نگاهی به نظام آموزش عالی لبنان

---

لبنان دارای باسابقه‌ترین نظام آموزشی در منطقه است و این ویژگی یکی از خصوصیات ممتاز این کشور در بین کشورهای خاورمیانه محسوب می‌شود.

به گزارش سرویس «دانشگاهی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در سال 1866 میلادی دانشگاه آمریکایی بیروت (AUB) تحت عنوان کالج «ایونجلیکال سوریه‌ای» و به دنبال آن در سال 1875 میلادی نیز دانشگاه «سنت جوزف» در این کشور به عنوان قدیمی‌ترین موسسات آموزش عالی تاسیس شدند. در سال 1947 میلادی نیز با تلاش دانشگاه آمریکایی لبنان،‌ دانشگاه زنان بیروت تاسیس شد. تنها دانشگاه دولتی این کشور با عنوان «دانشگاه لبنانی» نیز در سال 1951 میلادی تاسیس شد.

اکثریت 40 موسسه آموزش عالی فعال در لبنان در اواخر قرن 19 میلادی احداث شدند و پس از آن بخش خصوصی شکوفا شده و به سرعت توسعه یافت. آزادی و استقلال دانشگاه‌های لبنان تحت حمایت مجلس این کشور قرار دارد.

خبرگزاری ایسنا در این گزارش به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی کمیسیون اروپا به معرفی نظام آموزشی لبنان می‌پردازد که جزئیات آن به شرح زیر است:

- تقسیمات اصلی آموزش عالی در لبنان

در لبنان نظام آموزش کلی به دو بخش کلی تقسیم می‌شود که عبارتند از:

1- آموزش عالی حرفه‌ای و شغلی

2- آموزش عالی عمومی یا غیرحرفه‌ای

- انواع موسسات آموزش عالی لبنان

در یک دسته‌بندی کلی در لبنان دو نوع موسسه آموزش عالی وجود دارد که عبارتند از:

1- یک دانشگاه می‌بایست با حداقل سه دانشکده شروع به فعالیت کند که یکی از آن‌ها باید مختص «علوم انسانی» و دیگری مختص «علوم تجربی» باشند. این دانشگاه‌ها می‌توانند تمام مقاطع تحصیلات تکمیلی اعم از کارشناسی تا دکتری را ارائه بدهند.

2- یک دانشگاه یا موسسه فن‌آوری یا کالج دانشگاهی دست‌کم یک دانشکده دارد. بسیاری از این موسسات آموزشی مدرک کارشناسی علوم و در برخی موارد خاص نیز مدارک بالاتری را نیز اعطا می‌کند.

از میان 40 موسسه آموزش عالی در لبنان،‌ 28 واحد دانشگاه کامل هستند که «دانشگاه دولتی لبنانی» نیز جزو آن‌ها محسوب می‌شود. هشت واحد نیز موسسه دانشگاهی یا کالج و چهار واحد نیز موسسات دانشگاهی مذهبی هستند.

- معرفی آموزش عالی حرفه‌ای و شغلی

دوره‌های کوتاه‌مدت آموزش عالی حرفه‌ای و شغلی از سوی مدارس فنی دولتی و خصوصی ارائه می‌شوند. دانشجویانی که با موفقیت دیپلم فنی و حرفه‌ای را دریافت می‌کنند به دریافت یکی از سه مدرک دیپلم شامل فنی عالی،‌ لیسانس فنی و لیسانس آموزش فنی هدایت می‌شوند. همچنین

از مجموع دانش‌آموختگان دوره حرفه‌ای و شغلی 14 هزار و 500 نفر در بخش دولتی و 11 هزار و 600 نفر نیز در بخش خصوصی استخدام می‌شوند.

