اخبار دانشگاهی کشور / اخلاق 11 اسفند 1389 - 02 March 2011
جود و سخاوت
واژه سخاوت از ريشه سَخا گرفته شده است. وقتي گفته مي‌شود سَخا النارَ به اين معني است كه خاكستر آتش را از آتش پاك كنند تا بهتر بسوزد و روشن شود؛ همان طور كه آتش اطراف خود را روشن كرده خانه را گرم نگه مي‌دارد سخاوت نيز موجب روشنائي و گرم كردن جامعه و كانون خانواده‌ها و زمينه‌سازي براي بهره‌مندي بينوايان است.
جود و سخاوت از هنجارهاي اخلاقي است كه دين اسلام بسيار بر آن تأكيد نموده است.
امام صادق (ع) مي‌فرمايد:
«السخّي الكريم الذي ينفق ماله في حقٍّ»
«سخاوتمند كريم كسي است كه مال خود را در امور حق و شايسته به مصرف برساند»[1]
البته باید مرز بين سخاوت و اسراف را شناخت و موارد آنها را تشخيص داد.
چه امام حسن عسكري (ع) میفرماید:
«ان للسّخاء مقداراً فان زاد عليه فهو سرفٌ»
«همانا سخاوت داراي اندازه است اگر از آن اندازه گذشت اسراف خواهد بود.»[2]
سخاوت از ديدگاه معصومين
پيامبر اكرم (ص) فرمود:
«السخي قريب من الله، قريب من الناس، قريب من الجنه»[3]
«انسان سخاوتمند، به خدا و به مردم و به بهشت نزديك است»
از اين رو آن حضرت پس از مرگ حاتم طايي به پسر وي فرمود:
«از او به خاطر سخاوتمند بودنش عذاب سخت برداشته شد.»
علي (ع) نیز فرمود:
«السخاء يكسب المَحَبّة وَ يُزيِّن الاخلاق» [4]
«سخاوت موجب جلب محبت افراد شده و اخلاق انسان‌ها را مي‌آرايد و زينت مي‌دهد»
روش امامان در سخاوت
آوردهاند فقيري به محضر امام صادق (ع) مشرف شد، آن حضرت چهارصد درهم به او عطا نمود، لحظاتي بعد امام كسي را به دنبالش فرستاد تا او را برگرداند. چون مرد برگشت، امام انگشتري به او داد و فرمود: اين نگين ده هزار درهم ارزش دارد، هنگامي كه نيازمند شدي آن را به همين قيمت بفروش، او عرض كرد چرا اين را با مبلغ اول يك جا به من ندادي و دوباره مرا احضار نمودي؟
امام صادق فرمود: پيغمبر اكرم (ص) فرموده است:
«خيرالصدقة ما ابقت غنيً»
«بهترين صدقه آن است كه موجب بي‌نيازي انسان نيازمند گردد»[5]
نقل كرده‌‌اند منصور دوانيقي، از خلفاي عباسي، حضرت موسي بن جعفر (ع) را ناگزير كرد كه در روز عيد نوروز در مجلسي بنشيند و هداياي مردم را كه براي خليفه مي‌آورند بپذيرد، امام هم در آن مجلس نشست مردم هديه بسياري آوردند، در ساعت آخر روز پيرمرد مخلصي به محضر امام آمد و تبريك گفت و عرض كردم: دستم از زمان دنيا تهي است، و نتوانستم هديه‌اي براي شما بياورم، در عوض سه بيت شعي كه جدّم در مرثيه جدّ شما امام حسين (ع) سروده، مي‌خوانم و به شما هديه مي‌كنم و سپس اشعارش را خواند.
امام كاظم (ع) به او فرمود: هديه‌ات را پذيرفتم، در اينجا بنشين خداوند به تو بركت دهد. آن گاه امام به خدمتگزار فرمود: نزد خليفه برو، بپرس با هدايا چه كنم چون خدمتگزار بازگشت گفت: منصور مي‌گويد: اختيار آنها با خودت باشد. امام نيز همه آنها را به آن پيرمرد بخشيد. [6]
از سوي ديگر رعايت حد سخاوت نيز در سيرۀ آن بزرگواران مورد غفلت نبوده است چنان كه روزي فقيري از امام صادق (ع) تقاضاي كمك كرد، امام نيز به او مال فراواني كرد، دادند پس از وي دو فقير ديگر آمده، امام به هر كدام آنها به همان ميزان كمك نمودند امام چون فرد چهارمي مي‌آمد امام چيزي به او نداد و فرمود: خداوند به شما وسعت دهد، سپس اضافه نمودند: اگر كسي سي يا چهل هزار درهم داشته باشد و همه را در راه خير مصرف نمايد و چيزي براي خود باقي نگذارد جزء كساني است كه دعايشان به اجابت نمي‌رسد.[7]
[1] . علامه مجلسی، بحارالانوار، بیروت، دار صادر، ج 71، ص 353.
[2] . همان ، ج 69، ص 407.
[3] . همان، ج 73، ص 308.
[4] .محمدی ری شهری، محمد، ميزان الحكمه، تهران، دارالحدیث، ج 4، ص 220.
[5] . مجلسی، پیشین، ج 47، ص 61.
[6] . ابن شهر آشوب، مناقب آل ابي طالب، ج 4، ص 319.
منبع : پژوهه
