رپورتاژ آگهی رپورتاژ خبری رپرتاژ خبری / خدمات 22 شهریور 1397 - 13 September 2018
فن ﺗﺮﺟـﻤه
در اﯾﻦ ﻣﺒﺤﺚ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺗﺮﺟـﻤه و ﻧﻘﻄه ﻧﻈﺮات اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان در ﻣﻮرد ﺗﺮﺟـﻤه آﺷﻨﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﯾﺪ. ﭘﺲ از آن ﺑه ﺗﺎرﯾﺨﭽه ﻣﺨﺘﺼﺮی از ﺗﺮﺟـﻤه و ﻋﻠﻞ ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﻲ ﭘﺮدازﯾﻢ و اﻧﻮاع ﺗﺮﺟـﻤه را از دﯾﺪﮔﺎه ﺗﺮﺟـﻤه ﺷﻨﺎﺳﺎن و زﺑﺎﻧﺸﻨﺎﺳﺎن ﺑﯿﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﯿﻢ . در دﻧﺒﺎﻟه، وﯾﮋﮔﯿﮭﺎی ﯾﻚ ﺗﺮﺟـﻤه و ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮب را ﻣﺮور ﻣﻲ ﻛﻨﯿﻢ و در ﭘﺎﯾﺎن ﻧﯿﺰ ﺿﻤﻦ ﻃﺮح ﻣﺴﺄﻟه ﻧﺴﺒﯿﺖ زﺑﺎﻧﻲ ﺑه ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﻜﻼت ﺗﺮﺟـﻤه ، ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﺒﻜﻲ ، ﻣﺸﻜﻼت ﺗﺮﺟـﻤه ادﺑﻲ و ﺗﺮﺟـﻤه ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی ﻣﻲ ﭘﺮدازﯾﻢ.
ﻗﺒﻞ از ھﺮ ﭼﯿﺰ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑه ﺧﻮد واژه ﺗﺮﺟـﻤه و ﻣﺸﺘﻘﺎت آن ﺑﭙﺮدازﯾﻢ.
ﺗﺮﺟـﻤه (translation )
ﻋﻤﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﻚ ﻣﺘﻦ ﯾﺎ ﮔﻔﺘﺎر از ﯾﻚ زﺑﺎن ﺑه زﺑﺎن دﯾﮕﺮ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺗﻨﮭﺎ ﺗﻌﺮﯾﻔﻲ اﺑﺘﺪاﯾﻲ و ﻋﺎﻣﯿﺎﻧه از ﻟﻔﻆ ﺗﺮﺟـﻤه اﺳﺖ. ﺷﺨﺼﻲ ﻛه ﻋﻤﻼ درﮔﯿﺮ ﻛﺎر ﺗﺮﺟـﻤه اﺳﺖ را ﻣﺘﺮﺟﻢ (translator) ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ و ﻋﻠﻤﻲ ﻛه اﺻﻮل و روش ﺗﺮﺟـﻤه را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌه ﻗﺮار ﻣ ﻲدھﺪ ﻋﻠﻢ ﺗﺮﺟـﻤه ﺷﻨﺎﺳﻲ (translatology) ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺷﺨﺼﻲ ﻛه آﮔﺎه ﺑه اﯾﻦ ﻋﻠﻢ ﺑﻮده و ﯾﺎ آن را ﻣﻄﺎﻟﻌه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺮﺟـﻤه ﺷﻨﺎس (translatologist) ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد.
ﻣﻌﻤﻮﻵً در ﺗﺮﺟـﻤه، ﻣﺎ ﺑﺎ دو زﺑﺎن ﺳﺮو ﻛﺎر دارﯾﻢ و در ﻧﺘﯿﺠه ﻣﻘﺎﯾﺴه و ﻣﻘﺎﺑﻠه دو زﺑﺎن ﻣﻄﺮح ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛه ﺗﺮﺟـﻤه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﺨﺸﻲ از زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠه ای (contrastive linguistics) اﺳﺖ.
۱ (language) = L زﺑﺎﻧﻲ ﻛه در آن زﺑﺎن ﻛﺎر ﺗﺮﺟـﻤه را ﺷﺮوع ﻣﻲ ﻛﻨﯿﻢ ﻣﻌﻤولا زﺑﺎن اول/ ﻣﺒﺪأ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد و زﺑﺎﻧﻲ ﻛه ﺗﺮﺟـﻤه ﺑه آن ﺧﺘﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد زﺑﺎن دوم/ زﺑﺎن ﯾﺎ Source language = SL) یا (language2 =L2 ﯾﺎ Target language =TL ) ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد.
ﻋﻼوه ﺑﺮ واژه translation از واژه دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﺗﺮﺟـﻤه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛه آن واژه interpretation اﺳﺖ ﻛه ﺑه ﻣﻌﻨﻲ ﺗﺮﺟـﻤه، ﺗﻌﺒﯿﺮ ﯾﺎ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﺨﺼﻲ ﻛه اﯾﻦ ﻛﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دھﺪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﯾﺎ (interpreter ) ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻣﺮوزه واژه interpreter ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮای ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن ﺷﻔﺎھﻲ و ھﻤﺰﻣﺎن ﺑه ﻛﺎر ﻣﻲ رود.
ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺗﺮﺟـﻤه و ﻧﻘﻄه ﻧﻈﺮات ﻣﺨﺘﻠﻒ در اﯾﻦ ﺑﺎره:
ﺑﺮای واژه «ﺗﺮﺟـﻤه» ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﺳﻮی ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻓﻦ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛه در اﯾﻨﺠﺎ ﺑه اﺧﺘﺼﺎر ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﯿﻢ:
Translation is the replacement of textual material in one language by equivalent textual material in another language.
اﻟﻒ- ﺗﺮﺟـﻤه ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﻲ ﻣﻮاد ﻣﺘﻨﻲ اﺳﺖ در ﯾﻚ زﺑﺎن (زﺑﺎن ﻣﺒﺪأ) ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻣﺘﻨﻲ ﻣﻌﺎدل در زﺑﺎن دﯾﮕﺮ (زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ)
ب- ﺗﺮﺟـﻤه ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﭘﯿﺪا ﻛﺮدن ﻧﺰدﯾﻜﺘﺮﯾﻦ ﻣﻌﺎدل ﻃﺒﯿﻌﻲ ﭘﯿﺎم زﺑﺎن دھﻨﺪه در زﺑﺎن ﮔﯿﺮﻧﺪه، ﻧﺨﺴﺖ از ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﻨﺎﯾﻲ و دوم از ﻟﺤﺎظ ﺳﺒﻚ
ج- ﺗﺮﺟـﻤه ﻓﻨﻲ اﺳﺖ ﻛه ﯾﻚ ﭘﯿﺎم ﻧﻮﺷﺘﺎری در زﺑﺎﻧﻲ را ﺑﺎ ھﻤﺎن ﭘﯿﺎم در زﺑﺎن دﯾﮕﺮ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ.
