شناسایی ‌و‌ معرفی‌ برخی از مهمترین گونه‌های درختی و درختچه‌ای در طراحی و توسعه فضای سبز

استفاده از درختان و درختچه های زینتی برای زیباسازی و ایجاد سایه در محیط زندگی بشر از دیر باز مورد توجه انسان بوده است. در این راستا هر گونه گیاهی با توجه به خصوصیات گیاهشناسی و نیازهای اکولوژیک و عکس العمل های گیاهان در مقابل تنش های محیطی (خشکی و کم آبی) انتخاب و کاشته می شده، زیرا شرایط محیط کشت به ویژه اقلیم و خاک و ارتفاع از سطح دریا و شیب و عرض جغرافیایی از عوامل محدود کننده مناطق رویشی گونه های گیاهی می باشد، که ایجاد فضای سبز را با مشکل مواجه می کند. در این مقاله ابتدا گونه های درختی و درختچه ای زینتی مناسب با هر اقلیم شناسایی، انتخاب و نیازهای اکولوژیک آنها مشخص و سپس با معرفی گونه های گیاهی هر اقلیم (گرمسیری و سردسیری) شاخص ترین گونه های گیاهی مناسب با اقلیم آن منطقه جهت کاشت و توسعه فضای سبز توصیه می گردد. زیرا انتخاب نادرست و عدم توجه به شرایط اقلیمی و خواهش های اکولوژیکی هر گونه گیاهی موجب هدر رفتن سرمایه وقت و عدم موفقیت در توسعه فضای سبز می گردد. شاخص ترین گونه های درختی و درختچه ای پهن بــــــرگ و سوزنی برگ شامـــــــل:

۱ به ژاپنی (Chaenomeles Japonico) ۲ شیر خشت (Cotoneaster salicifolius) ۳ شمشاد (Euonymus europaeus) ۴ یاس زرد Forsythia intermedia ) ۵ زیتون (Olea europaea) ۶ زبان گنجشک (Fraxinus velutina) ۷ گردو (Juglandus regia ) ۸ پیراکانتا (Pyracantho cocinea) ۹ اقاقیا (Robinia pseudocacia) ۱۰ ســرو نقره ای (Cupressus arizonica) ۱۱ کاج جنگلی (Pinus sylvestries) ۱۲ نوئل (Picea abies) ۱۳ سرو نقره ای (Cupressus arizonica) ۱۴ ســــرو خمره ای (Thuja orientalis) ۱۵ سرخدارزینتی (Taxus midia).

گیاهان بعنوان مهمترین پدیده خلقت دارای خواص و ویژگیهای منحصر به فردی هستند که نقش حیاتی در آفرینش سایر پدیده های جاندار داشته اند. بطوریکه بدون وجود گیاهان ادامه حیات سایر موجودات ممکن و میسر نبوده است. استفاده از گیاهان در ایجاد مناظر سرسبز و تنوع محیط یکی از شاخص ترین هنر بشر در بکارگیری گیاهان زینتی و ایجاد محیطی دلپذیر جهت تعدیل حالات روحی و زندگی ماشینی امروزه می باشد. بعنوان مثال ایجاد باغهای معلق بابل یکی از شگفتی های هنر بشر در زیباسازی محیط اطراف خود بوده است. در این زمینه گیاهان زینتی بویژه گل ها و درختچه ها به لحاظ زیبایی و متفاوت بودن فرم رویشی، طول دوره گلدهی و تغییر رنگ شاخه ها و برگها و تنوع گل در فصول مختلف از اهمیت ویژه ای در طراحی فضای سبز برخوردار می باشند. در این مقاله سعی بر این است تا با معرفی و شناسایی درختان و درختچه های زینتی شاهد استفاده از آنها در فضای پارکها و میادین بر اساس خواهش های اکولوژیکی و شرایط آب و هوایی منطقه باشیم.

● روش کار:

ابتدا شرایط اقلیمی بویژه درجه حرارت و نوع خاک بررسی، سپس بر اساس نیازهای اکولوژیک بویژه نیازهای آبی و خاکی، گونه های سازگار سوزنی برگ و پهن برگ هر منطقه که مستعد رویش و سازگار آب و هوای آن منطقه می باشد شناسایی و معرفی گردیده است چرا که نیاز اکولوژیکی هر گونه تأثیر بسزایی در میزان موفقیت رویش و ماندگاری آن گونه در محیط کشت دارد.

● نتایج و توصیه ها:

گونه های پهن برگ و سوزنی برگ از نظر خواهش ها و نیازهای اکولوژیک که طیف وسیعی از شرایط اقلیمی را متحمل می نمایند و بسیار با هم متفاوت می باشند، لذا در درجه اول اولویت با گونه هایی می باشد که حساسیت کمتری را به آفات و امراض و شرایط نامساعد محیطی (خشکی و کم آبی) داشته باشند. بعنوان مثال کاج ها از گونه های سوزنی برگ مقاومت بیشتری به شرایط نامساعد محیطی نسبت به سایر گونه های سوزنی برگ حساس دارند و یا اینکه اقاقیا از گونه های پهن برگ نسبت به سایر شرایط خشکی را بهتر می تواند تحمل نماید. شاخص ترین گونه های پهن برگ و سوزنی برگ با توجه به شرایط اقلیمی بشرح ذیل می باشد.

