بررسی چالش‌های آموزش علوم پزشکی در گذر از آموزشی سنتی

---

از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا به حال یکی از چالش‌هایی که در زمینه ارائه خدمات بهداشتی به یک دغدغه تبدیل شده است، مبحث آموزش این علوم و محتوای درسی آن است، چرا که با توجه به کمبود شدیدی که در تعداد پزشکان در کشور در اوایل انقلاب احساس می‌شد، اقداماتی انجام شد که امروز با گذشت 30 سال، لزوم بررسی و بازبینی این اقدامات در نظام آموزش پزشکی احساس می‌شود.

علاوه بر مشکلات موجود در زمینه ارتقاء سطح کیفی آموزش پزشکی پس از چند دهه، توجه صرف به بحث توسعه کمی جهت رفع وابستگی‌های خارجی در زمینه بهداشت و درمان، تحولات جهانی علوم پزشکی، ارائه خدمان درمانی و تعریف نوینی که از کیفیت آموزش علوم پزشکی ارائه می‌شود، باعث شده کارشناسان این مبحث بار دیگر به بازنگری همه جانبه نحوه آموزش علوم پزشکی در دانشگاه‌های کشور بپردازند.

به گزارش پرتال دانشگاهی به نقل از خبرنگار دانشگاهی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، به همین منظور دکتر زارع زاده دبیر انجمن آموزش علوم پزشکی کشور و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان، دکتر احمدیعضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی و نایب رییس انجمن آموزش علوم پزشکی و دکتر حسینی بازرس انجمن آموزش علوم پزشکی در میزگردی که در ایسنا برگزار شد، به بررسی چالش‌های ارتقا و سطح کیفی آموزش علوم پزشکی پرداختند.

در این نشست متخصصان به بررسی راهکارهایی جهت عبور از آموزش سنتی و استفاده از شیوه‌های نوین آموزش، نقش نگاه جنسیتی در ارائه خدمات آموزشی، تغییر در سطح انتظارات بیماران و لزوم در نظر گرفتن نیازهای جامعه در آموزش علوم پزشکی پرداختند و علاوه بر آن شاخص‌های کیفیت آموزش علوم پزشکی را با توجه به تغییرات دنیای مدرن بررسی کردند.

حسینی: تغییرات هزاره سوم سه چالش در آموزش عالی ایجاد کرده است

در ابتدا دکتر محمدعلی حسینی دکترای تخصصی مدیریت آموزش عالی، فلوشیپ انتقال دانش و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، با اشاره به ورود به هزاره سوم و تحول در بحث آموزش در سطح جهانی، تصریح کرد: تغییرات هزاره سوم سه چالش را در بحث آموزش عالی ایجاد کرده است. نخستین چالش بحث جهانی شدن و شیشه‌ای شدن مرزهاست. چالش دوم ظهور فناوری‌های جدیدی همچون فناوری اطلاعات و ارتباطات است که تغییر بزرگی را در شکل و نحوه آموزش ایجاد کرده است و سومین چالش به وجود آمده مربوط به تغییر از رویکرد سنتی به رویکرد اقتصاد مبتنی بر دانش است.

وی با بیان اینکه با ایجاد تحول عظیم در بحث دانش تغییرات بزرگی نیز در بخش تولید سرمایه ایجاد شده است و در عصر کنونی دانش مبنای تولید ثروت شده است، اظهار کرد: تغییر در رویکردهای تولید و مدیریت علم و توجه بیش از پیش به تاثیر علم در تولید ثروت و قدرت توجه بیشتری به ارتقای سطح علمی جامعه را طلب می‌کند، این تغییرات چالش‌های جدیدی را در ‌ همه عرصه‌های فعالیت‌ اجتماعی از جمله آموزش ایجاد کرده است. یکی از چالش‌های آموزش عالی در این عرصه انبوه دانشجو و متقاضی و توده‌ای شدن آموزش است. همچنین توجه به عدالت آموزشی و ایجاد فرصت‌های برابر برای تمام افراد جامعه و برخورداری همگان از حق آموزش یکسان به شرط فراهم بودن امکانات آموزشی را طلب می‌کند.