ﺗﺮﺟـﻤه ﻛﻮﺷﺸﻲ اﺳﺖ در ﺟﮭﺖ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﻲ ﯾﻚ ﺗﺠﺮﺑه و ﯾﺎ ﻓﺮﻣﻮل ﺧﺎﺻﻲ از ﺟﮭﺎن ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺑه زﺑﺎن دﯾﮕﺮ
اﻟﻒ- ﯾﻚ ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﺜﻞ ﭘﺸﺖ ﻗﺎﻟﻲ ﻓﻘﻂ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻃﺮح ﻛﺎر را ﻧﺸﺎن دھﺪ.
ب- ﺗﺮﺟـﻤه ﻛﻠﻤه ﺑه ﻛﻠﻤه و ﯾﺎ ﺧﻂ ﺑه ﺧﻂ ﺑه اﯾﻦ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ﻛه دﯾﻮاﻧه ای ﺣﺮﻓﮭﺎی دﯾﻮاﻧه ای دﯾﮕﺮ را ﻧﻘﻞ ﻛﻨﺪ.
ج- ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﺎﺋﻦ اﺳﺖ.
ﻣﻲ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﻛه ﺗﻌﺮﯾﻒ دﻗﯿﻖ و ﻓﻨﻲ ﺗﺮﺟـﻤه ﻛﺎر ﭼﻨﺪان ﺳﺎده ای ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ھﺎﯾﻲ ﻛه ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺑه دﺳﺖ داده ﺷﺪه اﻧﺪ ﻏﺎﻟبا آن ﻗﺪر ﻛﻠﻲ و ﻧﻈﺮی اﺳﺖ ﻛه عملا ھﯿﭻ ﮔﺮھﻲ از ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن در ﻛﺎرﺗﺮﺟـﻤه ﻧﻤﻲﮔﺸﺎﯾﺪ.
ھﺮ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﭘﺲ از ﺳﺎﻟﮭﺎ ﺗﺮﺟـﻤه، ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺗﺎزه ای از ﻛﺎر ﺗﺮﺟـﻤه اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛه ﺑﺎز ھﻢ اﻏﻠﺐ ﺑﺮای ﺧﻮدش ﻗﺎﺑﻞ ﻓﮭﻢ اﺳﺖ و ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ھﯿﭻ ﮔﻮﻧه رھﻨﻤﻮد ﻋﻤﻠﻲ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺸﺘﺎﻗﺎن ﻛﺎر ﺗﺮﺟـﻤه و ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن ﺗﺎزه ﻛﺎر ﻗﺮار دھﺪ.
اﮔﺮ ﺗﺮﺟـﻤه را ﺑه ﺻﻮرت ﺑﺮﮔﺮدان ﻧﻮﺷﺘه ﯾﺎ ﮔﻔﺘه ای از ﯾﻚ زﺑﺎن ﺑه ﻋﻨﻮان زﺑﺎن ﻣﺒﺪأ ، ﺑه زﺑﺎن دﯾﮕﺮ ﯾﺎ زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻛﻨﯿﻢ، ﻣﻄﻠﻮب ﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮع اﯾﻦ ﺑﺮﮔﺮدان زﻣﺎﻧﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲ ﯾﺎﺑﺪ ﻛه ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﻧﻮﺷﺘه ﯾﺎ ﮔﻔﺘه در ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﯾﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪة زﺑﺎن ﻣﺒﺪأ ﺑه ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﯾﺎ ﺷﻨﻮﻧﺪه زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮد. ﺑه ﻋﺒﺎرت ﺳﺎده ﺗﺮ، ﺗﺮﺟـﻤه ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺑﺮﮔﺮدان ﻣﺘﻨﻲ از زﺑﺎن ﻣﺒﺪأ ﺑه زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ ﺑﺪون ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﯾﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎ ﻛﺎھﺶ .
در ﺻﻮرت (Form) ﯾﺎ ﻣﻌﻨﻲ (meaning ) .اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ اﮔﺮ ﭼه دﻗﯿﻖ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻋﻤﻠﻲ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ھﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﻲ را ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﺑﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺻﻮرت و ﻣﻌﻨﻲ از زﺑﺎﻧﻲ ﺑه زﺑﺎن دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﺮد. اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠه ﺑه ﺳﺎﺧﺘﺎرھﺎی ﻣﺘﻔﺎوت زﺑﺎﻧﮭﺎ ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻛه در ﺑﺤﺚ ﻧﺴﺒﯿﺖ زﺑﺎﻧﻲ ﻣﻔﺼﻞ ﺗﺮ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﯿﺮد.
ﻣﺨﺘﺼﺮی از ﺗﺎرﯾﺨﭽه ﺗﺮﺟـﻤه و ﻋﻠﻞ آن :
ﺑه ﮔﻔﺘه ﭘﯿﺘﺮ ﻧﯿﻮﻣﺎرك (٨٨٩١) اوﻟﯿﻦ ردﭘﺎی ﺗﺮﺟـﻤه را ﻣﻲ ﺗﻮان در ﺳه ھﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد و دوران ﭘﺎدﺷﺎھﻲ ﻣﺼﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎن دﯾﺪ ﻛه ﻧﻮﺷﺘه ھﺎﯾﻲ ﺑه دو زﺑﺎن در ﻣﻨﻄﻘه اﻟﻔﺎﺗﯿﻦ (Elephantine ) ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻻزم ﺑه ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛه ﻧﻈﯿﺮ اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘه ھﺎ ﺑه دو زﺑﺎن ﺑه ﺻﻮرت ﺳﻨﮓ و ﯾﺎ ﻧﻮﺷﺘه ھﺎی روی ﭘﻮﺳﺖ از ﭘﺎدﺷﺎھﺎن اﯾﺮاﻧﻲ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻧﯿﺰ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه و ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﻣﺎ ﺷﺮوع ﺗﺮﺟـﻤه ﺑه ﺻﻮرت رﺳﻤﻲ ﺑه ﺣﺪود 240 سال ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد. در آن زﻣﺎن ﺷﺨﺼﻲ ﻣﺘﻦ « ادﯾﺴه» اﺛﺮ ھﻮﻣﺮ را از ﯾﻮﻧﺎﻧﻲ ﺑه ﻻﺗﯿﻦ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ. در ﻗﺮن دوم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻧﯿﺰ ﺗﺮﺟـﻤه ﺗﻮرات ﺗﻮﺳﻂ ھﻔﺘﺎد ﺗﻦ از ﻋﻠﻤﺎی ﯾﮭﻮدی ﺑه ﻣﻨﻈﻮر رﻓﻊ ﻧﯿﺎزھﺎی ﺟﺎﻣﻌه ﯾﮭﻮدی اﺳﻜﻨﺪرﯾه ﻛه ﺑه زﺑﺎن ﻻﺗﯿﻦ ﺗﻜﻠﻢ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. ﺗﺮﺟـﻤه اﻧﺠﯿﻞ ﻧﯿﺰ ﺑه زﺑﺎﻧﮭﺎی ﻻﺗﯿﻦ، ﺳﺮﯾﺎﻧﻲ ، ﻗﺒﻄﻲ و ارﻣﻨﻲ ﻛﻤﻲ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﺷﺮوع ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛه اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﺮﺟـﻤه ھﺎ ﻋﻤﺪﺗا ﺗﺮﺟـﻤهھﺎی « ﻛﻠﻤه ﺑه ﻛﻠﻤه» ﺑﻮدﻧﺪ.
