ارتباط Communication

Communication از ريشه لاتين Communis به معناي اشتراك گرفته شده و معناهاي گوناگوني مانند گزارش دادن، بيان نمودن، منتقل كردن، تماس گرفتن، منتشر كردن، شركت‌دادن، عمومي ساختن و پيوند دادن از آن استنباط مي‌گردد.[1] ارتباط در فارسي به دو معنا استعمال شده است. گاهي به معناي مصدري به معاني پيوند دادن و ربط دادن و گاهي هم به معناي اسم مصدري که معاني بستگي، پيوند، پيوستگي و رابطه از آن برداشت مي‌شود. معادل‌هایي نظير مبادله، مكاتبه، نقل و انتقال، وسيله نقل و انتقال و مشاركت نیز، براي Communication در فارسی شده است.[2] پژوهشگران ارتباطات ميان واژۀ ارتباط به معناي مفرد (Communication) و واژه ارتباطات به معناي جمع(Communications) تفاوت قائلند و كلمه ارتباطات را معمولاً به معناي وسائل و روش‌هاي ارتباطي؛ اما ارتباط را به معناي فرايند انتقال پيام مي‌دانند.[3] اين واژه در بيان صاحب‌نظران ارتباطات داراي تعاريف متعددي است. تعاريف اوليه‌اي كه براي اين مفهوم ذكر شده، بر حركت خطي از منبع به گيرنده تأكيد كرده‌اند؛ در حالي كه مفهوم‌سازي‌هاي جديد از ارتباط دوسويگي و اشتراك ادراك تكيه مي‌كنند و آنرا فراگردي دو سويه مي‌دانند كه در آن مبادله و اشتراك اطلاعات، نگرش‌ها، افكار و يا عواطف رخ مي‌دهد.[4] برخي صاحب‌نظران اين عرصه، تعريف "چارلز كولي"(1909) که در كتاب معروف خود "سازمان اجتماعي"، ارائه كرده است، را جامع‌ترين و كامل‌ترين تعريف براي اين مفهوم قلمداد كرده‌اند. كولي اينگونه به تعريف ارتباط مي‌پردازد: «ارتباط مكانيسمي است كه روابط انساني بر اساس و به وسيله آن بوجود مي‌آيد و تمام مظاهر فكري و وسايل انتقال و حفظ آنها در مكان و زمان بر پايه آن توسعه پيدا كند. ارتباط، حالات چهره، رفتارها، حركات، طنين صدا، كلمات، نوشته‌ها، چاپ، راه آهن، تلگراف، تلفن و تمام وسايلي كه اخيراً در راه غلبه بر مكان و زمان ساخته شده‌اند؛ همه را در بر مي‌گيرد.»[5] ارتباط سنگ‌بناي جامعۀ انساني است و انسان از ديرباز براي شناخت واقعيت به نظام‌هاي ارتباطي مناسب با مقتضيات زمان خود متوسل شده است. دوران اوليه ارتباط به نحوۀ ديداري و شنيداري رقم خورد تا اينكه در قرن 16 ميلادي با اختراع چاپ انقلابی عظيم در اين عرصه رخ داد و ارتباط شكل تازه‌اي بخود گرفت.[6] نخستين كسي كه به تبيين مفهومي اين عنصر مهم زندگي بشري پرداخت، ارسطو فيلسوف يوناني بود كه 2300 سال پيش در كتاب مطالعه معاني بيان(ريطوريقا)، دست به تبيين اين مفهوم زد. به عقيده برخي صاحب‌نظران وي اولين دانشمندي است كه براي ارتباط شبحي از يك مدل ارائه كرد.[7] اقسام ارتباط ارتباط را مي‌توان به اعتبارات مختلف تقسيم كرد: الف- به اعتبار محتوا: 1. ارتباط خصوصي و بدون واسطه؛ 2. ارتباط جمعي يا عمومي؛ 3. ارتباط نوشتاري؛ 4. ارتباط غيرنوشتاري؛ 5. ارتباط ملّي؛ 6. ارتباط فرا ملّي؛ 7. ارتباط كلامي؛ 8. ارتباط غيركلامي؛ 9. ارتباط انساني؛ 10. ارتباط ماشيني؛ 11. ارتباط زماني؛ 12. ارتباط غيرزماني؛ 13. ارتباط سازماني؛ 14. ارتباط غير سازماني؛ 15.ارتباط نمادين. ب- به اعتبار كاركرد: «ديويد برلو» ارتباط را بلحاظ كاركردي به سه دسته تقسيم مي‌كند: 1. ارتباط در جهت توليد و انجام كار؛ 2. ارتباط در جهت ابداع؛ 3. ارتباط در جهت حفظ و بقاء، خواه هويت فرد و خواه حفظ روابط بين افراد. ج- به اعتبار چگونگي ايجاد: 1. مستقيم؛ 2. غيرمستقيم. د- به اعتبار افراد مشاركت‌كننده: 1. ارتباط شخصي؛ 2. ارتباط غيرشخصي؛ 3. ارتباط جمعي.