لزوم بازبینی نگاه استادان به علم و انتقال

عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با اشاره به مطرح شدن بحث تجاری سازی علم،‌ تصریح کرد: با توجه به تغییرات عظیمی که در نظام آموزشی ایجاد شده، لازم است استادان دانشگاه‌ها نیز نگاه خود را به علم و انتقال آن بازبینی کنند.

الزامات تغییر نظام آموزشی از حالت سنتی به آموزش نوین

حسینی با تاکید بر تغییر نظام آموزشی از حالت سنتی به آموزش نوین، تصریح کرد: در این روند بحث تغییر دانشگاه‌ها از مراکز ارائه مدرک به دانشجویان، به محلی که نیازهای آموزشی افراد را تامین می‌کند مطرح شد، در واقع دانشگاه‌ها به نیازهای آموزشی جامعه پاسخ می‌دهند و نباید فقط آموزش‌ها منتهی به اخذ یک مدرک صرف مورد توجه دانشگاه‌ها باشد و در کنار این امر بحث تغییر از رویکرد توجه به هوش یادگیری به هوش چندگانه نیز مطرح شد و بحث‌های نوینی چون توجه به آموزش و پرورش هوش یادگیری، هوش هیجانی- اجتماعی،‌ هوش تکنولوژیک، هوش اقتصادی، هوش سیاسی و هوش فرهنگی در بحث آموزش ظهور پیدا کرد.

وی افزود: همین امر باعث شد دانشگاه‌ها مجبور شوند واردشدگان به نظام آموزش عالی را به عنوان انسان‌هایی چند بعدی پرورش دهند، البته در این زمینه در آموزش ما به بحث مهارت‌های زندگی در پرورش هوش هیجانی- اجتماعی تاکید بیشتری شده است.

وی با بیان اینکه در کنار این تغییرات بحث تغییر نقش‌ها در دانشگاه ایجاد شده است، خاطرنشان کرد: در حال حاضر نقش استادی و دانشجویی تغییر کرده و استاد نیز در کلاس درس تنها آموزش دهنده مطلق نیست، بلکه خود نیز می‌آموزد و دانشجو در مرکزیت آموزش قرار گرفته و خود مبنای آموزش شده است و وظیفه استاد مدیریت یادگیری بوده و باید تلاش کند و اجازه ندهد دانشجو از مسیر هدفمند آموزش خارج شود.

به گفته عضو هیات مدیره انجمن آموزش علوم پزشکی، با ظهور فناوری‌های نوین و امکان بهره‌مندی علمی از منابع موجود در شبکه جهانی، توجه به مباحثی همچون، سواد الکترونیک و توانایی کار با نرم افزارهای مختلف و تخصصی در رشته‌های مختلف برای استاد دانشجو مطرح شده است.

چالش‌های آموزشی مطرح، بحث چالش جنسیتی است

حسینی با اشاره به اینکه یکی دیگر از چالش‌های آموزشی مطرح، بحث چالش جنسیتی است، تصریح کرد: در حال حاضر با توجه به اینکه نسبت دانشجویان دختر به پسر در مواردی 30 به 70 شده است، چالش جنسیتی در اشتغال به کار جوانان در جامعه ما بسیار مطرح است و این در حالیست که نظام اشتغال متناسب با آن تغییر نکرده است. بنابراین نظام آموزشی باید تغییرات لازم در خصوص توجه به نوع یادگیری دختران و علاقه‌مندیشان در بحث آموزش را لحاظ کرده و اشتغال آتی آنها را نیز پیش‌بینی کند.

وی درباره جایگاه بحث پذیرش جنسیتی در رشته‌های علوم پزشکی، اظهار کرد:‌ چالش جنسیتی در نظام جمهوری اسلامی تعریفی متفاوت از نظام جهانی دارد. در ایران در جهت پاسخ به استراتژی‌های کلان نظام جمهوری اسلامی بحث انطباق مطرح می‌باشد که بر این اساس تا حد ممکن باید خدمات مورد نیاز یک خانم توسط یک خانم ارائه شود.

حسینی با اشاره به اینکه چالش در زمینه مشکلات جنسیتی، تنها لحاظ نقش جنسیت در آموزش نیست، اظهار کرد: در زمینه جنسیت یکی دیگر از چالش‌هایی که در حال حاضر با آن روبرو هستیم این است که دختران بخش بزرگتری از دانشجویان را تشکیل می‌دهند و مردان اقبال کمتری برای ورود به دانشگاه نشان می‌دهند.

