اخبار دانشگاهی کشور / اخلاق 10 اسفند 1389 - 01 March 2011
براساس آموزه‌هاي ديني، مؤمنين، برادران ديني همديگر بوده[1] اعضاي به هم پيوسته يك پيكرند كه روح برادري بر كالبد آن سايه‌انداخته است و بايد در سختيها و مشكلات يكديگر شريك باشند و با اين كار گره‌اي از مشكلات همديگر باز كرده، شادي براي يكديگر هديه دهند.
تعريف ادخال سرور
در بيان عرف و شرع ادخال سرور تعبير عامي است و شامل هر عملي مي‌شود كه مشكلي از مؤمني برداشته شده و باعث شادي وي گردد. چرا كه برآوردن حاجات برادران دينى موجب سرور و خوشحالى ايشان مىگردد و ثواب چنين كاري از حدّ و اندازه بيرون است.
شاد كردن دلى بهتر از آباد كردن كشورى است. زيرا دلهاى غمناك، خانه خداوند پاك است.[2] پس كسى كه آن را به شادى مرمّت كند خانه خدا را مرمّت كرده است و همه مخلوق و بندۀ خدا هستند و هر كه بندۀ كسى را شاد كند مولاى او را شاد كرده است.
ادخال سرور از منظر قرآن و سنت
در قرآن كريم مؤمنين يار و ياور همديگر خوانده شده‌اند[3] و در مورد همديگر مسئول هستند و بايد در روز قيامت جوابگو باشند. به همين خاطر در كتابهاي حديث و اخلاقي حقوق و آدابي در رابطه با برادران ديني بيان شده است كه به مواردي در ادامه مطالب اشاره خواهد شد.
در بيان معصومين، مخلوقات خداوند كه سرسلسله آنها بندگان الهي هستند عيال الهي شمرده شده‌اند و محبوبترين بندگان خدا كسى است كه به خانواده خدا سود رسانده، شادي و سرور را بر اهل بيتش ارزاني دارد،[4] و شاد ساختن مؤمنان در زمره بهترين عبادتها شمرده شده است آنجا كه امام باقر عليه السلام مي فرمايد:
«لبخند شخص به روى برادر مؤمن حسنه است و برداشتن خار و خاشاكى از وى حسنه است و خدا به چيزى محبوبتر از مسرور ساختن مؤمن پرستش نشده است».[5]
در جاي ديگری نيز فرموده‌اند:
«در مناجاتى كه خدا با بندۀ خود موسى عليه السّلام كرد فرمود: مرا بندگانى است كه بهشت خويش را بر آنان مباح و ارزانى داشتهام و آنان را در آن فرمانروا ساختم. پرسيد: خدايا، اينان كيانند؟ فرمود: هر كه مؤمنى را خوشحال سازد. آنگاه امام فرمود: مؤمنى در مملكت پادشاه ستمگرى بود و آن ستمگر قصد او كرد. مؤمن از آنجا به سرزمين شرك گريخت و به خانۀ يكي از مشركين وارد شد. وى به او پناه داده با او با مهربانى رفتار نمود و ادب ميزبانى را در حق او رعايت كرد. چون مرگ آن مشرك فرا رسيد خداوند به او وحى كرد كه به عزت و جلالم سوگند اگر براى تو در بهشت جائى بود تو را در آن جاى مىدادم و ليكن بهشت بر كسى كه مشرك بميرد حرام است. امّا اى آتش او را بترسان و مسوزان و آزارش مرسان و بامداد و شامگاه روزى او مىرسد. راوى گويد: پرسيدم كه از بهشت؟ فرمود: از هر كجا كه خدا خواهد».[6]
ابان بن تغلب ـ يكي از اصحاب خاص امام صادق(ع)ـ مي‌گويد: از امام صادق(ع) شنيدم كه فرمودند: هر كس خانۀ خدا را طواف كند خداي تعالي براي او در نامۀ اعمالش شش هزار ثواب نوشته و شش هزار گناه محو مي كند و رتبه‌اش را شش هزار درجه بالا مي‌برد -و در روايتي ديگر شش هزار حاجت او را برآورده مي‌سازد- آنگاه فرمودند: فضيلت قضاي حاجت مؤمن بيشتر از يك طواف است و همين طور ارزش آن را شمردند تا به ده طواف رسيدند(يعني ارزش برآورده كردن حاجت مؤمني بيش از ارزش ده طواف مي‌باشد.)[7]
با اينكه در احاديث و آموزه‌هاي ديني ما مزاح بسيار و بذله گويي مورد نكوهش واقع شده است اما مزاح اندك كه از حق تجاوز نشود و مشتمل بر سخن باطل يا ايذاء و اهانتى نباشد و باعث شكفتگى خاطرى گردد ناپسند نيست و مكّرر از حضرت رسول اكرم-صلّى اللّه عليه و آله– و امامان(ع) صادر شده است.[8]
آثار و فوائد ادخال سرور
آثار ونتايجي در آموزه هاي دینی در اين مورد بيان شده است كه به مواردي از آنها اشاره مي‌شود:
1ـ شاد و مسرور كردن خداوند متعال و خاتم انبياء حضرت محمد (ص).[9]
2ـ هر تبسم بر روي برادر ديني با اين زحمت كم به عنوان يك حسنه شمرده شده است.[10]
3ـ از محبوبترين اعمال شمرده شده است.[11]
4ـ برآوردن حاجت مؤمن برابر با خدمت در راه خدا در تمام عمراست.[12]
5ـ اقدام در جهت قضاي حاجت مؤمن هر چند كه موفق به آن نشود برابر با اعتكاف دو ماه است.[13]
6ـ بخشودگي هفتاد و سه گناه از او.[14]
7ـ برطرف كردن73 سختي از او، يكي در دنيا و 72مشكل در قيامت.[15]
همان قدر كه براى ادخال سرور بر قلب برادران دينى فضيلت بيان شده، به همان مقداربراي اندوهگين كردن آنها معصيت و عذاب ذكر شده است. و كسى كه از غمناكى بندگان خدا شاد شود ، داراي نفسي خبيث و طينتي ناپاك است.