[8] مدل‌هاي ارتباط مدل‌هاي مختلفي براي فراگرد ارتباط ارائه شده است كه بطور كلي مي‌توان آنها را از نظر وسعت عناصر تشكيل دهنده به صورت دو قالب ساده و پيچيده نشان داد. برخي از اين مدلها عبارتند از: 1- مدل لاسول: وي مدل ارتباطي خود را در قالب پنج سؤال اساسي عنوان مي‌كند: الف) چه كسي؛ ب) چه مي‌گويد؛ ج) در چه كانالي؛ د) به چه كسي؛ هـ) با چه اثري. 2- مدل "كلود شانون" و "وارن ويور": در اين مدل رمزها به صورت نشانه‌ها، از سوي منبع و از مسير كانال، به مخاطب مي‌رسند و پيامگير آنها را رمزگشايي مي‌كند. در چنين مسيري است كه علائم تبديل به پيام شده و قابل ادراك مي‌شوند. در اين ميان اختلال يا پارازيت در فاصلۀ ارتباطي بين رمزگذار و رمزگشاي مي‌تواند وجود داشته باشد و روی پيام اثر بگذارد.[9] 3- مدل گرنبر: گرنبر با دقت و تفصيل بر روي مدل لاسول كاركرد و مدلي كلامي تحصيل كرد؛ كه ده حوزه اصلي پژوهش ارتباطي را نشان مي‌دهد. اين مدل در واقع گسترش مدل لاسول است. 4- مدل شرام: شرام در رشته‌اي از مدل‌هاي اوليه از يك مدل ارتباطي ساده به سوي مدل پيچيده‌‌تري پيش مي‌رود كه تجربه‌هاي متراكم دو فردي را كه مي‌كوشند ارتباط برقرار كنند به حساب آورد و سپس به مدلي مي‌رسد كه ارتباط انساني را با كنش متقابل ميان دو فرد در نظر مي‌گيرد.[10] عناصر ارتباط در هر ارتباط عناصر گوناگوني وجود دارند كه با توجه به تركيب آنها طرز برقراري جريان ارتباط روشن مي‌شود. اين عناصر با توجه به نوع ارتباط متفاوتند: 1- ارتباط مستقيم: اين ارتباط ساده ترين جريان ارتباطي را داراست و شامل سه عنصر: گيرنده پيام، فرستنده پيام، و پيام مي‌باشد. 2- ارتباط غيرمستقيم: در اين نوع ارتباط عنصر جديدي به نام وسيله ارتباطي به 3 عنصر ارتباط مستقيم افزوده مي‌شود. 3- ارتباط جمعي: در ارتباط جمعي علاوه بر عناصر موجود در ارتباط مستقيم و غيرمستقيم، عناصري ديگري نيز وجود دارند كه عبارتند از: ارتباط‌گر(رمزگزار)، دستگاه گيرنده، ارتباط‌گير(رمزياب) و بازخورد.[11] اهداف ارتباط «ارسطو» هدف از اين فراگرد را اقناع و ترغيب ديگران دانسته و ارتباط را در راستاي تغيير دادن نگرش‌ها ارزيابي مي‌كند. آموزش دادن، تفريح كردن، اطلاع و آگاهي، تفهيم و فهماندن به ديگران نيز از جملۀ اهداف شمرده شده‌اند.[12] [1]. معتمدنژاد، کاظم؛ وسایل ارتباط جمعی، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 1385، چاپ پنجم، ص 25. [2]. محسنيان راد مهدي؛ ارتباط‌شناسي، تهران، سروش، 1385، چاپ هفتم، ص 42 – 41. [3]. معتمدنژاد، کاظم؛ ص27-25. [4].سون ویندال و دیگران؛ كاربرد نظريه‌هاي ارتباطات(نظريه‌ها و مكاتب ارتباطات)، عليرضا دهقان و ناصر ضرونچي، تهران، مركز تحقيقات رسانه‌ها، 1376، چاپ اول، ص375. و همان، مشهد، کنکاش دانش، 1384، چاپ اول، ص59. [5]. معتمدنژاد؛ ص28. [6]. دادگران، محمد؛ مباني ارتباطات جمعي، تهران، مرواريد، 1385، چاپ نهم، ص12-11. [7]. محسنيان راد، ص375. [8]. دادگران، ص 32-29. [9]. دادگران، ص 39-38 [10]. سورين ورنر و تانكارد جيمز؛ نظريه‌هاي ارتباطات، عليرضا دهقان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1386، چاپ سوم، ص 87 - 80 [11]. معتمدنژاد، ص 46 - 43 [12]. ارتباط‌شناسي، ص375 و سورين و تانكارد، ص274. منبع : پژوهه