ﯾﻚ ﺗﺮﺟـﻤه ﺗﺤﺖ اﻟﻔﻈﻲ از اﻧﺠﯿﻞ در ﻗﺮن ﭼﮭﺎرم ﻣﯿﻼدی اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﻛه ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن و ﻣﺬھﺒﯿﻮن واﻗﻊ ﺷﺪ. در واﻗﻊ ھﻤﯿﻦ اﻧﺘﻘﺎدات و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ھﺎ ﺳﺮآﻏﺎز ﺑﺤﺚ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺷﯿﻮة ﺗﺮﺟـﻤه و ﻟﺰوم ﺗﻌﯿﯿﻦ اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺗﺮﺟـﻤه ﺷﺪ. در ﻗﺮون وﺳﻄﻲ (ﻗﺮن ﭼﮭﺎرم ﺗﺎ ﭼﮭﺎردھﻢ) ﺗﺮﺟـﻤه در اروﭘﺎی ﻏﺮﺑﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑه ﻣﺒﺎﺣﺚ، ﻣﻘﺎﻻت و ﻣﺘﻮن ﻣﺬھﺒﻲ ﺑﻮد. در ﻗﺮن ﻧﮭﻢ و دھﻢ ﻣﯿﻼدی در ﺑﻐﺪاد ﻣﺮﻛﺰی ﺑه ﻧﺎم « داراﻟﺤﻜﻤه»داﯾﺮ ﺷﺪ ﻛه در واﻗﻊ ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺮﺟـﻤه آﺛﺎرﻛﻼﺳﯿﻚ ﯾﻮﻧﺎﻧﻲ ﺑه زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻮد و ﻋﺪه زﯾﺎدی از اﯾﻦ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن اﯾﺮاﻧﻲ اﻻﺻﻞ ﺑﻮدﻧﺪ.
در ﻗﺮن دوازدھﻢ ﻛه ﺑﺎ ﻓﺘﺢ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑه دﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن، اﺳﻼم و ﻏﺮب در ﺗﻤﺎس ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ، ﻣﺮﻛﺰی ﺑﺮای ﺗﺮﺟـﻤه آﺛﺎر اﺳﻼﻣﻲ ﺑه زﺑﺎن ﻻﺗﯿﻦ و آﺛﺎر ﯾﻮﻧﺎﻧﻲ ﺑه ﻋﺮﺑﻲ در آﻧﺠﺎ داﯾﺮ ﺷﺪ. ﺑﺎ ﭘﯿﺪاﯾﺶ رﻧﺴﺎﻧﺲ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑه ﻛﺎر ﺗﺮﺟـﻤه در ﺟﻮاﻣﻊ ﻓﺮھﻨﮕﻲ اروﭘﺎﯾﻲ ﻏﺮﺑﻲ از ھﺮ ﺳﻮ رواج ﮔﺮﻓﺖ در اﯾﻦ دوران، ﺗﺮﺟـﻤه اﻧﺠﯿﻞ از ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﻌﻀﻼت ﻋﻤﺪه ﺑه ﺷﻤﺎر ﻣﻲ رﻓﺖ. اوﻟﯿﻦ ﺗﺮﺟـﻤه ﻛﺎﻣﻞ از اﻧﺠﯿﻞ ﺑه زﺑﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ ﺗﻮﺳﻂ وﯾﻜﻠﯿﻒ ﺑﯿﻦ ﺳﺎﻟﮭﺎی 1380 ﺗﺎ 1384 ﻣﯿﻼدی ﺑه ﻋﻤﻞ آﻣﺪ. ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﻗﺮن ﻧﻮزدھﻢ ﻋﻤﺪه ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺗﺮﺟـﻤه ﺷﺪه ﺑه ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺬھﺒﻲ، ادﺑﯿﺎت، ﯾﺎ ﻓﻠﺴﻔه ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. در ﻗﺮن ﻧﻮزدھﻢ ﺗﺮﺟـﻤه ﺑه ﻋﻨﻮان وﺳﯿﻠهای ﯾﻚ ﺟﺎﻧﺒه ﺟﮭﺖ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﻣﺘﻔﻜﺮان دﻧﯿﺎ ﻧﻘﺶ اﯾﻔﺎ ﻣﻲ ﻛﺮد و ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻧﻘﺶ ﺗﺮﺟـﻤه ﺑه ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪ، ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻲ ﻛه آن را «ﻋﺼﺮ ﺗﺮﺟـﻤه » ﻟﻘﺐ دادﻧﺪ.
