اخبار دانشگاهی کشور / اخلاق 11 اسفند 1389 - 02 March 2011
مهمان داری و ضیافت
ضیف به معنی میل است و علت نامیدن مهمان به ضیف آن است كه به طرف میزبان میل می‌كند و به منزل او وارد می‌شود.
یكی از صفات پسندیده مهمان داری است كه ریشه در فرهنگ دینی و باروهای مذهبی دارد، در مهمانی اگر آداب و سنن اسلامی مراعات شود، دیگر مهمان، اسباب زحمت نخواهد شد، بلكه مایه بركت و سبب خوشحالی خواهد بود.
مهمان حبیب خدا و مایه بركت است، هدیه‌ای از سوی پروردگار و عامل افزایش رزق و سبب آمرزش گناهان صاحب‌خانه و سبب نزول مغفرت الهی است.
رسول خدا (ص) می فرماید:
«هنگامی كه خداوند اراده كند نسبت به جمعیتی نیكی نماید هدیه گرانبهائی برای آن ها می فرستند، عرض كردند ای رسول خدا چه هدیه‌ای؟ فرمود: میهمان، كه با روزی‌اش وارد می‌شود و گناهان خانواده را با خود می‌برد و بخشوده می‌شوند.»
ولیمه یا مهمانی سنت
پیامبر اكرم(ص) فرموده ولیمه و مهمانی سنت در پنج چیز می‌باشد:
«ازدواج و عروسی، عقیقه(بعد از تولد نوزاد در روز هفتم قربانی كرده و مهمانی می‌دهند)، ختنه كردن پسر، ساختن یا خرید خانه نو، بازگشت از سفر حج.»
به غذایی كه در این گونه موارد داده می‌شود، «ولیمه» می‌گویند كه یكی از سنت‌های حسنه پیامبران است كه بهتر است مومنان مخصوصاً فقرا را برای خوردن غذا دعوت كنند و بر مؤمنان نیز لازم و مستحب مؤكد است این دعوت را بپذیرند، هر چند روزه مستحبی گرفته باشند.
مهمانی برای هر یك از موارد یاد شده، سنتی اسلامی است كه دلها را به هم مهربان‌تر و صفا و صمیمیت میان جامعه را بیشتر می‌كند و اقوام و دوستان، یكدیگر را می‌بینند و آشناتر می‌شوند، روح‌ها شاداب‌تر و زندگی‌ها با نشاط‌‌‌تر می‌شوند.
آداب دعوت مهمان
1- ابتدا خویشان و نزدیكان خود را دعوت كند كه یكی از راه‌های صله‌رحم است و موجب رضایت خداوند می گردد. در بین فامیل اولویت با كسانی است كه متدین‌تر باشند.
2- بهتر است كه دعوت كننده، پرهیزگاران و شیعیان و افراد متقی و برادران دینی را دعوت كند.
3- در دعوت، بین ثروتمند و فقیر فرقی قائل نشود.
4- به خاطر خودنمایی و فخر فروشی نباشد.
5- بهتر است كسی را كه می‌داند پذیرفتن دعوت برایش زحمت دارد و وقتی هم كه بیاید به گونه‌ای باعث ناراحتی حاضران می‌شود، دعوت نكند.
6- كسی كه برادر دینی‌اش را به مهمانی دعوت می‌كند باید حتی‌المقدور قدرت پذیرایی از او را داشته باشد و خانواده خود را در مضیقه و تنگنا قرار ندهد.
وظایف میزبان موقع حضور مهمان
1- آمادگی دائم برای پذیرایی از مهمان، كه یكی از نشانه‌های جود و سخاوت است.
2- خدمت كردن به مهمان، مثلاً رختخواب او را برای خواب آماده كند.
3- اگر مهمان هدیه‌ای آورد آن را قبول كند.
4- كاری را به مهمان واگذار نكند.
5- یاری كردن مهمان به هنگام آمدن، استقبال از مهمان و گرفتن لوازم و وسائل او و با خنده و خوش‌رویی با او رو به رو شدن.
آداب حاضر كردن غذا
1- زود آوردن غذا
2- میزبان تمام غذا را حاضر كند و یا هر چه موجود است قبلاً به اطلاع مهمانان برساند.
3- به مقدار لازم غذا تهیه كند.
4- خود را به زحمت نیندازد، بلكه هر غذایی كه آماده داشت، برای او حاضر كرده و به این وسیله از او پذیرایی كند.
5- آن‌چه را برای مهمان حاضر می‌كند، كم و حقیر نشمارد، چون در این صورت نعمت خدا را ناچیز شمرده و این خود نوعی ناسپاسی است.
6- تا توان دارد از او پذیرایی كند و وسایل رفاه و آسایش او را فراهم نماید.
7- پرهیز از تشریفات
آفات مهمان داری
هر عمل خیر و شایسته‌ای، گاهی دچار برخی آفتها می‌شود. اگر جنبه تعادل در مهمانی‌ها رعایت نشود به مرز اسراف و ولخرجیها می‌رسد كه اغلب بخاطر چشم و هم چشمی است، یا ریشه در خودنمایی و تفاخر دارد، كه باعث از بین رفتن قداست و محبوبیت آن نزد خدا می‌شود.
مهمانی‌ها زمانی ارزش دارد، كه به خاطر خدا و به قصد سیر كردن شكمی گرسنه یا شاد كردن برادری مؤمن یا تقویت رابطه‌های خویشاوندی و صله رحم باشد.
پیامبر خدا(ص) فرمود:
هر كس غذایی را از روی ریا و خودنمایی مهمانی دهد، در روز قیامت، همانند آن را خداوند از طعامهای دوزخی به او می‌خوراند.
گاه مهمانی دادن، ریاكاری است و گاه نوع غذا و مكان مهمانی و كیفیت سفره‌چیدن به جهت خودنمایی است. همچنانکه گاه برخی افراد شایسته ضیافت نیستند و با انگیزه‌های ریاكارانه و حسابگرانه و مصلحت اندیشانه دعوت می‌شوند. همه اینها نارواست و هدر دادن نعمتهای الهی است.
منابع:
1- قریشی، سید علی اكبر؛ قاموس قرآن، تهران، داراكتب الاسلامیه، چاپ 1381، ج4، ص 203 و راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص153
2- مكارم شیرازی، ناصر؛ یكصد موضوع اخلاقی در قرآن و حدیث قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)، 1380ش، ص159
4- مجلسی، ملامحمد باقر؛ حلیةالمتقین، چاپ سوم، پیمان، 1379.تهران، ص75
5- همان
6- شیخ صدوق، ابن بابویه؛ ثواب الاعمال، م علی اكبر غفاری، صدوق، چاپ دوم 1373، تهران،.ص 307
7- فیض كاشانی، ملا محسن؛ راه روشن، ترجمه كتاب المحجة البیضاء فی نهذیب الحیاء، م عبدالعلی صاحبی، دفتر انتشارات اسلامی، ج3، قم، ص74.
8- همان
9- محمدی، نورمراد؛ مهمان داری در اسلام، دفتر تبلیغات اسلامی، 1378، قم، ص20.
10- شیخ حر عاملی؛ وسائل الشیعه، بیروت، چاپ پنجم، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1402، ص 433
11- محمدی، نور مراد؛ مهمان داری در اسلام، دفتر تبلیغات اسلامی، 1378، قم، ص79
12- شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، بیروت، چاپ پنجم، دار احیا التراث العربی، بیروت، 1402، ج16،ص455
منبع : پژوهه