الف) گونه های پهن برگ

۱) به ژاپنی Chaenomeles Japonica

▪ ویژگیهای گیاهشناسی

درختچه ای است از خانواده Rosacae با رشد متوسط و دارای تاجی پهن و گسترده با گلهای قرمز مایل به صورتی که از اوایل بهار شروع و حدود یکماه دوام دارد.

▪ نیازهای اکولوژیک:

این درختچه طالب آب و هوای معتدله مرطوب مدیترانه ای است و در خاک معمولی با نیاز آبی متوسط و در مکان آفتابی رویش می نماید و ازدیاد آن بوسیله بذر و قلمه انجام می شود. گلهای زیبایی آن در اوایل بهار زینت بخش باغها، پارکها و باغچه ها و حاشیه خیابان ها و پارکها می باشد.

۲) شیر خشت Cotoneaster salicifolius

درختچه ای است از خانواده Rosaceae کند رشد و خزان کننده با گلهای سفید که در اوایل اردیبهشت ظاهر می شوند و دارای میوه های قرمز رنگ و زیبا که تا زمستان برروی شاخه ها باقی می مانند.

▪ نیازهای اکولوژیک:

این درختچه در خاکهای معمولی با نیاز آبی متوسط و مکان آفتابی رویش می نماید. تکثیر آن بوسیله بذر و قلمه امکان انجام می شود و از نظر اقلیمی طالب آب و هوای معتدل می باشد.

۳) شمشاد Euonymus europaeus

▪ ویژگیهای گیاهشناسی:

درختچه ای است از خانواده Celastraceae کند رشد و خزان کننده دارای میوه هایی به رنگ قرمز و برگهایی متمایل به سبز می باشد که منظره زیبایی را در فصل بهار و پاییز بوجود می آورد.

▪ نیازهای اکولوژیک:

طالب آب و هوای معتدل و خاک معمولی و در مکان سایه آفتابی رویش می نماید و ازدیاد آن بوسیله بذر، قلمه، پیوند و خوابانیدن شاخه می باشد و دارای نیاز آبی متوسط می باشد.

۴) یاس زرد Forsythia intermedia

▪ ویژگیهای گیاهشناسی:

درختچه ای است از خانواده Oleaceae و خزان کننده و دارای گل زرد طلایی بسیار زیبا که در اوایل بهار ظاهر می شود.

▪ نیازهای اکولوژیک:

این گیاه طالب آب و هوای معتدل و در خاک معمولی با زهکشی مناسب و با نیاز آبی متوسط و در مکان آفتابی یا نیمه سایه رویش می نماید. تکثیر آن بوسیله بذر و قلمه و حتی خوابانیدن شاخه امکان پذیر می باشد.

۵) زیتون Olea europaea

درختی است کند رشد همیشه سبز دارای گلهای سبز و معطر و میوه سبز رنگ که پس از رسیدن به رنگ قهوه ای و سیاه در می آید و با توجه به همیشه سبز بودن بسیار مناسب برای پارکها و خیابانها می باشد.

▪ نیازهای اکولوژیک:

در خاک لومی و شنی مکان آفتابی و بسیار مقاوم به خشکی با نیاز آبی کم و در آب و هوای مرطوب تا معتدل رویش می نماید ازدیاد با قلمه می باشد.

۶) زبان گنجشک Fraxinus velutina

درختی است از خانواده Oleaceae نسبتاً سریع الرشد، خزان کننده و با فرم تاج نسبتاً پهن که در فصل پاییز رنگ برگها بصورت زرد و نارنجی بسیار زببا در پارکها خودنمایی می کند ارتفاع این درختان تا ۲۰ متر می رسد.

▪ نیازهای اکولوژیک:

این درخت طالب آب و هوای سرد تا معتدل و در خاکهای معمولی با نیاز آبی متوسط رویش می نماید. تکثیر آن بوسیله بذر و پیوند انجام می شود.

۷) گردو Jaglandus regia

درختی از خانواده Juglandaceae با رشد متوسط و خزان کننده و ارتفاع آنگاه تا ۳۰ متر می رسد تاج آن گردو و گسترده دارای میوه خوراکی می باشد.

▪ نیازهای اکولوژیک:

این درخت در آب و هوای معتدل تا سرد و در خاکهای کاملاً زهکشی شده و سنگین با نیاز آبی متوسط و در مکان آفتابی رویش می نماید. ازدیاد آن بوسیله بذر و پیوند انجام می شود و برای تزئین پارکها مناسب می باشد.