امروز با چالش‌هایی نیز مواجهیم که اصلا تعریف کیفیت را تغییر داده است

این دکترای تخصصی مدیریت آموزش عالی در ادامه با اشاره به غفلت‌هایی که در بحث کیفیت آموزش پزشکی صورت گرفته، تصریح کرد: تنها بحث غفلت در آموزش پزشکی مطرح نیست، بلکه امروز با چالش‌هایی نیز مواجهیم که اصلا تعریف کیفیت را تغییر داده است، امروزه بیمار از دانش و آگاهی بیشتری برخوردار بوده و مایل است در بحث تصمیمات درمانی مشارکت کند، ضمن آنکه هزینه‌های درمان نیز فزایش یافته و افراد ترجیح می دهند هزینه‌های خود را نظارت و مدیریت کنند، بنابراین افزایش کیفیت آموزش و خدمات با رویکرد قدیم امکان‌پذیر نیست.

درحالی که اهداف همان اهداف گذشته است، دانشجویان و انتظارات جامعه تغییر کرده است

وی با تاکید بر لزوم تغییر روش‌های آموزشی و باز تعریف این روش‌ها، تصریح کرد: یکی از چالش‌های آموزشی امروز این است که اهداف، همان اهداف گذشته است، اما دانشجویان و انتظارات جامعه تغییر کرده است، و دانشجو باید با اهداف هزاره کنونی تربیت شود، با این حال برخی استادان دروسی را به دانشجو آموزش می‌دهد که پاسخگو نبوده و در عصر کنونی کاربردی ندارد.

در بحث کیفیت آموزش دانشجو به تنهایی صلاحیت کافی برای تعریف کیفیت را ندارد

حسینی در ادامه سخنانش به تعاریف متفاوتی که از کیفیت ارائه می‌شود پرداخت و درباره چگونگی ترسیم افق آموزش پزشکی کشور، تاکید کرد: در گذشته کیفیت را مطابقت با استانداردها و یا برآوردن انتظارات تعریف می‌کردند، اما رویکرد اخیر در این مورد بحث نگاه مشتری محوری است که بر اساس آن در آموزش چالش ایجاد می‌شود، زیرا در آموزش، مشتری دانشجوست و اگر او انتظار داشته باشد آموزش کم‌تری دریافت کند، این کیفیت به حساب نمی‌آید، بنابراین بحث کیفیت در آموزش کمی پیچیده‌تر است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با تاکید بر اینکه در بحث کیفیت آموزش دانشجو به تنهایی صلاحیت کافی برای تعریف کیفیت را ندارد، تصریح کرد:‌ در بحث کیفیت آموزش پزشکی محورهای دیگر نیز چون محتوای آموزش و نظر استادان مطرح است.

حسینی نیز با اشاره به اینکه کیفیت مقوله‌ای است که انتها ندارد و دستیابی به رضایت کامل امری ناممکن است، تصریح کرد: بحث کیفیت چند جانبه است که عوامل مختلف در آن دخالت دارد، بنابراین لازم است در همه جوانب و ارکان در نظام آموزشی به بحث کیفیت توجه شود.

دانشجوی امروز محدود به مرزهای کلاس بومی خود نیست

این دکترای تخصصی مدیریت آموزش عالی محتوای آموزشی را از دیگر عوامل موثر در بحث کیفیت آموزش پزشکی دانست و افزود: با توجه به تحولاتی که با سرعت زیاد اتفاق می‌افتد، کتاب‌های درسی دیگر نمی‌تواند تنها محور آموزش قرار گیرد، بنابراین باید برنامه جامع در نظام آموزشی وجود داشته باشد، چرا که با اصلاح یک رکن به پیشرفت دست پیدا نخواهیم کرد، بلکه این روند باید پویا و مستمر باشد.

