آمارهای حیرت‌آور از سموم کشنده در غذای ما

---

به گزارش بروزها به نقل از مشرق، سرانه مصرف نمک، قند و شکر در کشور ما 10 تا 15درصد بیش از میزان توصیه شده سازمان جهانی بهداشت است. این یک آمار غیرواقعی یا اغراق آمیز نیست چرا که از سوی وزارت بهداشت ،درمان وآموزش پزشکی نیز تأیید شده است .

همین طور یکی از مصوبات جلسه اخیر شورای عالی سلامت، اندیشیدن تمهیداتی برای کاهش مصرف نمک، قند و شکر، نوشابه های گازدار و انواع روغن در جامعه است که این مصوبات در ستاد سیاست‌گذاری وزارت بهداشت در حال پیگیری است.

هنوزهم نمک،قند،شکر،روغن ونوشابه های گازدار جزو مواد غذایی است که به طرز باور نکردنی با سبد خرید خانوارهای ایرانی عجین شده است .مصرفی که شاید چندین برابر بیشتراز حد مجاز و استاندارد آن در سطح جهانی باشد.

به معنای دیگر این آمارها و البته پیگیری های جدی برای کاهش این میزان مصرف در واقع به معنای زنگ خطر جدی است که اگر امروز آژیر خطر آن به گوش مردم نرسد در آینده ای نزدیک جان و سلامت همه را نشانه خواهد گرفت.

آمارهای حیرت آور

مصرف سرانه شکر درایران چیزی نزدیک به چهارکیلوگرم بالاتراز سرانه مصرف جهانی است و ایران دومین وارد کننده شکر در جهان است.

همین طور سرانه مصرف روغن در کشور ما بیش از 19کیلوگرم است که تقریبا 5 کیلوگرم بیشتراز سرانه مصرف جهانی است.

در حالی که سرانه مصرف نوشابه گازدار در دنیا 10 لیتر است، هر ایرانی به‌طور متوسط سالانه 42 لیتر نوشابه مصرف می کند.

همچنین طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی حداکثر مقدار مصرف روزانه نمک پنج گرم است در حالی که میزان مصرف نمک در کشور ما دو تا سه برابر این مقدار برآورد شده است.

بنابراین حتی با نگاهی گذرا به آمارهای موجود خواهیم دید که مصرف سرانه ما در زمینه برخی مواد مصرفی بعضا زیان آور بسیار بالاتر از میزان توصیه شده و استاندارد آن است. این موضوع در حالی است که مثلا مصرف شیر، پروتئین ومیوه وسبزی در رده پایین‌تری قرار دارد.

حتی به گفته دکتر علی اکبر سیاری معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ،23 درصد مردم کشور کمبود مصرف انرژی و 70 درصد کمبود مصرف آهن و پروتئین دارند. اما آمارهای جهانی حکایت از این دارد که 40 درصد مردم دنیا ازکمبود مصرف ریز مغذی ها و 2 میلیارد نفر از کمبود آهن رنج می برند؛ همچنین ‌70 درصد خانوارهای ایرانی کمبود آهن دارند که به این منظور مکمل‌یاری و همچنین برنامه غنی‌سازی آرد را اجرایی کرده‌ایم.

اما در دنیا 1.6 میلیارد نفر با کمبود روی مواجه هستند و این موضوع در کشور ما هم وجود دارد. البته اکنون سیاستی برای آن نداریم اما به دنبال غنی‌سازی و مکمل‌یاری در این زمینه نیز هستیم. سرانه مصرف روزانه شیر باید 800 تا 1200 گرم باشد که متاسفانه روند مصرف فعلی بسیار کم است ؛‌ 80 درصد مردم در سن مدرسه کمبود کلسیم دارند.

تمامی اینها در کنارهم شاید ما را به یک موضوع واحد رهنمود کنند و آن اینکه به راستی ما نیازمند یک بازنگری جدی در عادت های مصرفی مان هستیم . عادت هایی که سالیانه نه تنها هزینه های مازادی را به اقتصاد خانواده تحمیل می کند که در درازمدت هزینه های درمانی بالایی را نیز به نظام سلامت جامعه تحمیل خواهد کرد. درواقع پیشگیری از مصرف بالای موادی همچون نمک ،قند ، شکر ، روغن و نوشیدنی های گازداراهمیت مبرمی دارد که در این سالها باید بیشتر از همیشه به آن توجه شود.

نمک بر زخم فشار خون

آمارهای حیرت‌آور از سموم کشنده در غذای ماشاید به جرات بتوان گفت پزشک یا متخصصی نباشد که بر کاهش مصرف نمک تاکید جدی نداشته باشد. نمک سم سفید خطرناکی است که به راستی برزخم بسیاری از بیماری ها پاشیده می شود. سم سفید مهلکی که جرقه بیماری خطرناک و پر دردسر فشار خون است. اما متاسفانه این سم مهلک همچنان با قدرت سر سفره ایرانی ها حضور پررنگی دارد.

مصرف بیش از اندازه نمک عواقب خطرناکی دارد، عواقبی که پنهان و آشکار به تدریج آثار خود را برجسم فرد نمایان خواهد کرد.

