مینیاتور عاریه ای

داستان خودرو تیبا یا مینیاتور داستان عجیبی است؛ خودرویی که هنوز هم با تاخیر تحویل مشتریانش می شود و نام آن را پس از چند تغییر، تیبا گذاشته اند. خودرویی که البته مینیاتور نام داشت آن هم با املای اشتباه لاتین؛ املای غلطی که در سال های ۸۷ و ۸۸ در تمام بیلبورد های شهر پر شده بود. مینیاتور خودرویی که می گفتند ایرانی است اما روز تولدش حتی اسم فرانسوی اش را با املای غلط نوشتند. خودرویی که مهرداد بذرپاش مدیرعامل بسیار جوان سایپا آن را از بایگانی پروژه های نیمه کاره رهاشده سایپا بیرون آورد و اجرا کرد و آن را به نام خود ثبت کرد؛ پروژه ای که قرار بود پله پیشرفتی باشد برای این جوان سیاست پیشه، البته بعد ها و پس از رفتن بذرپاش از سایپا نام خودرو را تبدیل به تیبا یعنی آهو شد.

قرار بود قیمت این خودرو زیر ۱۰ میلیون تومان باشد که نشد، قرار بود سال گذشته به مشتریان تحویل دهند که ندادند و قرار بود باکیفیت تر از پراید و ریو باشد اما حتی عکاسان صنعتی پروژه مجبور شدند با رتوش شیارهای نا متوازن روی کاپوت را اصلاح کنند. جالب آنکه موتور پراید را در این پروژه آلمانی ها تقویت کردند اما قطعات سیستم انتقال قدرت چون همان پراید بود مقاومت در برابر این نیروی جدید موتور را نداشت پس دنده دو گیربکس پراید را تغییر و فنرهای کلاچ خودرو را تقویت کردند اما همین امر باعث شد کلاچ این خودرو بسیار سفت تر از پراید شود.

● روز تولد

روز ۲۳ آذرماه۱۳۸۷ خودرویی که آن را مینیاتور می نامیدند رونمایی شد اما آنچه ایرانی بودن این خودرو را تا حد زیادی زیر سوال برده است استفاده از قطعات خودروهای دیگر مانند پراید، ریو و تندر ۹۰ و همچنین کمک گرفتن از مشاوران ایتالیایی، آلمانی و کره ای بوده است. با این همه برخی مدیران صنعتی این خودرو را کاملاً ایرانی می دانند و از آن به عنوان یکی از بزرگ ترین طرح های صنعتی چند سال اخیر نام برده اند. ولی این اتومبیل آیا واقعاً ملی است در حالی که در قطعاتش می توان به راحتی قطعات استفاده شده از دیگر خودروها را دید؟ به گفته مدیران آن زمان سایپا، در این خودرو از نسل کاملاً جدید پلت فورم (مجموعه های فنی خودرو) استفاده شده است. با این همه آنچه پلت فورم جدید خوانده می شود آیا به واقع پلت فورم جدیدی است و آیا واقعاً ایرانی است یا تکنولوژی جدیدی در خود دارد؟

دکتر زارعی مدیر مرکز تحقیقات سایپا این خودرو را یک خودرو کاملاً ایرانی با یک پلت فورم کاملاً جدید می داند که به آن می توان نازید. وی در پاسخ به این سوال که چگونه می توان این محصول را ایرانی و کاملاً جدید خواند در حالی که موتور و گیربکس اش ارتقایافته پراید است، اکسلش با کمی تغییر همان ریو است و ترمز خودرو نیز تقویت شده خودرو پراید است و طراحی بدنه اش نیز تا حدود زیادی توسط تیم شرکت ایتال دیزاین کشور ایتالیا انجام شده است، می گوید: «قطعات این خودرو ممکن است از خودروهای دیگر (کری اوور) گرفته شده باشد اما با تغییراتی که مهندسان سایپا برای هماهنگ کردن و تغییر دادن این مجموعه ها به هم داده اند یک پلت فورم جدید شکل گرفته است؛ پلت فورمی که متعلق به شرکت سایپاست و در سال های آینده خودروهای دیگری نیز روی این پلت فورم طراحی خواهند شد.