اﻣﺮوزه ﺗﺮﺟـﻤه اﺑﺰاری اﺳﺖ ﺑﺮای:
-آﮔﺎھﻲ از آﺧﺮﯾﻦ دﺳﺘﺎوردھﺎی ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﻨﻲ
- ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت ﻓﺮھﻨﮕﻲ، ھﻨﺮی و ادﺑﻲ
- آﮔﺎھﻲ از اوﺿﺎع ﺳﯿﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﮭﺎن
- ﻣﺒﺎدﻻت اﻗﺘﺼﺎدی و ﺗﺠﺎرت
- آﮔﺎھﻲ از اﻓﻜﺎر و اﻧﺪﯾﺸه ھﺎی ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎن و ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن
ﺗﺮﺟـﻤه در اﯾﺮان
ﻛﺎر ﺗﺮﺟـﻤه در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﺮﺟـﻤه ﻛﺘﺎﺑﮭﺎی درﺳﻲ داراﻟﻔﻨﻮن آﻏﺎز ﺷﺪ . اﯾﻦ ﻣﻮﺳﺴه آﻣﻮزﺷﻲ در زﻣﺎن ﻋﺒﺎس ﻣﯿﺮزا و ﺑه ﭘﯿﺸﻨﮭﺎد روﺷﻨﻔﻜﺮان و آزادﯾﺨﻮاھﺎن ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺷﺪ و ھﺪﻓﺶ ﻛﺴﺐ ﺗﻤﺪن و ﻋﻠﻮم ﻣﻐﺮب زﻣﯿﻦ ﺑﻮد و ﻟﺬا ﺑه اﺳﺘﺨﺪام ﻣﻌﻠﻤﯿﻦ ﺧﺎرﺟﻲ اﻗﺪام ﻛﺮدﻧﺪ. ﻛﺘﺐ درﺳﻲ ﺑه زﺑﺎن ﺧﺎرﺟﻲ در زﻣﯿﻨه ﻋﻠﻮم ، ادﺑﯿﺎت ، ﺗﺎرﯾﺦ ، ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﻣﮭﻨﺪﺳﯽ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ھﻤﯿﻦ ﻣﻌﻠﻤﯿﻦ ﺗﮭﯿه و ﺑه ﻓﺎرﺳﯽ ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ. از آﻧﺠﺎﯾﻲ ﮐه ﻣﺤﺼﻠﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑه ﻓﺮاﻧﺴه اﻋﺰام ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ، زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴه در ﻣﻤﻠﻜﺖ راﯾﺞ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش آن آﺛﺎر ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﺑه ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﺮﺟـﻤه ﺷﺪ و در ﻛﻨﺎر آن ﺗﺮﺟـﻤهھﺎﯾﻲ از دﯾﮕﺮ زﺑﺎﻧﮭﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻟﻤﺎﻧﻲ، روﺳﻲ، ﻟﮭﺴﺘﺎﻧﻲ، ﻣﺠﺎری، اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻲ، ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻲ، و اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ ﻧﯿﺰ ﺑه ﻓﺎرﺳﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ.
از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻛﺘﺎﺑﮭﺎی ﺗﺮﺟـﻤه ﺷﺪه ادﺑﻲ در آن زﻣﺎن ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑه ﻧﻤﺎﯾﺸﻨﺎﻣه ﻣﺮدم ﮔﺮﯾﺰ ﻣﻮﻟﯿﺮاﺷﺎره ﻛﺮد ﻛه از ﻓﺮاﻧﺴه ﺑه ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﺮﺟـﻤه ﺷﺪ. در ﺿﻤﻦ دو ﻛﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺨﻲ« ﭘﻄﺮ ﻛﺒﯿﺮ» و « ﺷﺎرل دوازدھﻢ» ﻧﯿﺰ ﺑه ﺳﻔﺎرش ﻋﺒﺎس ﻣﯿﺮزا، ﺗﻮﺳﻂ ﻣﯿﺮزا رﺿﺎ ﻣﮭﻨﺪس ﺑه ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﺮﺟـﻤه ﺷﺪﻧﺪ. از آن ﭘﺲ ﻛﺎر ﺗﺮﺟـﻤه روﻧﻖ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﯾﺎﻓﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺎھﺮ ﻣﯿﺮزا و ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن اﻋﺘﻤﺎد اﻟﺴﻠﻄﻨه ﭘﺮﻛﺎرﺗﺮﯾﻦ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن آن دوره ﺑﻮدﻧﺪ.
ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺟﮭﺎﻧﻲ دوم، زﺑﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ ﺟﺎی ﻓﺮاﻧﺴه را ﺑه ﻋﻨﻮان زﺑﺎن دوم ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﺴﺘﺮش روزاﻓﺰون ﯾﺎﻓﺖ. ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ، در ﻗﻠﻤﺮو ادﺑﯿﺎت ھﻨﻮز ﺑﮭﺘﺮﯾﻦ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن ﻣﺎ اﻏﻠﺐ ﻛﺴﺎﻧﻲ ھﺴﺘﻨﺪ ﻛه از زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴه ﺗﺮﺟـﻤه ﻛﺮده اﻧﺪ و ﻧﻤﻮﻧه ﺑﺎرز آن «محمد قاضی» اﺳﺖ.
اﻧﻮاع ﺗﺮﺟـﻤه از دﯾﺪﮔﺎه زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎن و ﺗﺮﺟـﻤه ﺷﻨﺎﺳﺎن آﺑراھﺎم ﻛﻮﻟﻲ ﺷﺎﻋﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ در ﻗﺮن ھﻔﺪھﻢ اﺷﻌﺎر ﭘﯿﻨﺪار ﯾﻮﻧﺎﻧﻲ را ﺑه اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ ﺗﺮﺟـﻤه ﻛﺮده اﺳﺖ. ﺗﺎ آن زﻣﺎن اﺻوﻻ ھﻤه ﭘﺎی ﺑﻨﺪ ﺑه ﺗﺮﺟـﻤه «ﻛﻠﻤه ﺑه ﻛﻠﻤه» ﺑﻮدﻧﺪ و ﻛﻮﻟﻲ ﻛه اﯾﻦ ﺳﻨﺖ را ﺷﻜﺴﺘه ﺑﻮد ﺳﺨﺖ ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد واﻗﻊ ﺷﺪ . ﻛﻮﻟﻲ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑه اﯾﻦ اﻧﺘﻘﺎدھﺎ ﻣﻲ ﮔﻮﯾﺪ: ھﺮ ﻛﺴﻲ ﺷﻌﺮھﺎی ﭘﯿﻨﺪار را ﻛﻠﻤه ﺑه ﻛﻠﻤه ﺗﺮﺟـﻤه ﻛﻨﺪ ﺑﺪان ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ﻛه دﯾﻮاﻧه ای ﺳﺨﻦ دﯾﻮاﻧه ای را ﻧﻘﻞ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺗﺮﺟـﻤه آﺛﺎر او، ﻣﻦ آﻧﭽه را ﺧﻮاﺳﺘه ام ﺑه ﻣﺘﻦ اﻓﺰوده ام و آﻧﭽه را ﻛه زاﯾﺪ داﻧﺴﺘه ام ﺣﺬف ﻛﺮده ام. دراﯾﺪن ﺷﺎﻋﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ ھﻢ ﻋﺼﺮ ﻛﻮﻟﻲ در ﻧﻘﺪ ﺗﺮﺟـﻤه ﻛﻮﻟﻲ، دﺳﺖ ﺑه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی اﻧﻮاع ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﻲ زﻧﺪ و ﺗﺮﺟـﻤه ﻛﻮﻟﻲ را در ﯾﻜﻲ از اﯾﻦ دﺳﺘهھﺎ ﻗﺮار ﻣﻲ دھﺪ و آن را ﺗﺮﺟـﻤه ﺟﻌﻠﻲ و ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﺪ. دراﯾﺪن ﺗﺮﺟـﻤه را ﺑﺮ ﺳه ﻗﺴﻢ ﻣﻲ داﻧﺪ
Metaphrase –
ﻛﻠﻤه در ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﻠﻤه و ﻋﺒﺎرت در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺒﺎرت ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﯿﺮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﻘﻂ ﺻﻮرت ﺣﻔﻆ ﻣﻲ ﺷﻮد.