چنين افرادي به دنبال آن هستند كه أخبار وحشتناك و ناراحت كننده را به مردم برسانند و چون خبرى بشنوند كه موجب غم و اندوه كسى شود، آرام نمىگيرند تا آن خبر را به او برسانند.[16]
[1] ـ ـ «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ» حجرات:10
[2] ـ در حديث قدسى است كه چون موسى عليه السّلام از خدا پرسيد در كجا بيشتر مىتوان تو را يافت؟ فرمود:«انّى عند القلوب المنكسرة و القبور المندرسة»يعنى من در دلهاى شكسته و نزد قبرهاى كهنهام، منظور اين است كه دعا با دل شكسته و در قبرستان بيشتر اجابت مىشود. جباران، شيخ محمدرضا؛ اخلاق (ترجمهى اخلاق)، انتشارات هجرت، چاپ : چهارم،: 1378 ش، ص : 61
[3] ـ «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ...»توبه :71
[4] ـ کلینی،یعقوب؛اصول کافی،تحقیق علی اکبر غفاری،نشر دارالکتب الإسلامیة،چاپ ششم،1375ش،ج2،ص164،ح6
[5] ـ مجتبوى، سيد جلال الدين؛ علم اخلاق اسلامى، انتشارات حكمت، چاپ : چهارم، 1377 ش، ج : 3 ص : 302
[6] ـ نراقى، ملا احمد؛معراج السعادة، انتشارات هجرت ،چاپ : پنجم،1377 ش ،ص : 507
[7] ـ شبر، سيد عبد الله؛ الأخلاق، چاپ : مكتبة العزيزي قم،1374 ش ،ص : 102
[8] ـ نراقى، ملا احمد؛معراج السعادة، انتشارات هجرت ،چاپ : پنجم،1377 ش ،ص : 558
[9] ـ عن الباقر (ع) قال: قال رسول اللّه (ص):«من سر مؤمنا فقد سرني، و من سرني فقد سر اللّه»
[10] ـ و عنه (ع) قال:«تبسم الرجل في وجه أخيه حسنة، و صرفه القذى عنه حسنة، و ما عبد اللّه بشيء أحب إلى اللّه من إدخال السرور على المؤمن.» شبر، سيد عبد الله؛ الأخلاق، چاپ : مكتبة العزيزي قم،1374 ش، ص : 108
[11] ـ و قال صلّى اللّه عليه و آله و سلّم:«إنّ من أحبّ الأعمال إلى اللّه إدخال السرور على المؤمن و أن يفرّج عنه غمّا أو يقضي عنه دينا أو يطعمه من جوع» فيض كاشانى، ملا محسن؛ المحجة البيضاء، تصحيح و تعليق، على اكبر غفارى، چاپ : دفتر انتشارات اسلامى، چاپ : چهارم،1417ق ج : 4 ص : 404
[12] ـ و قال صلّى اللّه عليه و آله و سلّم:«من قضى حاجة لأخيه فكأنّما خدم اللّه عمره» همان،ص : 404
[13] ـ و قال صلّى اللّه عليه و آله و سلّم:«من مشى في حاجة أخيه ساعة من ليل أو نهار قضاها أو لم يقضها كان خيرا له من اعتكاف شهرين»«». همان، ص : 404
[14] ـ و قال صلّى اللّه عليه و آله و سلّم:«من فرّج عن مغموم أو أعان مظلوما غفر اللّه له ثلاثا و سبعين مغفرة» همان،ص : 404
[15] ـ و عنه عليه السلام قال: قال رسول اللّه (ص):«من أعان مؤمنا نفس اللّه عنه ثلاثا و سبعين كربة واحدة في الدنيا و اثنتين و سبعين كربة عند كربته العظمى حيث يتشاغل الناس بأنفسهم. » شبر، سيد عبد الله؛ الأخلاق، چاپ : مكتبة العزيزي قم،1374 ش
، ص : 103
[16] ـ نراقى، ملا احمد؛معراج السعادة، انتشارات هجرت ،چاپ : پنجم،1377 ش ،ص : 508
منبع : پژوهه