وی همچنین با اشاره به چند محوری بودن بحث کیفیت در نظام آموزش پزشکی، تصریح کرد: با تغییر یک مولفه تغییر کلی در این نظام صورت نمی‌گیرد، بلکه لازم است هر یک از بخش‌های این نظام تغییر کند و در عین حال نیز علاوه بر پیش‌بینی تغییر در هر یک از این ارکان لازم است با اتخاذ یک رویکرد آینده نگر به تغییر در سطح بین‌المللی توجه شود، زیرا دانشجوی امروز محدود به مرزهای کلاس بومی خود نبوده و در یک کلاس جهانی آموزش می‌بیند، بنابراین استادان باید بتوانند با استفاده از منابع الکترونیکی از دانش روز بهره برده و در عین توجه به نیازهای داخل، به طور مستمر به نیازهای سطح بین‌الملل نیز توجه کرده و آموزش خود را ارتقا دهند.

احمدی: در نظام بهداشت کنونی بیمار حق دارد پزشک معالج را خود انتخاب کند

در ادامه بررسی چالش‌ها، دکتر سلیمان احمدی عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی و نایب رییس انجمن آموزش علوم پزشکی ایران در مورد چالش مطرح شده پذیرش جنسیتی در علوم پزشکی معتقد است که در نظام بهداشت کنونی بیمار حق دارد پزشک معالج را خود انتخاب کند، همچنین لازم است نظام سلامت از نظر نیروی انسانی ارائه کافی را داشته باشد، البته دریافت دینی و فرهنگی جامعه ما قضیه جنسیت پزشک مطرح می‌شود که بر اساس این باورها نیازهای یک بیمار در زمینه زنان و زایمان را پزشک زن برطرف می‌کند.

نظام آموزش سنتی پاسخگوی نیازهای واقعی جامعه امروز نیست

احمدی با بیان اینکه نظام آموزش سنتی پاسخگوی نیازهای واقعی جامعه امروز نیست، خاطر نشان کرد: یکی از چالش‌هایی که نظام آموزش پزشکی در حال حاضر با آن مواجه است تغییر در انتظارات بیمار است. در حال حاضر سطح آگاهی و اطلاعات بیمار گسترده شده است، بنابراین بیمار مایل است در فرایند درمانی خود مشارکت داشته باشد و با پزشک مشورت کرده و در تصمیم گیری نقش ایفا کند. در واقع در حال حاضر حق تصمیم گیری در حوزه درمان به بیمار داده شده است. در نتیجه پزشکان نیز باید توانمندی و بینش مشارکت دادن بیمار در امر درمان را داشته باشند.

دوره آموزشی سنتی باید به نظام آموزشی پویا تبدیل شود

احمدی با اشاره به ایجاد تغییرات در انتظارات و مقتضیات دانشجویان، تصریح کرد: در حال حاضر با توجه به افزایش تعداد دانشجو و به تبع افزاش تنوع فرهنگی، نیازهای متفاوتی را بین دانشجویان به وجود آورده است، بنابراین دوره آموزشی سنتی باید بازبینی شود و به یک نظام آموزشی پویا تبدیل شده که در دانشجو ایجاد انگیزه کند. در واقع انگیزه محصول نظام آموزشی است.

در حال حاضر درمان از محیط‌های بیمارستانی به شدت به سمت بخش‌های سرپایی منتقال شده است

وی با اشاره به اینکه یکی دیگر از چالش‌های پیش روی نظام سلامت تغیر در نحوه ارائه خدمات سلامت است، خاطر نشان کرد: قبلا ارائه خدمات سلامت در بخش‌های بیمارستانی صورت می‌گرفت، اما در حال حاضر درمان از محیط‌های بیمارستانی به شدت به سمت بخش‌های سرپایی منتقال شده است، بنابراین نیاز به انجام کارهای گروهی افزایش یافته و مرز بین رشته‌ها نیز کمرنگ شده و حتی از بین رفته است در نتیجه آموزش‌دیدگان بخش‌های آموزش پزشکی باید رویکردی چند حرفه‌ای اتخاذ کنند و با رشته‌های مختلف ارتباط برقرار کنند.