Paraphrase –
ﺗﺮﺟـﻤه ای ﻛه ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﻔﮭﻮم اﺻﻠﻲ ﻣﺘﻦ را در ﻧﻈﺮ دارد و ﺑﺮای رﺳﺎﻧﺪن اﯾﻦ ﻣﻔﮭﻮم ﮔﺎه ﺗﻔﺴﯿﺮھﺎﯾﻲ ﺑﺮ آن ﻣﻲ اﻓﺰاﯾﺪ . ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻔﮭﻮم ﺣﻔﻆ ﻣﻲ ﺷﻮد اﻣﺎ ﺻﻮرت ﻧه
Imitation –
ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻧه ﺑه ﻛﻠﻤه وﻓﺎدار اﺳﺖ و ﻧه ﺑه ﻣﻔﮭﻮم، ﺑﻠﻜه ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﺣﻔﻆ «روح ﻛﻠﻲ ﻣﻄﻠﺐ» آﻧﮭﻢ ﺑه ﮔﻮﻧه ای ﻛه ﺧﻮد در ﯾﺎﻓﺘه، ھﺮﮔﻮﻧه ﺗﺼﺮﻓﻲ در ﻣﺘﻦ ﺑه ﻋﻤﻞ ﻣﻲ آورد و ﺗﺮﺟـﻤه ﻛﻮﻟﻲ از اﯾﻦ دﺳﺘه اﺳﺖ.
ﭘﺲ از دراﯾﺪن ، زﺑﺎﻧﺸﻨﺎﺳﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ھﺎﯾﻲ از اﻧﻮاع ﺗﺮﺟـﻤه ﺑه ﻋﻤﻞ آورده اﻧﺪ. ﻛﺘﻔﻮرد ﺗﺮﺟـﻤه را ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﻲ ﻣﻮاد ﻣﺘﻨﻲ زﺑﺎن ﻣﺒﺪأ ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻣﺘﻨﻲ ﻣﻌﺎدل از زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ ﻣﻲ داﻧﺪ اﻣﺎ از اﯾﻦ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﻲ ھﻤﯿﺸه ﯾﻚ ﺗﺮﺟـﻤه ﺧﻮب ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد زﯾﺮا ﯾﻚ ﺗﺮﺟـﻤه ﺑه ﻧﻈﺎم ھﺎی زﺑﺎن ﻣﺒﺪأ و ﻣﻘﺼﺪ.
ھﺪف ﻣﺘﺮﺟﻢ از ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﺘﻦ، ﻣﺨﺎﻃﺐ ﯾﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﺘﻦ و ﻧﻮع ﺳﺒﻚ و ﺳﯿﺎق ﻣﺘﻦ ﻣﻮرد ﺗﺮﺟـﻤه ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد و اﻧﺘﺨﺎب ﯾﻚ ﺗﺮﺟـﻤه از ﻣﯿﺎن ﺗﺮﺟـﻤه ھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد. از ﻧﻈﺮ ﻣﯿﺰان ﺗﺮﺟـﻤه ﺑه دو ﮔﺮوه ﮐﺎﻣﻞ و ﻧﺴﺒﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد. در ﺗﺮﺟـﻤه ﻛﺎﻣﻞ، ﻛﻠﯿه ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺘﻦ ﻣﺒﺪأ ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﻲ ﮔﺮدد وﻟﻲ در ﺗﺮﺟـﻤه ﻏﯿﺮ ﻛﺎﻣﻞ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻣﺘﻦ زﺑﺎن ﻣﺒﺪأ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑه ھﻤﺎن ﺻﻮرت اﺻﻠﻲ ﻧﻮﺷﺘه ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﺮای ﻣﺜﺎل وﻗﺘﻲ ﯾﻚ ﻣﺘﻦ ﮔﺮاﻣﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ را ﺑه ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﻲﻛﻨﯿﻢ ﮔﺎھﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت دﺳﺘﻮری و ﻣﺜﺎﻟﮭﺎی آن را ﺑه ﺻﻮرت اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ (ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻧﺸﺪه) ﻣﻲ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ. درﺗﺮﺟـﻤه ﻧﺴﺒﯽ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﻲ در ﺳﻄﺤﯽ ﻣﺤﺪود اﻋﻤﺎل ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑه ﻧﻤﻮﻧه زﯾﺮ ﺗﻮﺟه ﻛﻨﯿﺪ.
The fibroma is a tumor that often arises in the
gastrointestinal tract
ﻓﯿﺒﺮوﻣﺎ ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻮﻣﻮر اﺳﺖ ﻛه اﻏﻠﺐ در ﻟﻮﻟه ﮔﻮارش ﻇﺎھﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد . در اﯾﻨﺠﺎ واژه ھﺎی ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺗﻨﮭﺎ از ﻧﻈﺮ رﺳﻢ اﻟﺨﻂ و ﺗﺎ ﺣﺪودی ﺗﻠﻔﻆ دﭼﺎر دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺑه ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎ واژه ھﺎی ﻣﻌﺎدل در زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ھﻤه ﺳﻄﻮح ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﻲ اﻋﻤﺎل ﻧﺸﺪه اﺳﺖ. ﺗﺮﺟـﻤه از ﻧﻈﺮ ردﯾﻒ (rank ) ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن زﺑﺎﻧﻲ ﺑه ﺳه دﺳﺘه آزاد (free ) و (rank– bound ) ﺗﺤﺖ اﻟﻔﻈﻲ (literal ) واﺑﺴﺘه ﺑه ردﯾﻒ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد.
