لوسمی که تنها 8 روزه درمان شد !

محققان موفق شده‌اند با مهندسی ژنتیک سلول‌های ایمنی T هر بیمار، آنها را برای حمله به سلول‌های ایمنی B که هدف لوسمی قرار گرفته‌اند، آماده کنند. ناپدیدشدن تومورها در بدن این بیماران بین 8 روز تا 8 هفته به طول انجامیده است.

تنها 8 روز پس از آغاز یک شیوه تازه از ژن‌درمانی، بیماری لاعلاج دیوید آپونته (عکس مجاور) درمان شد. زمان درمان برای چهار بیمار دیگر که آنها هم به لوسمی (leukaemia یا لوکمیا،سرطان خون بدخیم) مبتلا بودند، به نسبت طولانی‌تر بود و تا 8 هفته به طول انجامید. از این چهار نفر یکی از آنها در اثر لخته‌شدن خون که ارتباطی به شیوه درمانی تازه نداشت، درگذشت و دیگری قربانی بازگشت مجدد سرطان شد.

اما آپونته و دو نفر دیگر از این بیماران که پیش از این با تشخیص بازگشت مجدد لوسمی لنفوبلاستی حاد که در اغلب موارد کشنده است، به این شیوه درمانی راه پیدا کردند، بین 5 ماه تا 2 سال است که از بازگشت این بیماری مهلک در امان مانده‌اند.

میشل سادلاین از مرکز سرطان اسلون‌کترینگ مموریال در نیویورک که یکی از اعضای ارشد طراح این شیوه درمانی بوده، می‌گوید: «ما درمان 50 بیمار دیگر را به شیوه‌ای مشابه در برنامه داریم و علاوه بر آن تلاش می‌کنیم از این تکنیک درمانی برای درمان انواع دیگر سرطان نیز استفاده کنیم». مشروح این روش در نشریه ساینس ترنسلیشین مدیسین منتشر شده است.

راز موفقیت این درمان تازه در شناسایی مولکولی اختصاصی در سطح سلول‌های سرطانی نهفته است که با مهندسی ژنتیک، سلول‌های ایمنی بدن بیمار برای حمله به آن آماده خواهند شد.

لوسمی لنفوبلاستی حاد، گروهی از سلول‌های ایمنی را که سلول‌های B نام دارند، هدف قرار می‌دهد. گروه درمان با آگاهی از اینکه مولکول CD19 تنها در سطح این سلول‌ها وجود دارد، شیوه درمان اختصاصی خود را طرح‌ریزی کرده است. این گروه، سلول‌های ایمنی T را از بدن هر بیمار استخراج کرده و آنها را در معرض یک ویروس بی‌خطر که می‌توانسته ژنی را به ساختار آنها وارد کند که مستقیما سلول‌های دارای CD19 را هدف بگیرند، قرار داده است. این سلول‌ها در بازگشت مجدد به بدن بیمار تمامی سلول‌هایی که در سطح خود دارای مولکول CD19 بودند و شامل سلول‌های سرطانی و حتی سالم B می‌شدند را هدف قرار دادند.

سادلاین می‌گوید: «باورکردنی نبود؛ اما در هر 5 بیمار پس از درمان به کمک ژن‌درمانی دیگر تومورها قابل‌تشخیص نبودند».

مطابق محاسبات او بدن این بیماران باید می‌توانست پس از 2 ماه سلول‌های ایمنی T و B را با نمونه‌های تازه و سالم جایگزین کند؛ با این حال او و گروهش از پیوند مغز استخوان در این بیماران استفاده کردند تا مطمئن باشند سیستم ایمنی سالم در بدن هر بیمار ایجاد شده است.

این اولین‌بار نیست که از سلول‌های T مهندسی‌ژنتیک‌شده برای درمان لوسمی استفاده می‌شود. سال گذشته نیز شرکت بین‌المللی Adaptimmune از شیوه‌ای مشابه برای درمان 13 بیمار مبتلا به مولتیپل میلوما (بدخیمی با منشاء پلاسماسل‌های مغزاستخوان) استفاده کرد که در حال حاضر 10 نفر از این بیماران درمان شده‌اند و در آزمون‌ها و اسکن بافت آنها اثری از سلول‌های سرطانی تازه دیده نمی‌شود.

پل موس از مرکز تحقیقات سرطان انگلستان می‌گوید: «این شیوه درمانی مراحل ابتدایی ظهور خود را می‌گذراند؛ اما به احتمال زیاد در سال‌های آینده استفاده از سلول‌های T مهندسی‌ژنتیک‌شده فرد جایگزین روش‌های پیشین مانند شیمی‌درمانی خواهد شد».

سادلاین و همکارانش همزمان دارند روی مهندسی ژنتیک سلول‌های T برای حمله به سلول‌های سرطانی دیگر کار می‌کنند. گاهی پیدا کردن یک مولکول سطحی منحصربه‌فرد در سلول‌های سرطانی غیرممکن است؛ در این صورت آنها به سراغ 2 مولکول اختصاصی در یک سلول خواهند رفت. آنها در ابتدای سال میلادی جاری (دی‌ماه گذشته) موفق شده بودند با هدف قرار دادن یک‌جفت مولکول سطحی در سلول‌های سرطانی پروستات، توموری انسانی را که در بدن موش‌ها تشکیل شده بود از بین ببرند.