اخبار دانشگاهی کشور / علمی فرهنگی 14 آذر 1392 - 05 December 2013
بهبود خواص نانوکامپوزيت های صنايع هوافضا توسط محققان ايرانی
پژوهشگران دانشگاه سمنان با همکاري دانشگاه مالک اشتر موفق به افزايش خواص سايشي و سختي نانوکامپوزيتها شدند.
به گزارش پرتال دانشگاهی به نقل از : سرويس فناوري ايسنا، پژوهشگران دانشگاه سمنان با همکاري دانشگاه مالک اشتر با انجام يک فرآيند آسيا کاري و توليد يک پودر هيبريد اوليه که شامل نانوذرات آلومينا و همچنين فلزات آلومينيوم و مس هستند، علاوهبر بهبود ترشوندگي ذرات آلومينا در مذاب آلومينيوم و درصد الحاق آن در فاز جامد و توزيع نانوذرات، موفق به افزايش خواص سايشي و سختي نانوکامپوزيتها شدند.
يکي از مهمترين چالشها در توليد نانوکامپوزيتهاي زمينه فلزي انتخاب مناسبترين و در دسترسترين روش به منظور توليد انبوه اين مواد است. روش ريخته گري، تکنيکي پذيرفته شده است که با وجود معرفي ساير روشهاي توليدي مشابه همچنان مورد توجه محققان است. مهمترين چالش در ارتباط با اين روش توليدي مربوط به عدم ترشوندگي نانوذرات در مذاب فلزات همچون آلومينيوم و منيزيم و در نتيجه عدم الحاق نانوذرات به زمينه فلزي در حال انجماد است. نانوذرات سراميکي به دليل خصوصيات ابعادي و خواص فيزيکي خاص آنها در حين انجماد کامپوزيت، از فصل مشترک جامد و مذاب پس زده ميشوند و در ساختار جامد حبس (capture) نخواهند شد. اين عامل سبب ميشود که درصد الحاق نانوذرات سراميکي به زمينه فلزي با درصد تئوري آن (آنچه که بر اساس محاسبات درحين توليد کامپوزيت تخمين زده ميشوند) يکسان نباشند. به عبارت ديگر مقدار نانوذراتي که به نحو موثر در حين انجماد وارد زمينه کامپوزيت شدهاند و نقش فاز تقويتکننده را ايفا ميکنند کمتر از ميزان مورد نظر در حين افزودن نانوذرات به مذاب است. در چنين حالتي نانوذرات به آخرين مواضع انجماد پس زده شده و پس از کلوخه شدن ميتوانند سبب افت خواص مکانيکي، همچون خواص کششي شوند.
به نوشته سايت نانو، مهندس محمد کربلايي اکبري، فارغ التحصيل کارشناسي ارشد مهندسي مواد از دانشگاه سمنان در اين باره گفت: در اين تحقيق به منظور توليد کامپوزيت از روش ريختهگري گردابي استفاده شده است. روش ريختهگري گردابي، يکي از تکنيکهاي متداول توليد نانوکامپوزيتهاي زمينه فلزي است که در آن با ايجاد يک جريان گردابي در مذاب فلز امکان اختلاط ذرات سراميکي در مذاب فراهم ميآيد. در تحقيق حاضر ابتدا نانوذرات الومينا به طور جداگانه با پودر فلزات آلومينيوم و مس آسيا شدهاند. بدين ترتيب به يک ساختار Core-Shell از پودرهاي فلزي و نانوذرات سراميکي دست يافتهايم.
وي افزود: در اين ساختار پودر فلزات نقش يک هسته فلزي را ايفا ميکنند که بوسيله يک پوسته سراميکي پوشانيده شدهاند. به منظور ارزيابي تأثير فرآيند آمادهسازي پودرها بر نحوه توزيع ذرات در زمينه فلزي، سه نوع پودر به مذاب در حين فرآيند ريختهگري افزوده شدند: پودرهاي خالص نانوآلومينا، پودرهاي هيبريد نانوآلومينا - آلومينيوم و پودرهاي هيبريد نانوآلومينا - مس. متغير ديگر، زمان فرآيند توليد نمونههاي کامپوزيت در حين فرآيند ريختهگري گردابي بوده است. پس از توليد نمونهها کامپوزيت به صورت ميلههاي استوانهاي و انجام عمليات حرارتي بر روي نمونهها، تستهاي سختي سنجي، بررسي خواص سايشي و استحکام فشاري بر روي نمونهها انجام شد.
کربلايي اکبري تصريح کرد: نتايج اين تحقيق به شکل مختصر شامل «با تأثير بر ثوابت فيزيکي نانوذرات امکان الحاق بيشتر ذرات سراميکي به فاز جامد ايجاد شد. نتايج نشان داد که نانوکامپوزيتهاي توليد شده با ذرات هيبريد نانوذره- فلز خواص مطلوبتر و با ثباتتري در قياس با کامپوزيتهاي تقويت شده با نانوذرات سراميکي خالص دارند. فلز مس در قياس با فلز آلومينيوم تأثير بيشتري بر الحاق نانوذرات آلومينا در زمينه آلومينيومي دارد»، «با بررسي فرآيند توليد نانوکامپوزيت، به شرايط بهينه براي توليد اين مواد با توزيع يکنواخت نانوذرات دست پيدا شد»، «نتايج نشان داد که پس از ريخته شدن مخلوط کامپوزيت در قالب امکان سقوط نانوذرات کلوخه شده در بازه زماني ريخته شدن مذاب کامپوزيت تا زمان انجماد نهايي آن وجود دارد»، «بهبود چشمگير خواص سايشي نانوکامپوزيتها در قياس با فلز آلومينيوم تقويت نشده» و «بهبود خواص استحکامي نانوکامپوزيتهاي زمينه آلومينيومي با انجام يک عمليات حرارتي بر اين مواد» است.
محقق اين طرح در مورد کاربرد نتايج اين تحقيقات گفت: صنايع خودروسازي، هوافضا، صنايع ريلي، کشتيسازي (مجموعه صنايع حمل ونقل) و صنايع نظامي به صورت مستقيم از اين محصول کامپوزيتي بهره ميبرند. در صنايع الکترونيک، انتقال و توليد نيروي برق و بسياري از صنايع که در آن فلزات سبک تقويت شده کاربردهاي سازهاي دارند، نيز از اين مواد پيشرفته استفاده ميشود.
نتايج اين کار تحقيقاتي که توسط مهندس محمد کربلايي اکبري، دکتر حميد رضا بهاروندي، دانشيار دانشگاه صنعتي مالک اشتر تهران در مجتمع مواد و فناوريهاي ساخت و دکتر اميد ميرزايي، استاديار دانشگاه سمنان در دانشکده مهندسي مواد و متالورژي صورت گرفته در مجله «Composites Part B: Engineering» منتشر شده است.