ﻣﻨﻈﻮر از ردﯾﻒ، ردﯾﻒ ھﺎی ﺳﻠﺴﻠه ﻣﺮاﺗﺒﻲ اﺳﺖ ﻛه ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ زﺑﺎن در ﭼﮭﺎرﭼﻮب ﻣﺘﻦ در آﻧﮭﺎ آراﯾﺶ ﻣﻲ ﯾﺎﺑﻨﺪ. در اﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠه ﻣﺮاﺗﺐ، ﻋﻨﺎﺻﺮ ھﺮ ردﯾﻒ از ﯾﻚ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻋﻨﺼﺮﻣﺎﻓﻮق ﺧﻮد ﺗﺸﻜﯿﻞ ﻣﻲ ﯾﺎﺑﻨﺪ. ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ ردﯾﻒ «ﻛﻠﻤه» و ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ردﯾﻒ «ﻣﺘﻦ» اﺳﺖ.
ﻛﻠﻤه / واژه word
ﮔﺮوه / ﻋﺒﺎرت group/phrase
ﺑﻨﺪ clause
ﺟﻤﻠه sentence
ﻣﺘﻦ text
ﺗﺮﺟـﻤه آزاد:
در ﺗﺮﺟـﻤه آزاد، ﻣﺘﺮﺟﻢ ﭘﯿﺎم ﻣﺘﻦ ﻣﺒﺪأ را ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از آراﯾﺶ ردﯾﻔﻲ زﺑﺎن ﻣﺒﺪأ ﺑه ﺻﻮرت آزاد در ﭼﮭﺎرﭼﻮب زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. آﻧﭽه در اﯾﻦ ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﻌﯿﺎر وﻣﻼك ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﯿﺮد ﭘﯿﺎم، ﻣﻔﮭﻮم و ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺘﻦ ﻣﺒﺪأ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧه ﻧﻮع ﻛﻠﻤﺎت، ﺗﻌﺪاد ﻛﻠﻤه ھﺎ و ﺟﻤﻠه ھﺎ و ﻏﯿﺮه. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺗﺮﺟـﻤه آزاد، ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟـﻤه ﺷﺪه ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﻧﻈﺮ ﺗﻌﺪاد ﻛﻠﻤﺎت و ﺟﻤﻠهھﺎ و ﻋﺒﺎرات ﺑﺎ ﻣﺘﻦ ﻣﺒﺪأ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ. ﺑﺮای ﻣﺜﺎل ﻋﺒﺎرت ﻓﺎرﺳﻲ «ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ» ﺑﺪون ﺗﻮﺟه ﺑه ﻧﻮع و ﺗﻌﺪاد و ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻠﻤﺎت Good – bye ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻋﺒﺎرت «دﺳﺖ ﺷﻤﺎ درد ﻧﻜﻨﺪ« «thank you » ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﻲ ﺷﻮد.
ﺗﺮﺟﻤﺔ واﺑﺴﺘه ﺑه ردﯾﻒ:
در اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﺮﺟـﻤه، ﻣﺘﺮﺟﻢ آراﯾﺶ ردﯾﻔﻲ ﻣﺘﻦ ﻣﺒﺪأ را ﺣﻔﻆ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻛﻠﻤه را ﺑه ﻛﻠﻤه، ﻋﺒﺎرت را ﺑه ﻋﺒﺎرت، و ﺟﻤﻠه را ﺑه ﺟﻤﻠه ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﺮﺟـﻤه را اﺻﻄﻼﺣﺎً ﺗﺮﺟـﻤه ﻛﻠﻤه ﺑه ﻛﻠﻤه ﻧﯿﺰ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ. ﺑﺮای ﻣﺜﺎل ﺗﺮﺟـﻤه ﻛﻠﻤه ﺑه ﻛﻠﻤه« واژه ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ » ﺑه ﺻﻮرت (God protector ) در ﻣﻲ آﯾﺪ ﻛه از ﻧﻈﺮ ﻣﻔﮭﻮﻣﻲ ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻧﯿﺴﺖ. اﻟﺒﺘه ﺗﺮﺟـﻤه واﺑﺴﺘه ﺑه ردﯾﻒ « ﻛﻠﻤه ﺑه ﻛﻠﻤه» ھﻤﯿﺸه ﻣﻨﺠﺮ ﺑه ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺗﺮﺟـﻤه ﻧﺎﻣﻘﺒﻮل ﻧﻤﻲ ﺷﻮد.
ﺗﺮﺟـﻤه ﺗﺤﺖ اﻟﻔﻈﻲ:
در اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﺮﺟـﻤه، ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺗﺎ ﺣﺪودی ﻛﻠﻤه ﺑه ﻛﻠﻤه ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﯾﺪ وﻟﻲ ﮔﺎھﻲ ﺑﺮای ﺑﮭﺘﺮ رﺳﺎﻧﺪن ﭘﯿﺎم، ﻛﻠﻤﺎت ﯾﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮی را ﺑه زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ ﻣﻲ اﻓﺰاﯾﺪ. ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧه ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺗﺮﺟـﻤه ﺗﺤﺖ اﻟﻔﻈﻲ ﻋﺒﺎرت « ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ» در اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد God protect you
اﻧﻮاع ﺗﺮﺟـﻤه از ﻧﻈﺮ ﭘﯿﺘﺮ ﻧﯿﻮﻣﺎرك :
وﺗﺮﺟـﻤه ﻧﯿﻮﻣﺎرك (١٨٩١) در ﺑﺤﺚ از اﻧﻮاع ﺗﺮﺟـﻤه، ﺑه دو ﻧﻮع ﺗﺮﺟـﻤه اﺷﺎره ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؛ ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﻌﻨﺎﯾﻲ وﺗﺮﺟـﻤه ﭘﯿﺎﻣﻲ ﻛه ﻣﻲ ﺗﻮان آﻧﮭﺎ را ﺗﺎ ﺣﺪودی ﺑه ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ﺗﺮﺟـﻤه «ﻛﻠﻤه ﺑه ﻛﻠﻤه» و « ﺗﺮﺟـﻤه آزاد» ﻛﺖ ﻓﻮرد ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ داد. در اﯾﻨﺠﺎ ﺑه ﻧﻘﻞ ﮔﻔﺘه ھﺎی ﻧﯿﻮﻣﺎرك در ﻣﻮرد اﯾﻦ دو ﻧﻮع ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﻲ ﭘﺮدازﯾﻢ.
- Communicative translation attempts to produce on its readers an effect as close as possible to that obtained on the readers of the original.
- Semantic translation attempts to render, as closely as the semantic and syntactic structures of the second language allow, the exact contextual meaning of the original.