۸) پیراکانتا Pyracantha coccinea

درختچه ای است از خانواده Rosaceae با تاج گسترده دارای گلهای ریز و سفید و میوه در بعضی گونه ها قرمز رنگ و در بعضی زرد می باشد و بسیار مناسب پارکها و میادین می باشد.

▪ نیازهای اکولوژیک:

طالب خاکهای با زهکشی مناسب با نیاز آبی متوسط و در آب و هوای معتدل و مرطوب رویش می نماید. تکثیر این گیاه بوسیله بذر و قلمه می باشد.

۹) اقاقیا Robinia Pseudocacia

درختی است از خانواده Leguminosa با رشد متوسط و خران کننده و دارای تاجی گسترده و گلهای سفید و معطر که در اوایل بهار ظاهر می شود. دارای میوه های قهوه ای تیره که بصورت خوشه ای برای مدت طولانی در روی درخت باقی می ماند. مناسب برای پارکها و خیابان ها

▪ نیازهای اکولوژیک:

طالب خاکهای معمولی و با نیاز آبی کم و مکان آفتابی و در آب و هوای معتدل رویش می نماید و ازدیاد آن بوسیله بذر انجام می شود.

▪ گونه های شاخص سوزنی برگ:

۱) سرو نقره ای Cufressus arizonica

▪ ویژگیهای گیاهشناسی:

درختی است از خانواده Cupressaceae همیشه سبز و سریع الرشد با تاج مخروطی و برگهای سوزنی نقره ای رنگ با تنه ای قرمز و زیبا و دارای گلهای زرد مایل به کرم که در اوایل بهار ظاهر می شوند و در نهایت به یک میز قهوه ای رنگ تقریباً گرد تبدیل می گردد.

▪ نیازهای اکولوژیک:

نیاز به خاک عمیق و حاصلخیز با زهکشی مناسب و طالب آب و هوای سرد تا معتدل و در مکان آفتابی و بسیار مقاوم به خشکی و سرما می باشد.

۲) سرو خمره ای( (Thuja orientalis

▪ ویژگیهای گیاهشناسی:

درختچه ای است همیشه سبز با رشد متوسط تا زیاد به ارتفاع ۵ تا ۱۲ متر می رشد. دارای تاجی به فرم مخروطی مهرور و در اوایل بهار گل می دهد و دارای میوه ای به رنگ قهوه ای که در تابستان ظاهر می شود و بسیار مناسب پارکها و میادین می باشد.

▪ نیازهای اکولوژیک :

طالب آب و هوای معتدل تا سرد و خاک عمیق و لوم با نیاز آبی متوسط و در مکان آفتابی رویش می نماید. ازدیاد آن بوسیله بذر و در خاک سبک امکان پذیر می باشد.

۳) سرخدار زینتی Taxus midiahicksiu

▪ ویژگیهای گیاهشناسی:

درختچه ای است کند رشد همیشه سبز و در اوایل بهار گل می دهد و دارای میوه های قرمز رنگ می باشد و مناسب برای پارکها و میادین می باشد.

▪ نیازهای اکولوژیک:

طالب آب و هوای معتدل و مرطوب و خاک عمیق و نسبتاً آهکی و نیاز آبی متوسط می باشد و عموماً در مکان آفتابی تا نیمه سایه قادر به رویش می باشد و تکثیر آن بوسیله بذر پیوند و قلمه انجام می شود.

۴) کاج جنگلی Pinus sylvestris

درختی است از خانواده Pinaceae کند رشد و همیشه سبز به ارتفاع ۱۰ تا ۲۰ متر با فرم تاج بصورت چتری پهن و مناسب برای پارکها، میادن و خیابانها می باشد.

▪ نیازهای اکولوژیک:

در خاک معمولی و مرطوب با نیاز آبی متوسط رشد می کند و عموماً طالب آب و هوای مرطوب تا معتدل می باشد و تکثیر آن بوسیله بذر در خاک سبک انجام می شود.

۵) نوئل Picea abies

درختی از خانواده Pinaceae کند رشد و همیشه سبز که به ارتفاع گاه تا ۳۰ ۵۰ متر می رسد و دارای تاجی مخروطی نوک تیز و فصل گلدهی عموماً در اواسط بهار است و مناسب برای پارکها و میادین می باشد.

▪ نیازهای اکولوژیک:

طالب آب و هوای سرد و خاک حاصلخیز و عمیق و در مکان آفتابی با نیاز آبی متوسط می باشد. ازدیاد آن عموماً بوسیله بذر در خاک سبک و بوسیله پیوند امکان پذیر می باشد.

● توصیه ها و پیشنهادات:

پیشنهاد میگردد ابتدا نوع خاک و شرایط اقلیمی مطالعه، سپس به کاشت نهال گونه های پهن برگ و سوزنی برگ اقدام گردد. زیرا بعضی از گونه ها بسیار حساس می باشند و رشد آنها دچار اختلال می گردد لذا از گونه ها و ارقام سازگار با اقلیم جهت توسعه فضای سبز استفاده گردد.