اخبار دانشگاهی کشور / بازاریابی 10 اسفند 1389 - 01 March 2011
ویلیام پتی در سال 1623 در همپشایر انگلستان متولد شد. وی مدتی بعد از شکستن زانویش در سواحل نورماندی در چهارده سالگی به كالج جی سوت در كین و از آنجا برای مطالعه در رشته پزشكی به هلند و سپس به پاریس رفت و در خدمت فیلسوف معروف، توماس‌هابز (Thomas Hobbes: 1558-1679) به مطالعه علم تشریح پرداخت. در سال 1648 وی به انگلستان بازگشت و وارد دانشگاه آكسفورد شد و طی چند سال دكترای خود را در فیزیك دریافت كرد. وی سپس در كالج فیزیكدانان لندن ثبت نام كرد و در نهایت به‌سمت معادن كالج برس نوس آكسفورد و استاد تشریح برگزیده شد. وی طی دو سال از 1651 در ایرلند به‌عنوان پزشک، وظیفه نظارت بر ضبط دارایی‌های شورشیان ایرلندی و توزیع آنها بین سربازان ارتش كرامول را برعهده داشت؛ وظیفه‌ای كه علاوه‌بر آنكه بابت آن زمین دریافت كرد، موقعیت ممتازی برایش به‌وجود آورد و توانست با خرید زمین‌های بیشتر ثروت چشم‌گیری برای خود به‌دست آورد. پتی در سال 1659 به لندن بازگشت و به‌عنوان عضو پارلمان خدمت كرد و عضو جامعه سلطنتی و مشاور چارلز دوم شد.[1]
در سال 1685 كه جیمز دوم به پادشاهی رسید وی به‌عنوان مشاور پادشاه جدید برگزیده شد. وی در سال پیش از بركناری جیمز دوم در سال 1687 درگذشت.[2]
آثار پتی
ویلیام پتی درباره موضوعات مختلفی كار كرد و كتاب‌های مختلفی نوشت كه فقط یكی از آنها در زمان حیاتش منتشر شد. دو تا از مهمترین آثارش عبارتند از:
1. مالیات‌ها و كمك‌ها؛ این كتاب، در سال 1662 منتشر شد؛ كه بر جنبه‌ای از مسائل عملی آن زمان تكیه داشت. تأمین مالی جنگ، اصلاحات پولی، فقرزدایی، تقویت انگلستان در مقابل رقیبان و غیره در آن هدف مطالعه قرار گرفته‌اند.[3]
2. حساب سیاسی؛ این اثر، چندین سال بعد از فوت پتی انتشار یافت. حساب سیاسی در واقع یك علم تجزیه و تحلیلی مخصوص است. كاربرد اعداد، اوزان و مقیاس‌ها در سیاست‌ها و خط مشی‌های رایج در قالب حساب سیاسی تحلیل می‌شود. هدف اصلی پتی در این كتاب این بوده كه برای یافتن سرنخ‌هایی در پاسخ‌گویی به مسائل و مشكلات اقتصادی، داده‌های آماری به‌كار روند. [4]
نقش پتی در اقتصاد
ویلیام پتی از اقتصاددانان مرکانتیلیسم (سوداگرایان) است؛ كه در انتقال اندیشه سوداگرایانه به اندیشه كلاسیك و فراهم نمودن زمینه‌های تدوین علم اقتصاد نقش اساسی داشت. افکار اندیشمندان مکتب مرکانتیلیسم را در دو قسمت می‌توان بررسی کرد:
الف) عقاید سوداگران اولیه؛ که به‌طور نسبی جایگاهی ایستا دارد و تأثیر چندانی بر توسعه اقتصادی سیاسی نداشته است.
ب) افکار سوداگران ثانویه؛ که در تکامل علم اقتصاد و مکتب اقتصاد کلاسیک نقش‌آفرین بوده است.[5]
مركانتیلیسم از قرن 15 تا قرن 18، اساس سیاست اقتصادی دولت‌های مقتدر اروپا بود؛ كه اعتقاد داشتند، افزایش ثروت با اندوختن هرچه بیشتر زر و سیم به‌دست می‌آید. هیچ كشوری نمی‌تواند ثروتمند شود، مگر آنكه صادرات كشور بیشتر از واردات آن باشد. پس هدف سیاست عمومی دولت باید تأمین موازنه مثبت بازرگانی خارجی باشد.[6]
در مقابل مرکانتلیسم، مكتب كلاسیك (نظریه لیبرالیسم اقتصادی) بود؛ که بر اساس فلسفه اصالت فرد در امور اقتصادی، در سال 1776 توسط آدام اسمیت (Adam Smith: 1723-1790)، دانشمند اسکاتلندی‌الاصل انگلیسی در انگلستان با انتشار كتاب معروف خود تحت عنوان "پژوهشی درباره ماهیّت و علل ثروت ملل" بنا نهاده شده بود.[7]
