم، هر از گاهي شاهد آشكار شدن سرقت علمي انجام گرفته توسط برخي از دانشجويان و اساتيد هستيم.
* برخورد با اساتيد متخلف؛ اولين و آخرين راه حل
«ن»،از دانشجويان كارشناسي ارشد دانشكده فني دانشگاه تهران با تشريح مراحل چاپ شدن هر مقاله علمي يا قبول مقاله در كنفرانس‌هاي بين‌المللي ميگويد: نقطه شروع مقاله اين است كه ايده‌اي به ذهن برسد، بعد آن ايده را با استاد مطرح مي‌كني و شروع به نوشتن مقاله كني، اما متاسفانه برخي استادها در اين مرحله برخلاف نقش ساختاريشان كمكي به دانشجو نمي‌كنند، دانشجو بعد از نوشتن مقاله آن را براي تاييد پيش استاد مي‌برد و او هم خوانده يا ناخوانده آن را تاييد مي‌كند.
وي ادامه مي‌دهد: من 2 مقاله در ISI دارم كه غلط‌گيري و تصحيح هر دوي آنها را مجله انجام داده است، مثلا در جايي يادم رفته بود فرمول بنويسم يا در يكي ديگر منبع ذكر شده تكراري بود.
آقاي «ن» ادامه مي‌دهد: پس از تاييد استاد مقاله را اصطلاحا Submit مي‌كنيم كه آنجا يا مقاله ما را غلط‌گيري مي‌كنند يا رد مي‌كنند و مرحله بعدي پذيرش است كه بعد از پذيرش بايد منتظر چاپ مقاله باشيم.
وي تاكيد مي‌كند: استادها علي‌رغم اينكه زحمت را دانشجو كشيده است اسمشان را به عنوان اسم اول مي‌زنند كه امتيازش بيشتر است و اگر دانشجويي هم مخالفت يا مقاومت كرد معمولا حالش را مي‌گيرند! يا نمره كم مي‌دهند يا اينكه در مسيرش مانع‌تراشي مي‌كنند.
استاد دانشگاه علامه هم در مورد سرقت علمي در مقالات ميگويد: پايان نامه، ترجمه يا مقالات، مقوله‌هاي مرتبط با هم هستند كه راهكارهاي جلوگيري از آنها تقريبا يكسان است.
وي ادامه مي‌دهد، اين معضل نياز به نقد مفصل دارد، اگر ما جلوي استادي كه از جايگاهش استفاده مي‌كند با سيستم، يا جلوي دفاع دانشجوي كه بدون ذكر منبع دفاع مي‌كند در هر مرحله كه باشد، بگيريم ديگر كسي جرأت پيدا نمي‌كند اين اعمال را انجام بدهد.
او ميگويد: من خودم فارغ‌التحصيل انگلستانم، آنجا اگر استادي دست به سرقت علمي بزند، در هر سطح علمي و رتبه‌اي كه باشد عذرش را سريع مي‌خواهند و نمي‌گذارند شخص فاسدي وارد سيستم علمي و دانشگاهيشان بشود.
خانم «ب» هم در مورد سرقت علمي در مقالات بين‌المللي ميگويد: ما به جاي اينكه اجازه بدهيم عده‌اي با حيثيت كشورمان در سطح بين‌المللي بازي بكنند بايد اول جلوي اقدامات آنها را در داخل بگيريم.
وي مي‌افزايد: تعدادي از سايت‌ها و مجلات معتبر بين‌المللي از نرم‌افزارها و ابزارهايي مانند كراس چك (Dejava, docloc, (dross check استفاده مي‌كنند تا جلوي تقلب در مقالات را بگيرند.