محتوای درسی مورد نیاز جهت آموزش به دانشجویان رشته‌های پزشکی چیست؟

احمدی یکی دیگر از چالش‌های نظام آموزش پزشکی را تغییر در دانش پزشکی دانست و افزود:‌ در حال حاضر با توجه به اینکه در عصر انفجار اطلاعات قرار داریم و این امر باعث شده میزان تولید دانش افزایش یافته و دسترسی به دانش نیز آسان تر شود، اما نظام آموزش پزشکی حاضر در کشور در رابطه با محتوای اصلی در روش پزشکی با مشکل مواجه شده است که در رابطه با حل این مشکل باید بررسی شود که محتوای درسی مورد نیاز جهت آموزش به دانشجویان رشته‌های پزشکی چیست؟ بنابراین شیوه سنتی برنامه‌ریزی آموزشی نیز کارایی لازم را ندارد و لازم است این برنامه‌ها ادغام یافته باشد تا بتواند به اهداف مورد نیاز دست یابد.

وی با بیان اینکه یکی دیگر از افق‌های پیش روی نظام پزشکی تغییر بارکاری پزشکان است، تاکید کرد: اعضای هیات علمی دانشگاه در عین حال که پزشک هستند، نقش آموزشی نیز ایفا می‌کنند و در واقع نقش چندگانه‌ای را شامل درمان، آموزش و فعالیت‌های اجتماعی بر عهده دارند و همین وظایف چند گانه باعث می‌شود مشکلاتی در زمینه در دسترس بودن پزشکان ایجاد شود.

پاسخ‌های جهانی برای حل چالش‌های فعلی نظام آموزش پزشکی

وی در ادامه با اشاره به پاسخ‌های جهانی برای حل این چالش‌ها در نظام آموزش پزشکی، اظهار کرد: تولید برنامه‌های جدید آموزشی به همراه استراتژی‌های جدید در این زمینه یکی از راه حل‌های ارائه شده است. علاوه بر آن از استفاده محیط‌های جدید آموزشی و تکنولوژی‌های کمک آموزشی از دیگر راه حل‌های ارائه شده در پاسخ به این چالش‌هاست.

نایب رییس انجمن علوم پزشکی افزود:‌ استفاده از روش‌های جدید ارزشیابی نیز از مسائلی است که در حال حاضر برای حل مشکلات آموزش پزشکی مطرح می‌شود و در ایران نیز باید یک بازنگری اساسی در روش‌های سنتی انجام شود، همچنین ارائه مدل‌های جدید آموزشی و توانمندسازی در تمام حرفه‌های پزشکی نیز از مسائلی است که لازم است مورد توجه قرار گیرد.

زمان آن رسیده است که به کیفیت آموزش پزشکی بهای بیشتری داده شود

احمدی با اشاره به چهار عنصر موثر در بحث کیفیت آموزش پزشکی، تصریح کرد: تجربه جهانی نشان داده که باید با یک نگاه منظم به این عناصر توجه کرد. با توجه به اینکه در حال حاضر زمان آن رسیده است که به کیفیت آموزش پزشکی بهای بیشتری داده شود و توان آن را نیز داریم لازم است یک چارچوب برای ارتقا کیفیت ارائه شود.

وی با بیان اینکه ارتقا کیفیت آموزش پزشکی باید در سه سطح مختلف صورت گیرد، اظهار کرد: سطح اول این ارتقا مربوط به وزارت بهداشت،‌ درمان و آموزش پزشکی است. در ادبیات آموزشی لازم است تمام سیاست‌ها، مقررات و استانداردها با رویکرد ارتقا کیفیت عناصر کیفیت آموزش را بهبود بخشند. در واقع در این سطح باید از تمام امکانات قانونی برای ارتقا کیفیت آموزش پزشکی استفاده شود.

احمدی با اشاره به اینکه سطح دوم ارتقا آموزش پزشکی مدیریت کیفیت است در این باره، گفت: این چهارچوب در سطح دانشگاه و معاونین آموزشی و استادان است. در این سطح دانشگاه مسئول اداره کیفیت کلیه عناصری هستند که به آن‌ها اشاره شد و همچنین مسوولیت اجرای دستورات مقامات بالاتر را دارند.

وی سومین سطح ارتقا آموزش پزشکی را کنترل کیفیت دانست و افزود: این سطح مربوط به اساتید، مدیران آموزشی و خود دانشجویان می‌شود که باید با استفاده از امکانات در راستای ارتقا سطح آموزش حرکت کنند.