پتی، برخلاف سوداگرایان اولیه، به تأثیر سرعت گردش پول، بیشتر اهمیت می‌داد؛ تا به مقدار پول. وی حتی توصیه می‌كند كه برای گسترش رفاه داخلی و یا كاهش مشكلات داخل كشور، بهتر است مازاد طلا به خارج فروخته شود. بدیهی است این دیدگاه، به كلاسیك‌ها نزدیك‌تر است؛ تا به سوداگرایان. او برخلاف سوداگرایان، به‌جای تأکید بر مبادله، بر تولید اصرار می‌ورزد و مقوله تقسیم كار را سال‌ها پیش از اسمیت مورد توجه قرار داده است. وی حتّی به نقش كارگر ساده و كارگر ماهر در تولید پرداخته است؛ در عین حال، باید توجه داشت كه ویلیام پتی همچنان به نقش دولت و در مواردی حاكمیت آن در اقتصاد معتقد بود. او در ضمن ورود به عقاید كلاسیكی، خود را به‌طور كامل از اندیشه‌های سوداگرایی جدا نساخته بود.[8]
در آثار او، مفاهیم و اصطلاحاتی مطرح شده‌اند كه تفكر اقتصادی را طی سه قرن تحت سلطه خود داشتند. مفاهیمی مثل " اشتغال كامل"، " به‌فرض ثابت بودن سایر چیزها"، "برابر بودن درآمد ملی با هزینه ملی" و "انجام كارهای عمومی برای رفع بیكاری" را او مطرح ساخت.[9]
آراء و اندیشه‌های پتی
1. نظریه ارزش؛ پتی زمین و نیروی كار را تنها عوامل تولید می‌دانست و نیروی كار (عامل اصلی ایجاد ثروت) را پدر و زمین را مادر ثروت تلقی می‌نمود.[10]
2. تجربی كردن امور اقتصادی؛ دغدغه پتی بیشتر تجربی كردن امور اقتصادی بود. وی تحت تأثیر فرانسیس بیكن، فیلسوف تجربی، علم را در واقع یك معرفت تجربی می‌دانست و دنبال كمّی كردن اندیشه‌ها و نظریه‌های اقتصادی بود. از این‌رو در مطالعات اقتصادی كاربرد روش استقرا را به‌جای روش قیاس مورد تأکید قرار می‌داد.[11]
3. برآورد میزان ثروت و درآمد ملی؛ مهمترین كمك پتی به علم اقتصاد، ابداع چیزی است كه خود آن‌را "حساب سیاسی" خوانده است. حساب سیاسی عبارت از برآورد میزان ثروت و درآمد ملی است؛ برای این كه براساس آن بتوان مالیات اخذ كرد. پتی كه از روش‌های آماری اطلاعی نداشت، محاسبه سرانگشتی را مورد استفاده قرار داده كه باعث شد، نسل بعد، او را تمسخر نمایند. برای مثال برای محاسبه جمعیت انگلستان در آن زمان، او ابتدا جمعیت لندن را برآورد كرده و سپس تعداد افرادی را كه در لندن دفن می‌شدند و آمار آن در اختیار بود در عدد 30 ضرب می‌كند؛ چرا كه معتقد است هر سال از هر 30 نفر اهالی لندن یكی فوت می‌كند؛ سپس جمعیت لندن را در عدد 8 ضرب می‌كند و معتقد است كه عددی كه به‌دست می‌آید مالیات انگلستان را در قیاس با مالیات متعلق به لندن نشان می‌دهد.[12]
پیروان پتی
جان گرانت (John Graunt: 1620-1674)، چارلز داوینه (Charles Davenant: 1656-1714)، ویلیام فلیت وود و گری كینگ از پیروان پتی هستند. پتی و پیروان او، بحث سود، بهره، مالیه عمومی و تأثیرات اقتصادی مالیات، اجاره و رانت را تقریبا به همان شیوه‌ای كه در اقتصاد متعارف پس از كلاسیك‌ها مطرح بود، مورد بررسی قرار داده‌اند. این‌كه برخی از صاحب‌نظران ویلیام پتی را پدر علم اقتصاد عنوان كرده‌اند، تاحدّی توجیه‌پذیر است.[13]
[1].بلاگ، مارک؛ اقتصاددانان بزرگ قبل از كينز، غلامعلي فرجادي، بي‌جا، وثقي، 1375، ص14.
[2].همان، ص15.
[3]. بلاگ، مارک؛ اقتصاددانان بزرگ جهان، حسن گلریز، تهران، نی، 1375، ص31.
[4]. دادگر، یدالله؛ تاریخ تحولات اندیشه‌های اقتصادی، قم، انتشارات دانشگاه مفید، 1383، چاپ اول، ص198و بلاگ، مارک؛ اقتصاددانان بزرگ جهان، پیشین، ص31.
[5]. دادگر، یدالله؛ پیشین، ص183.
[6]. قدیری اصلی، باقر؛ سیر اندیشه‌های اقتصادی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1366، ص19.
[7]. تفضلی، فریدون؛ ظهور اندیشه‌ها، مکاتب فکری و نظریات اقتصادی جدید در دوران انقلاب صنعتی، پژوهشنامه اقتصادی، تابستان 1383، ش13، ص29.
[8]. دادگر، یدالله؛ پیشین، ص198و 199.
[9]. بلاگ، مارک؛ اقتصاددانان بزرگ جهان، پیشین، ص31.
[10]. همان.
[11]. دادگر، یدالله؛ پیشین، ص199.
[12]. بلاگ، مارک؛ اقتصاددانان بزرگ جهان، پیشین، ص31.
[13]. دادگر، یدالله؛ پیشین، ص199.
منبع : پژوهه
