اخبار دانشگاهی کشور / بازاریابی 10 اسفند 1389 - 01 March 2011
پول شویی Money Laundering
تعریف
از یك منظر، «پول شویی» ساز وكاری است كه از طریق آن درآمدهای نامشروع ناشی از فعالیت‌های غیرقانونی و سازمان‌یافته، مشروع جلوه داده می‌شود؛ برنامه جهانی مبارزه با مواد مخدر (UNDCP)، پول شویی را روندی می‌داند كه طی آن درآمد را به عنوان یك درآمد قانونی جلوه‌گر نماید؛ روون بوسورت و گراهام سالت مارش نویسندگان كتاب پول شویی، در تعریف پول شویی بیان داشته‌اند:
«پول شویی عبارت است از راههایی كه با توسل به آنها منابع نقدینه‌های به دست آمده از راههای نامشروع را زیر پوشش‌های فریبنده قرار داده و آن را به گونه‌ای دیگر جلوه‌گر ساخته تا بدین طریق تغییر شكل یافته، ماهیت این عایدات ناشی از اعمال مجرمانه، پنهان گردد».
تاریخچه
مسأله «پول‌شویی» با نگرش امروزی، برای نخستین بار در سال 1979 و با كشف یك چمدان حاوی ششصد میلیون دلار پول نقد در فرودگاه پالرمو، كه حاصل فروش مواد مخدر بود، مطرح گردید. كشفی كه به تشكیل پرونده ایتالیایی – آمریكایی «ارتباط پیتزا» منجر شد و در سال 1985 محاكمه آن برگزار گردید؛ اما، در خصوص نخستین زمان استفاده از واژه پول شویی و رواج آن، میان محققان اتفاق نظر وجود ندارد؛ برخی عقیده دارند كه ریشه واژه پول شویی به مالكیت مافیا بر شبكه‌ای از رخت شویخانه‌های ماشینی در ایالت متحده آمریكا، در دهه 1930 برمی‌گردد؛ در آن دوران گانگسترها پول‌های بدست آمده از فعالیت‌های مجرمانۀ خود را با بهره جویی از كسب و كارهای به ظاهر مشروع مانند تملك و اداره رخت شویخانه صورتی مشروع و قانونی می‌بخشیدند؛ در مقابل گروهی دیگر انتخاب واژه پول‌شویی (Laundering) را دقیقا به خاطر مفهوم «شست و شو و تطهیر كردن» كه در این واژه نهفته است، می‌دانند؛ زیرا در فرآیند پول‌شویی نیز با مجموعه‌ای از نقل و انتقالات و اقدامات پول‌های نامشروع را به صورتی مشروع درمی‌آورند؛ اگر چه قول دیگری نیز وجود دارد مبنی بر اینكه ریشه این كاربرد را به قضیه رسوایی واتر گیت مربوط می‌سازند.
هدف پول شویی:
وقتی یك شخص مالی را تحصیل می‌نماید كه منشأ غیرقانونی دارد – خواه مستقیماٌ آن را بدست آورده باشد یا بدون اینكه خود مرتكب جرم مبنا شده باشد، با علم به اینكه مالی از راه غیرقانونی به دست آمده، آن را تحصیل نماید- می‌كوشد تا با استفاده از روش‌های مختلف مبادرت به تطهیر آن نماید تا خود را از عواقب غیرقانونی بودن این مال برهاند؛ لذا می‌كوشد برای تملیك یا تسلط خود بر اموال تحت اختیارش، توجیهی قابل قبول و قانونی ارائه نماید.
آثار پول شویی:
با توجه به حجم عظیم درآمدهای ناشی از ارتكاب اعمال مجرمانه و تلاش برای تطهیر این درآمدها، تصمیم گیرندگان اقتصاد كلان باید پول‌شویی را در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی خود در نظر گیرند؛ اما از آنجا كه تعیین حجم فعالیت‌های غیرقانونی و درآمدهای ناشی از آن دشوار است، موجب اختلال در داده های اقتصادی گردیده و دولت‌ها را در مدیریت اقتصاد دچار مشكل می‌سازد. از آنجا كه عملیات پول شویی منابع زیادی از پول را وارد بازار می‌كند و از سوی دیگر در زمان معینی برای انجام یك فعالیت غیرقانونی دیگر، حجم عظیمی از پول را به صورت ناگهانی از بازار خارج می‌كند و از آنجا كه ورود نامعقول این منابع و نیز خروج ناگهانی منابع، تابع عوامل شناخته شده و قابل كنترل نیست، بنابراین بازار مالی را دچار مشكل می‌نماید و ثبات بازار مالی و تعامل بین دو عنصر عرضه و تقاضا را مختل می‌سازد. به دنبال آن اعتماد صاحبان منابع مالی صحیح به بازار از دست می‌رود؛ اعتمادی كه نقش تعیین كننده‌ای در جذب منابع داخلی و خارجی در بخش تولیدی اقتصاد دارد و انگیزه صاحبان منابع برای استفاده از این بازارها از بین خواهد رفت؛ در نهایت موجب بی ثباتی در تمامی متغیرهای اقتصادی می‌گردد.
ویژگی‌های پول شویی:
1- مسبوق بودن به وقوع جرم مبنا؛
2- فراملی بودن؛
3- تعدد مباشر؛
4- تخصصی بودن ارتكاب؛
5- سازمان یافتگی.
روش‌های تطهیر درآمدهای ناشی از فعالیت‌های غیرقانونی:
1- تصفیه پول ( تبدیل اسكناس‌ها به یكدیگر)؛
2- انتقال پول؛
3- استفاده از نظام بانكی؛
4- استفاده از اوراق بهادار؛
5- سرمایه‌گذاری؛
6- معاملات ساختگی واردات- صادرات؛
7- صورت حساب‌های ساختگی؛
8- ایجاد شركت‌های صوری؛
9- استفاده از روش معاوضه پول و... .
منابع:
1- پوریكان، ژلك؛ بزهكاری سازمان یافته در حقوق كیفری فرانسه، علی حسین نجفی ابرند آبادی (ترجمه): مجله تحقیقات حقوقی، شماره 21 و 22 ، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی- دانشكده حقوق، 1378، ص 330.
2- بوسورت، روون و گراهام سالت مارش؛ پول شویی، نصرالله امیربشیری (ترجمه)، بی جا، اداره كل آموزش نیروی انتظامی، چاپ اول، 1376، ص 2.
3- باقرزاده، احد؛ جرائم اقتصادی و پول شویی، تهران، مجمع علمی فرهنگی مجد، چاپ اول، 1383.