احمدی در بخش دیگری از این نشست با اشاره به اینکه نظام آموزش پزشکی یک چرخه است، تصریح کرد:‌ اهداف آموزش، ‌راهبردهای آن و روش‌های ارزشیابی سه عنصر اصلی کیفیت آموزشی هستند که با یکدیگر ارتباط متقابل دارند. حلقه مفقوده این چرخه تدوین برنامه‌ای منسجم برای پایش و ارزشیابی نظام آموزش پزشکی کشور است، چرا که یکی از کلیدی ترین و مهمترین موضوعات مدیریتی ارزیابی است که در دانشگاه‌ها صورت می‌گیرد.

وی افزود: عدم استقرار مدیریت راهبردی در دانشگاه‌ها ریشه بسیاری از مشکلات است، بنابراین لازم است به نوعی این کم رنگ بودن یک برنامه بدون جهت پایش ارزشیابی مورد توجه قرار داده شود و به بحث ارزشیابی عملکردها به درستی پرداخته شود در عین حال تا زمانی که توسعه کمی و کیفی دانشگاه‌ها اندازه‌گیری نشود، نمی‌توان مدل مناسبی برای پایش و ارزشیابی نظام آموزشی ارائه داد.

احمدی با تاکید به جایگاه اساسی ارزیابی در نظام آموزش پزشکی، خاطر نشان کرد: ارزیابی دانشجویان از نکات مهمی است که اغلب درک درستی از آن ارائه نشده است، چرا که در چرخه آموزش ارزشیابی نیز بخشی از آموزش است و در واقع ارزیابی نه تنها منعکس کننده عملکرد دانشجو است، بلکه آینه تمام نمایی از عملکرد نظام آموزشی است و در عین حال آخرین حلقه از چرخه یادگیری به شمار می‌آید.

وی با اشاره به اهمیت درک و اجرای ارزشیابی به عنوان یکی از اجزای آموزش، تصریح کرد: متاسفانه در این بخش کار کمتری صورت گرفته است. اگر نظام ارزیابی به درستی طراحی و اجرا شود، تاثیر زیادی در بخش آموزش می‌گذارد، بنابراین باید وظیفه هیات علمی در روند ارزشیابی مشخص شود و لازم است به این باور برسیم که انتخاب و اجرای روشهای ارزشیابی مناسب برای تلاش‌های نظام آموزشی جهت دستیابی به اهداف آموزشی اهمیت زیادی دارد.

وی ادامه داد: وظیفه استادان دانشگاه با ارزیابی دانشجو نیز به پایان نمی‌رسد، بلکه پس از عدم موفقیت یک دانشجو در یک امتحان،‌ باید میزان تناسب و درستی روش‌های ارزیابی را بسنجید و عرصه‌های تدریس و یادگیری را نیز مورد بررسی قرار داد.

احمدی با تاکید بر اینکه بحث‌های فنی روی ارزشیابی‌هایی که صورت می‌گیرد به ندرت انجام می‌شود، افزود: ارزیابی یک مسئله فردی نیست، بلکه با کل نظام آموزشی مرتبط است و هم راستا با اهداف نظام آموزشی حرکت می‌کند.

نایب رییس انجمن آموزش علوم پزشکی با اشاره به اهمیت کنونی بحث نوآوری در آموزش پزشکی، گفت:‌در راستای این نوآوری لازم است توجه ویژه‌ای به مدیریت تغییر داشت، چرا که این امر یک ضرورت است که در حال حاضر در حوزه کار حوزه آموزش وزارت بهداشت قرار گرفته است. در حال حاضر حدود 15 دانشگاه مجری این طرح تغییر هستند، زیرا آموزش سنتی پاسخگوی بسیاری از نیازهای فعلی نیست.

زارع‌زاده: انطباق بین برنامه درسی، آموزش‌دهنده و فراگیر خیلی کم است

دکتر یدالله زارع‌زاده عضو هیات مدیره و دبیر انجمن آموزش علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان و عضو هیات بورد تخصصی آموزش پزشکی، با اشاره به پژوهش‌های به عمل آمده در دنیا با توجه به نیازهای بازار کار در زمینه آموزش جنسیتی، خاطرنشان کرد: در خارج از کشور نیز ضمن در نظر گرفتن نیاز جامعه،‌ مقوله‌های فرهنگی نیز در این زمینه در نظر گرفته می‌شود و در واقع در نظر گرفتن این چهارچوب‌های فرهنگی نه تنها ایجاد چالش نکرده، بلکه بسیاری از مسائل و مشکلات را نیز حل کرده است.