الهام احرام پوش کارشناس تغذیه دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در خصوص مصرف نمک در میان ایرانیان به نکات جالب و قابل توجهی اشاره می کند و به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید :«‌از میان فاکتورهای تغذیه ای شواهد قوی مبنی بر نقش نمک در بالا رفتن فشارخون وجود دارد که این مسئله در مطالعات گسترده ای که در دنیا روی جوامع انسانی، حیوانات آزمایشگاهی و مطالعات ژنتیک انجام شده و نیز مطالعات بالینی مشخص شده است. متاآنالیز مطالعات بزرگ نشان داده که کاهش حدود 6 گرم نمک دریافتی روزانه باعث کاهش 24 درصدی سکته مغزی و کاهش 18درصدی بیماری عروق کرونر می شود و سالیانه حدود 5/2 میلیون مرگ و میر را کاهش می دهد.

مصرف غذاهای پرنمک ، تنقلات وآجیل های شور ، فست فودها مثل سوسیس وکالباس ، پیتزا، غذاهای کنسروی وآماده که حاوی نمک و سدیم زیادی هستند ، انواع شور وترشی ها و رفتارهای نامناسب غذایی مثلا استفاده از نمک‌دان هنگام صرف غذا از دلایل مصرف زیاد نمک در کشور است.”

او در ادامه تصریح می کند :”بر اساس گزارش پیشگیری اولیه از افزایش فشارخون سازمان بهداشت جهانی در سال 1983 و نیز گزارش بررسی تغذیه و رژیم غذایی در بیماری‌های مزمن همین سازمان در سال 2003، نمک دریافتی روزانه باید کمتر از 5 گرم باشد. بر اساس نظر متخصصین، برآورد میزان نمک دریافتی بر اساس مطالعات بررسی مصرف در بزرگسالان ایرانی 12-10 گرم در روز است.

اما در کشور ما قسمت اعظم نمک دریافتی مردم از نوع نمک پنهان در غذا است که از این دسته می‌توان به نمک موجود در مواد غذایی آماده اشاره کرد. بنابراین واضح است که می‌توان با تمرکز بر کاهش نمک در صنایع غذایی، مقدار نمک دریافتی مردم را نیز به میزان زیادی کاهش داد.

در این راستا وزارت بهداشت اقدام به بازنگری استانداردهای مواد غذایی در جهت کاهش نمک موجود در غذاها کرده است. از طرف دیگر با توجه به این که در حال حاضر گرایش مردم به استفاده از فست فودها و غذاهای آماده خیلی زیاد شده است واین غذاها حاوی نمک زیادی هستند ، برنامه‌ریزی در جهت آموزش همگانی برای محدود کردن مصرف آنها ضروری به نظر می‌رسد.

کاهش نمک ازخانه ها
نمک اضافه شده به غذاها در حین پخت وپز نیز رتبه‌ی دوم را به خود اختصاص داده است که باید در انجام مداخلات کاهش نمک دریافتی به آن توجه کرد،چون کاهش متوسط در میزان نمک دریافتی مردم، می‌تواند تأثیر زیادی بر سلامت عمومی بر جای بگذارد.

کارشناس تغذیه دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی درباره اقداماتی که خانواده‌ها می‌توانند در جهت کاهش مصرف نمک دریافتی انجام دهند می گوید :”هنگام طبخ غذا ، مقدار نمک کمتری اضافه کنید، سرسفره از نمکدان استفاده نکنید،غذاهای کنسرو شده و بسیاری از مواد غذایی بسته بندی شده و آماده دارای مقادیر زیادی نمک هستند، به همین دلیل بهتر است مصرف این گونه مواد غذایی را محدود کنید.برای بهبود طعم غذا و کاهش مصرف نمک در تهیه غذاها به جای نمک از سبزی های تازه، سیر، لیموترش، آب نارنج، آویشن، شوید و ... استفاده کنید.

مصرف ، انواع شور، ترشی‌ها، ماهی دودی، سوسیس و کالباس که حاوی نمک وسدیم زیادی هستند را کاهش دهید. به جای تنقلات شور و پرنمک مثل چیپس و فرآوردهای غلات حجیم شده (مثل پفک ، چاکلز ، لینا وچی توز و...) از تنقلات سالم‌تر مثل انواع میوه‌ها ، خشکبار ، مغزها ( از نوع بدون نمک ویا کم نمک ) استفاده کنید.

جوش شیرین که برای ورآمدن و پف کردن انواع نان و کیک به کار می رود دارای مقدار زیادی سدیم است. بنابراین در افرادی که به علت بیماری، محدودیت مصرف نمک دارند مصرف جوش شیرین هم باید بسیار محدود شده یا قطع شود.مصرف نمک را کاهش دهید؛ ولی برای استفاده همان مقدار کم به تاریخ مصرف نمک و پروانه ساخت از وزارت بهداشت و قید عبارت "تصفیه شده و یددار” بر روی بسته بندی نمک دقت نمایید.