ﭼﻨﺎﻧﻜه قبلا ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﺪﯾﻢ، ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﻌﻨﺎﯾﻲ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺗﺮﺟـﻤه «ﻛﻠﻤه ﺑه ﻛﻠﻤه» و ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺗﺤﺖ اﻟﻔﻈﻲ ﻛﺖ ﻓﻮرد ﺷﺒﺎھﺖ داد ﻛه در آن ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻧه ﺗﻨﮭﺎ ﻣﻔﮭﻮم ﻣﺘﻦ ﻣﺒﺪإ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دھﺪ ﺑﻠﻜه ﻧﺤﻮة ﺑﯿﺎن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه اﺻﻠﻲ ﯾﻌﻨﻲ آراﯾﺶ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﺤﻮی را ﻧﯿﺰ ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﻨﺪ. در ﺗﺮﺟـﻤه ﭘﯿﺎﻣﻲ ، ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺗﻨﮭﺎ ﭘﯿﺎم اﺻﻠﻲ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﻲ دھﺪ آﻧﭽه را ﻛه ﺧﻮدش از ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ درك ﻣﻲ ﻛﻨﺪ، در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺘﻦ ﻣﻘﺼﺪ ﻋﺮﺿه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑه ﺷﯿﻮه ﺑﯿﺎن ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ ﺗﻮﺟه ﻧﺪارد.
وﯾﮋﮔﻲ ھﺎی ﯾﻚ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮب :
درﺑﺎره ﯾﻚ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮب ﻧﻈﺮات زﯾﺎدی اراﺋه ﺷﺪه اﺳﺖ. در ﻧﮕﺎه اول ﺑه ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛه ﯾﻚ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮب ﺑﺎﯾﺪ ﺑه دو زﺑﺎن ﺗﺴﻠﻂ ﻛﺎﻣﻞ داﺷﺘه ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑه ﺗﻨﮭﺎﯾﻲ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﯿﺴﺖ. ﺑﺮﺧﻲ، ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺴﻠﻂ ﺑه دو زﺑﺎن ، ﺑﻌﻀﻲ ﻣﮭﺎرﺗﮭﺎ و وﯾﮋﮔﻲ ھﺎی دﯾﮕﺮ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮب ﺑﺮﺷﻤﺮده اﻧﺪ. ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧه ﻧﺎﺑﺎﻛﻮف ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ: اﺳﺘﻌﺪاد ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﻲ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺎﯾﺪ در ﺣﺪود اﺳﺘﻌﺪاد ﻛﺴﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛه اﺛﺮش را ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. ﻧﺎﯾﺪا ﻧﯿﺰ ﻣﻲﮔﻮﯾﺪ: ﻛﺴﻲ ﻛه ﻧﺘﻮاﻧﺪ اﺛﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈه ای ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﺛﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈهی ﺗﺮﺟـﻤه ﻛﻨﺪ. ﯾﻚ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮب ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺜﻞ ﯾﻚ ھﻨﺮﭘﯿﺸه ﺧﻮب ﺑه ﻛﻠﻤﺎت ﺣﯿﺎت و ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺒﺨﺸﺪ، ﻣﺘﺮﺟﻢ حتما ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮدش ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ. اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧه ﭼﻨﺎﻧﻜه ﺟﺎن دان ﻣﻲ ﮔﻮﯾﺪ: اﻛﺜﺮ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن ﻣﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ھﺴﺘﻨﺪ ﻛه ﭼﻮن ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻨﻮﯾﺴﻨﺪ ﺑه ﺗﺮﺟـﻤه روی ﻣﻲ آورﻧﺪ. اﺗﯿﻦ دوﻟه درﺑﺎره وﯾﮋﮔﻲ ھﺎی ﯾﻚ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮب ﻣﻲ ﮔﻮﯾﺪ: ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺤﺘﻮای ﻣﺘﻦ و ﻗﺼﺪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه را ﺑﺨﻮﺑﻲ درك ﻛﻨﺪ . ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺎﯾﺪ از داﻧﺸﻲ وﺳﯿﻊ در زﺑﺎن ﻣﺒﺪأ و ﻣﻘﺼﺪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ . ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺎﯾﺪ از ﺗﺮﺟـﻤه ﻟﻔﻆ ﺑه ﻟﻔﻆ ﻛه ھﻢ ﺑه ﻣﻔﮭﻮم ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ و ھﻢ ﺑه زﯾﺒﺎﯾﻲ آن ﻟﻄﻤه وارد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﭙﺮھﯿﺰد. ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻜﻞ ھﺎی ﮔﻔﺘﺎری راﯾﺞ و ﻣﺘﺪاول در دو زﺑﺎن را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و ﺑه ﻛﺎر ﮔﯿﺮد . ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺎﯾﺪ از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺘﺨﺎب و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻛﻠﻤﺎت ، ﺗﺄﺛﯿﺮی ھﻤه ﺟﺎﻧﺒه و ﻟﺤﻨﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ ﺑه ﺗﺮﺟـﻤه ﺑﺒﺨﺸﺪ.
According to Newmark , Cicero (۱۰۶ -۴۳ B.C) believed that:
" … a translator must be either an interpreter or a rhetorician and who knows an interpreter's knowledge is not equaled to bilingualism, and that the rhetorician is not only one who looks things superficially but one who sees ۱۹۸۱ through things " (Newmark: )
ﻓﺮزاﻧه ﻓﺮﺣﺰاد ﻣﻲ ﮔﻮﯾﺪ: « اﻣﺮوزه ﺑﺴﯿﺎری از ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﻛه ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮب ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛه ﺑه زﺑﺎن ﻣﺒﺪأ (زﺑﺎﻧﻲ ﻛه از آن ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﻲ ﺷﻮد) و زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ (زﺑﺎﻧﻲ ﻛه ﺑه آن ﺗﺮﺟـﻤه ﻣﻲ ﺷﻮد) و ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺘﻦ ﻣﻮرد ﺗﺮﺟـﻤه اﺣﺎﻃه داﺷﺘه ﺑﺎﺷﺪ ».
ﭘﯿﺘﺮ ﻧﯿﻮﻣﺎرك (٨٨٩١ ) ﻣﻲ ﮔﻮﯾﺪ:
"A translator requires a knowledge of literary and non – literary textual criticism, since he has to assess the quality of a text before he decides how to interpret and then translate it. there are differences between literary and technical translation. The technical translator is concerned with content and the literary translator, with form. A technical translation must be literal; a literary translation must be free"
ﭘﺎزارﮔﺎدی ﻧﯿﺰ وﯾﮋﮔﻲ ھﺎی ﯾﻚ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮب را
١- ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ زﺑﺎن ﻣﺎدری
٢- ﺗﺴﻠﻂ ﺑه زﺑﺎن ﺧﺎرﺟﻲ
٣- ﺗﺸﺨﯿﺺ اﺧﺘﻼﻓﺎت دو زﺑﺎن ذﻛﺮ ﻣﻲ ﻛﻨد.