وی همچنین درباره این تفاوت بارز در میزان تمایل به ورود به دانشگاه بین بانوان و آقایان، تصریح کرد:‌ این موضوع بیشتر مربوط به مباحث جامعه‌شناختی است تا سیاست‌های وزارت بهداشت، و ورای کنترل وزارت بهداشت و آموزش پزشکی اتفاق می‌افتد.

وی با تاکید بر اینکه هدف از آموزش علوم پزشکی تامین سلامت آحاد جامعه است، تصریح کرد: برای دستیابی به این هدف باید در ابتدا جامعه شناخته شود و نیازهای سلامت بررسی شود و سپس بر اساس یافته‌ها، منابع و اهداف عالی و آینده پژوهی برنامه‌ریزی شود. در حال حاضر نیز روند موجود در نظام آموزش پزشکی به سمت بهبود کمی و کیفی با هدف تامین سلامت پیش می‌رود، در نتیجه نقشه راه کلی آموزش بر اساس نیاز باید مدنظر قرار بگیرد. در حال حاضر نیز روندهای نوینی در دنیا در این زمینه وجود دارد که می‌توان از آن‌ها بهره‌برد، البته در کنار آن کشور نیز با استفاده از نظام ادغام یافته آموزش و درمان به تجربه‌های خوبی دست پیدا کرده است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان با اشاره به اینکه یکی از روش‌ها برای ارتقا سطح آموزش پزشکی استفاده از روش‌های دانشجو محور است، خاطرنشان کرد: استفاده از روش دانشجو محور به این معنا است که تمرکز از آنچه استاد آموزش می‌دهد به آنچه دانشجو یاد می‌گیرد تغییر داده شود، زیرا گاهی بین آموزش با آنچه یاد گرفته می‌شود فاصله زیادی است.

وی افزود: در واقع در این جا بحث برنامه‌درسی پنهان مطرح می‌شود. تاثیرات برنامه درسی پنهان بر کیفیت فارغ التحصیلان باید مد نظر همه دست اندرکاران آموزش عالی باشد.ما یک برنامه برای تدریس اعلام می کنیم، یک چیز دیگر تدریس می‌کنیم و دانشجو از هزار راه غیر رسمی چیزی غیر از این دو می‌آموزد. انطباق بین این سه خیلی کم است.

وی همچنین خاطر نشان کرد: لازم است بررسی شود یک پزشک یا پرستار خوب چه توانمندی‌ها و ویژگی‌هایی را باید داشته باشد تا بر اساس آن برنامه‌های آموزشی تدوین شود. این روش آموزشی که آموزش بر اساس توانمندی‌های لازم نامیده می‌شود جهت خلاف آموزش سنتی را می‌رود که در آن بدون توجه به دانشجو و نیازهای جامعه، دروسی تدریس می‌شود که فکر می‌کنیم مناسب است.

نظام آموزش پزشکی باید مبتنی بر شواهد باشد نه بر اساس سلایق شخصی

عضو بورد آموزش پزشکی کشور افزود: در واقع با توجه به اینکه در عصر انفجار اطلاعات قرار داریم، نظام آموزش پزشکی باید مبتنی بر شواهد باشد نه بر اساس سلایق شخصی، چون زمان زیادی برای تلف کردن نداریم. در تمامی تصمیم گیری های آموزشی باید به شواهد معتبر توجه داشت چون آزمایش و خطا پذیرفتنی نیست.

زارع زاده استفاده از تکنولوژی‌های نوین در جهت افزایش کیفیت آموزشی موثر دانست و افزود: با توجه به اینکه بیماران امروزی اطلاعات زیادی در زمینه پزشکی دارند، باید برای افزایش کیفیت آموزش از تکنولوژی‌های نوینی چون شبیه سازی بهره برد، چرا که استاد باید بتواند تعادل بین استفاده از بیمار به عنوان کیس آموزشی و ارائه خدمات درمانی به بیمار را حفظ کند که این امر از برنامه‌های حقوق بشر منتج می‌شود.