وجود ناخالصی ها در نمک تصفیه نشده (مانند نمک دریا) خصوصا در افرادی که سابقه بیماریهای گوارشی، کلیوی و کبدی دارند و حتی مصرف مداوم آن در افراد سالم، منجر به بروز ناراحتی های گوارشی، کلیوی، کبدی می شود و باید از مصرف چنین نمک‌هایی خودداری شود.

از مصرف نمک‌های فله‌ای مثل نمک‌هایی که به‌عنوان نمک طبیعی ویا نمک دریا به فروش می‌رسد خودداری کنید. این نمک‌ها ید کافی برای تأمین نیاز بدن را ندارند وعلاوه بر آن به دلیل انواع ناخالصی‌ها به‌خصوص فلزات سنگین و سمی، دراثر تجمع در بدن خطر سرطان زایی را افزایش می دهند.”

اسید های چرب ،مهلک تر از بیماری

آمارهای حیرت‌آور از سموم کشنده در غذای ماگذشته از نمک، مصرف روغن به شکل های مختلف و همچنین غذاهای چرب هم تهدید دیگری است که این روزها خواسته یا ناخواسته در سبد خرید و مصرف خانوارها جا گرفته است. تهدیدی که افزایش آن می تواند تاثیرات غیر قابل جبرانی بر جا گذارد.

فرزانه صادقی قطب آبادی ،کارشناس دفتر بهبود تغذیه جامعه- معاونت بهداشت- وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در خصوص انواع چربی ها وتاثیرات آن بر سلامت می‌گوید:”بدن انسان برای انجام فعالیت‌های روزانه به مواد مغذی نیاز دارد که برخی از آنها ریزمغذی مانند انواع ویتامین ها و املاح و برخی دیگر درشت مغذی مانند کربوهیدراتها، پروتئین ها و چربی ها هستند. ازبین درشت مغذی ها چربی ها و روغن های خوراکی در تغذیه انسان تقش ویژه ای دارند اما باید توجه داشت مصرف بی رویه انواع چربی و روغن، باعث بسیاری از بیماری ها می شود.”

وی می گوید: "سازمان جهانی بهداشت کشورها را برای طراحی مداخلات گسترده مبتنی بر جامعه، در زمینه کاهش چربی غذا، افزایش فعالیت بدنی، کاهش استعمال دخانیات و ....متعهد کرده است.همان طور که به دنبال صنعتی شدن و زندگی ماشینی در بسیاری از جوامع ، بتدریج اضافه وزن و چاقی از مشکلات اصلی بهداشتی–‌درمانی کشورها قلمداد می شود. این افراد در معرض خطر ابتلا به بیماریهای متابولیک از جمله پرفشاری خون، دیابت نوع 2، بیماریهای قلب وعروق، سکته مغزی، بیماری کیسه صفرا و برخی انواع سرطانها هستند. "

البته او در ادامه از کاهش روند فعلی نیز یاد می کند و می افزاید :”با تدوین سیاست ها وفرهنگ سازی جامعه ایرانی سهمیه روغن یارانه ای برحسب مصرف خانوار از 97درصد روغن جامد و 3درصد مایع در سال 1374 به ترتیب به 60درصد و 40درصد در سال1386 رسیده است. لازم به ذکر است چربی ها از واحدهای کوچکتری به نام اسیدهای چرب ساخته شده اند که برخی از آنها به نام اسیدهای چرب غیر اشباع برای بدن ضروری و برخی دیگر مانند اسیدهای چرب اشباع و ترانس برای بدن مضرند. میزان اسیدهای چرب ترانس در روغن های خوراکی از 50-42درصد در سال 1377 به 10درصد در سال 1386 طی استاندارد ملی 9131 کاهش یافت. با کاهش اسیدهای چرب ترانس در روغن های نباتی جامد ، روغن نباتی نیمه جامد با کیفیت مناسب تری (ترکیب 5 درصد اسید چرب ترانس و30 درصد اسید چرب اشباع مطا بق با اصلاحیه استاندارد ملی 9131 تولید شده است که منجر به تولید روغن مایع و نیمه جامد به ترتیب52 درصد و 48درصد در سال1391 شده است.”

این کارشناس تغذیه همچنین تصریح می کند :” مقدار مورد نیاز روزانه بدن به روغنها و چربی ها وابسته به میزان فعالیت روزانه و خصوصیاتی نظیر سن ، وزن و قد است.”

طبق توصیه سازمان جهانی بهداشت، روغن و چربی باید 15- 30 درصد از نیاز انرژی روزانه هر فرد را تامین کند و برای تامین آن باید از روغن های خوراکی و سایر منابع حاوی چربی استفاده کرد.

آخرین گزارش بررسی مصرف مواد غذایی خانوارهای ایرانی در سال 1381 نشان می دهد روغن ها و چربی‌ها حدود 8/14 درصد انرژی مورد نیاز جمعیت کشور را تامین کرده و سرانه مصرف معادل 45 گرم در روز دارند میزان مصرف نسبت به دهه های قبل کمتر شده و ترکیب روغن‌های مصرفی (نیمه جامد ، مایع و سرخ کردنی) بهتر شده است که نشان دهنده اثر مثبت برنامه های اجرایی سازمانها و دستگاه های مسئول است.