درباره طراحی نیز کار روی این خودرو ابتدا در حدود سال ۷۵ با نام اس ۸۱ توسط یک تیم در سایپا روی پایه پراید آغاز شد. سپس طراحی اش توسط یک تیم طراحی ایتالیایی تکمیل شد اما این پروژه در سال ۸۳ کنار گذاشته شد و مهندسان سایپا این طرح جدید را از حدود دو سال قبل دوباره آغاز کردند و در طراحی بخش هایی از آن خودرویی که توسط تیم ایتالیایی انجام گرفته بود به خصوص قسمت عقب آن تغییراتی دادند.» علیرضا محمدزاده کارشناس طراحی خودرو اما نظر دیگری دارد. وی معتقد است طراحی این خودرو بی شباهت به بسیاری از خودروهای چینی نیست.

او می گوید: «تیم ایتالیایی قسمت جلوی خودرو را بسیار خوب طراحی کرده اما قسمت عقب چندان چنگی به دل نمی زند. در قسمت تزیینات داخلی نیز به راحتی می توان رد پای تندر ۹۰ و پراید و ریو را دید. گویی طراحان قسمت های مختلف این چند خودرو را با هم مخلوط کرده اند.» وی فکر می کند: «با این وجود در بیشتر نقاط خودرو می توان رد پای طراحان خارجی را دید.» البته استفاده از مشاوران و طراحان خارجی به همین جا ختم نمی شود بلکه در موتور نیز تیم طراحی آلمانی از دانشگاه آخن آلمان موتور پراید را افزایش حجم داده اند و با رساندن حجم این موتور به ۱۵۰۰ سی سی و افزایش ضریب تراکم موتور به عدد ۷/۹ (عدد قبلی حدود ۵/۸) قدرت این موتور را به ۸۰ اسب بخار رسانده اند.

طبق اعلام شرکت مگاموتور سازنده قوای محرکه سایپا این موتور هشت درصد مصرف کمتری نسبت به پراید دارد و حدود ۳۰ میلیون دلار نیز هزینه آن شده است. درباره این موتور یک کارشناس موتور اعتقاد دارد: «همان کاری که ایران خودرو در بهینه سازی موتور پیکان روی پژو آردی انجام داد، این بار سایپا روی موتور پراید صورت داده است.» درباره گیربکس نیز یکی از مهندسان مرکز تحقیقات سایپا توضیح می دهد: «نسبت دنده های گیربکس پراید بر اساس خودرو و موتور جدید تغییر داده شده است.» البته دکتر زارعی معتقد است این تغییر در ضریب دنده سبب خلق یک جعبه دنده جدید شده است. در تمام این تغییرات که روی موتور و گیربکس پراید که تکنولوژی آن متعلق به ۳۰ سال قبل است انجام شده، متخصصان خارجی نظارت داشته اند.

ناظمی مدیر استراتژیک این شرکت نیز مشاوره گرفتن از خارجی ها را در این پروژه تایید می کند و می گوید: «ما از تجربه های قبلی خود، در محصولاتی مانند پراید و ریو هم در این خودرو استفاده کرده ایم.» وی استفاده از این تجربیات را سبب کاهش هزینه طراحی این خودرو نسبت به خودروهای دیگر عنوان می کند. بر اساس گفته مسوولان سایپا هزینه طراحی این خودرو حدود ۱۲۰ میلیون دلار بوده است البته استفاده از بسیاری از قطعات پراید که در ایران تولید می شود و در این خودرو هم استفاده می شود، سبب کاهش قیمت آن است. با این همه به نظر برخی کارشناسان استفاده از قطعات خودروهای تاریخ گذشته ای مانند پراید برای خلق یک محصول جدید با طراحی ناهمگون شاید سبب آن شده است تا یک خودرو با ایرادات زیاد مانند یک مینیاتور عاریه ای با هزینه میلیاردی طراحی و ساخته شود.