وﯾﮋگی ھﺎی ﯾﻚ ﺗﺮﺟـﻤه ﺧﻮب
Mollanazar (۲۰۰۱ ) says:
"A good translation is one which conveys the same message accurately , naturally and clearly".
دﻟی ﻓﯿﺘﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ : ﺗﺮﺟـﻤه ﺧﻮب ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﺰدﯾﻚ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻌﺎدل در زﺑﺎن ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺮای ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻮرد ﺗﺮﺟـﻤه، ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﺘﻦ اﺻﻠی ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛه ﻇﺮﻓﯿﺖ زﺑﺎن اول اﯾﺠﺎب ﻛﻨﺪ و ﻋﺠﯿﺐ و دور از ذھﻦ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ. ﻣﻮرﯾﺲ ﻧﺎدو ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ : ﯾﻚ ﺗﺮﺟـﻤه ﺧﻮب در درﺟه اول ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺮﺟـﻤه ﮔﻮن ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﺑه ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺎ ﺳﻼﺳﺖ و رواﻧی و ﺣﻔﻆ ﻛﯿﻔﯿﺎت ﻣﺘﻦ اﺻﻠی آن را ﺑه زﺑﺎن دوم ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ. ﻧﻮرﺗﺮوپ ﻓﺮای ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ : ﺗﺮﺟـﻤه ﺧﻮب آن اﺳﺖ ﻛه ﻣﻔﺎد ﻣﺘﻦ اﺻﻠی را ﺑﺎزﮔﻮ ﻛﻨﺪ. ﻧﻮع دﯾﮕﺮ ﺗﺮﺟـﻤه ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد ﻛه ﺧﻠﻖ دوﺑﺎره ﻣﺘﻦ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣی ﺗﻮان آن را اﺛﺮی ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺟﺪاﮔﺎﻧه ﻣﺤﺴﺒﻮ ب ﻛﺮد. ارﻧﺴﺖ ﺳﻤﯿﻮﻧﺰﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ : ﺗﺮﺟـﻤه ﺧﻮب، ﺗﺮﺟـﻤهای اﺳﺖ ﻛه ﻣﻔﮭﻮم و ﭘﯿﺎم ﻣﺘﻦ اﺻﻠی را ﺑه ﻋﻼوه ﻓﺮم ( ﺷﻜﻞ ﺑﯿﺎن ) ﺗﺎ ﺳﺮ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﺣﻔﻆ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ. ﻃﺎھﺮه ﺻﻔﺎرزاده ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﯾﮏ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮب آن اﺳﺖ ﮐه دارای ﭼﻨﺪ وﯾﮋﮔﯽ ﺑﺎﺷﺪ: ﻣﻔﮭﻮم ﻣﺘﻦ اﺻﻠﯽ را ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻟﺤﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه در آن ﺣﻔﻆ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺘﺮﺟﻢ زﺑﺎن ﺧﺎص و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ را درﯾﺎﻓﺘه ﺑﺎﺷﺪ واژﮔﺎن درﺳﺖ و دﻗﯿﻖ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟـﻤه ﺷﺪه از ﻧﻈﺮ دﺳﺘﻮری ﺑﺎ ﻣﺘﻦ اﺻﻠﯽ ﺗﻄﺎﺑﻖ داﺷﺘه ﺑﺎﺷﺪ در ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﺟﻤﻼت ﻃﻮل ﮐﻼم ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه رﻋﺎﯾﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑه ﻋﻼﯾﻢ ﻧﮕﺎرﺷﯽ و ﻧﻘﻄه ﮔﺬاری ﺗﻮﺟه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ .
ﯾﻮﺟﯿﻦ ﻧﺎﯾﺪا ( ۴٧٩١) ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ:
ﺗﺮﺟـﻤه خوب ﺗﺮﺟـﻤه ای اﺳﺖ ﮐه در آن ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺘه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮای ﻣﺘﻦ زﺑﺎن ﻣﺒﺪا ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ و ﻣﺼﻄﻠﺢ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻌﺎدل را در زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ ﺑﯿﺎﺑﺪ . در ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺮﺟـﻤه ای ﻧﺨﺴﺖ اﻧﺘﻘﺎل درﺳﺖ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﮭﻢ ﺷﻤﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ رﻋﺎﯾﺖ ﺳﺒﮏ.
Dryden (۱۶۳۱ - ۱۷۰۰) says :
a . the translator must understand the language of the author.
b . the translator must be familiar with the author's thoughts.
c . the translator must look into himself to conform his genius to that of the author's .
d . if the thoughts in the translator's language and those of the author's are identical, then rendering would occur smoothly.
e . if the thoughts in the translator's language and those of the author's are not identical , then redressing is required .
اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﯿﻢ ﻣﺠﻤﻮع ﻧﻈﺮات ﮔﻔﺘه ﺷﺪه درﻣﻮرد ﯾﮏ ﺗﺮﺟـﻤه ﺧﻮب را ﺑه ﺷﮑﻞ ﺧﻼﺻه در آورﯾﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐه ﯾﮏ ﺗﺮﺟـﻤه ﺧﻮب ﺑﺎﯾﺪ از دو وﯾﮋﮔﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ:
ﺗﺮﺟـﻤه ﺧﻮب ﺑﺎﯾﺪ دارای دﻗﺖ و ﺻﺤﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻔﮭﻮم و ﺳﺒﮏ و ﻟﺤﻦ ﻣﺘﻦ اﺻﻠﯽ را داﺷﺘه ﺑﺎﺷﺪ. ﺗﺮﺟـﻤه ﺧﻮب ﺑﺎﯾﺪ از ﺳﻼﺳﺖ و رواﻧﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ و ﺟﻤﻼت آن ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻧﺒﻮده و ﺑﻮی ﺗﺮﺟـﻤه ﻧﺪاﺷﺘه ﺑﺎﺷﺪ . ﺑه ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﮐه ﯾﮏ ﮔﻮﯾﺸﻮر زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ آن ﺗﺮﺟـﻤه را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ آن را ﺑه ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻮﺷﺘه ﻃﺒﯿﻌﯽ در آن زﺑﺎن ﻗﺒﻮل داﺷﺘه ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﻌﻤﻮﻵ ﺻﺤﺖ ﯾﮏ ﺗﺮﺟـﻤه را ﯾﮏ ﮔﻮﯾﺸﻮر زﺑﺎن ﻣﺒﺪإ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﻨﺠﺪ و رواﻧﯽ ﯾﮏ ﺗﺮﺟـﻤه را ﯾﮏ ﮔﻮﯾﺸﻮر زﺑﺎن ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