وی با اشاره به اینکه پزشکی در گذشته ساده و کم خطر و کم تاثیر بود، خاطرنشان کرد: در حال حاضر بحث درمان بسیار پیچیده و خطرناک است در نتیجه به پزشکان جدید نیاز است، چرا که در عین حال بیمار نیز دیگر مطیع نیست در نتیجه امروز به جای یک پزشک پدرسالار به فردی نیاز است که بتواند با بیمار ارتباط برقرار کند و او را در تصمیم‌گیری‌ها مورد مشورت قرار دهد و به بیمار مسئولیتی برای حفظ و ارتقای سلامتش بدهد.

اگر کسی معلم پزشکی می‌شود باید توانمندی‌ها و نگرش‌های یک معلم را پیدا کند

وی در این مورد با اشاره به استانداردهای جهانی که برای کیفیت استاد وجود دارد، افزود: این معیارها با نام استانداردهای آموزشی استاد توانمند مطرح می‌شود، مفهوم اصلی این است که اگر کسی معلم پزشکی می‌شود باید توانمندی‌ها، مهارت‌ها و نگرش‌های یک معلم را پیدا کند در این مقوله فقط تخصص کافی نیست. در عین حال نیز باید دانشجو با کیفیت برای یک هر رشته انتخاب شود که در این جا نیز بحث شایستگی افراد مطرح می‌شود. در کنار آن بحث کیفیت محتوای درسی و روش‌های تدریس و ارزشیابی نیز مطرح می‌شود، مجموعه این چهار عنصر کیفیت نظام آموزشی را تشکیل می‌دهد.

زارع‌زاده با بیان اینکه در کنار امکانات زیر ساخت‌ها و مقررات صحیح لازم است، تاکید کرد: باید به هر شیوه حس امید و تعلق در دانشجو ایجاد شود، امید به آینده بهتر برای خودش و کشور و تعلق متقابل بین دانشجو و کشور.

وی در ادامه تصریح کرد: در واقع استاد بدون در نظر گرفتن شرایط خوب و بدی که در آن کار و زندگی می‌کند از نظر اخلاقی موظف است، تدریس حس امید و تعلق را سرلوحه کار خود قرار دهد، چرا که به علت جایگاه ویژه‌اش از یک استاد دانشگاه انتظاراتی فراتر از یک کارمند عادی می‌رود.

وی با اشاره به اینکه در نظام آموزشی استاد فردی توانمند در نظر گرفته می‌شود که توانایی درک شرایط اجتماعی را دارد، خاطر نشان کرد: شرایط اجتماعی این وظیفه را از استاد ساقط نمی‌کند که حس امید و علم دوستی و خدمت را به دانشجو تدریس کند. لازم است این فضای فرهنگی ایجاد شود تا کیفیت بالا برود، زیرا کیفیت دانشجویان پزشکی تنها به دانش بستگی ندارد، بلکه بیشتر به روابط وی با بیمار مربوط می‌شود.

بسیاری از اساتید این رشته برای تدریس علوم پزشکی آماده نشده‌اند

دبیر انجمن آموزش علوم پزشکی نیز با اشاره به اینکه 80 درصد از آموزش پزشکی در عمل آموخته و در بالین می‌شود، خاطر نشان کرد:‌ بسیاری از اساتید این رشته برای تدریس علوم پزشکی آماده نشده‌اند، بلکه برای ارائه خدمت آموزش دیده‌اند، بنابراین ممکن است توانایی کافی بر معلمی پزشکی را نداشته باشند و این امر نیز یکی از چالش‌هایی است که باعث افت سطح آموزش پزشکی می‌شود.

زارع‌زاده درباره بحث آموزش پزشکی نیز اظهار کرد: کیفیت آموزشی مقوله‌ای چند وجهی است که در آن عوامل مختلفی مثل محتوای درسی، دانشجو و استاد و فرایندهای آموزشی تاثیرگذار است، بنابراین هر کدام از این بخش‌ها لازم است عملکرد مناسبی در راستای بهبود وضعیت آموزشی داشته باشد.