- انواع رشته‌ها و مدارک آموزش عالی در لبنان

بخش خصوصی آموزش عالی در لبنان 160 رشته همراه با تعدادی مدرک تحصیلی ارائه می‌کند. نخستین مدرکی که در آموزش عالی لبنان ارائه می‌شود، کارشناسی است. این مدرک کارشناسی شامل کارشناسی علوم انسانی و کارشناسی علوم تجربی می‌شود که پس از دبیرستان و با طی یک دوره سه ساله تحصیلی اعطا می‌شود. دانشجویان پس از آن برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد نیاز به دو سال تحصیل بیشتر دارند. دیپلم آموزشی نیز به دانشجویانی که پس از دبیرستان چهار سال به تحصیل بپردازند اعطا می‌شود. همچنین فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد پس از تحصیل به مدت سه سال در دوره دکتری موفق به اخذ این مدرک می‌شوند. طول مدت تحصیل در لبنان بسته به رشته تحصیلی انتخابی، متغیر است. اخذ مدرک مهندسی پنج سال، پزشکی هفت سال، دندانپزشکی و داروسازی پنج سال و فیزیوتراپی چهار سال زمان لازم است.

- حدود مسئولیت‌ها

وزارت آموزش عالی لبنان مسئول مدیریت و اداره نظام آموزش عالی در این کشور است. بخش خصوصی آموزش عالی لبنان نیز که مشتمل بر 39 موسسه آموزش عالی است، تحت قانون مصوب سال 1960 میلادی و تحت نظارت رییس کل آموزش عالی این کشور اداره می‌شود.

- بودجه آموزش عالی لبنان

اگرچه دسترسی به اطلاعات قابل استناد به بودجه آموزش عالی لبنان امکان‌پذیر نیست اما سرمایه‌گذاری در آموزش عالی این کشور عمدتا به سه بخش سرمایه‌گذاری دولتی، خانواده‌ها و بخش خصوصی تقسیم می‌شود.

سرمایه‌گذاری دولتی در بخش آموزش عالی لبنان از 0.5 درصد تولید ناخالص ملی تجاوز نمی‌کند که این رقم پایین‌تر از کشورهای عضو همکاری توسعه اقتصادی و کشورهای دارای درآمد متوسط پایین‌تر یعنی حدود نصف است.

- همکاری مالی دانشجویان و حمایت مالی

آموزش در «دانشگاه دولتی لبنان» تقریبا رایگان است و شهریه‌ها تنها 6.5 درصد از بودجه این دانشگاه را تامین می‌کنند. هزینه ثبت‌نام در این دانشگاه سالانه تقریبا 200 یورو است. از سوی دیگر دریافت شهریه، مهمترین منبع درآمد دانشگاه‌های خصوصی لبنان است.

معافیت پرداخت شهریه نیز بر مبنای تعداد دانشجو و ملاحظات دیگر است. برخی معافیت‌های پرداخت شهریه نیز به دانشجویانی که داخل دانشگاه، به انجام یک حرفه‌ مشغول هستند، تعلق می‌گیرد. همچنین به اولیا شاغل در بخش خصوصی و بخش دولتی کمک هزینه‌های مالی تعلق می‌گیرد.

- پذیرش در دانشگاه‌های لبنان

به طور کلی داشتن دیپلم متوسطه فنی و حرفه‌ای حداقل مدرک مورد نیاز برای پذیرش در دانشگاه‌های لبنان است. پذیرش در «دانشگاه دولتی لبنانی» برای عموم دارندگان دیپلم متوسطه آزاد است. داوطلبان رشته‌های مهندسی، علوم پزشکی، مدیریت بازرگانی،‌ هنر و بهداشت و سلامت عمومی برای ورود به دانشگاه مستلزم پشت سر گذاشتن آزمون ورودی هستند. بسیاری از دانشگاه‌های خصوصی آزمون ورودی ندارند و برخی معیارهای مختلف پذیرشی دارند که این معیارها مبتنی بر تخصص زبان رشته تحصیلی هستند. به عنوان مثال دانشجویانی که خواستار پذیرش در دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی آمریکایی هستند می‌بایست علاوه بر داشتن مدرک دیپلم متوسطه، مدارک زبان انگلیسی SAT2, SAT1 یا TOEFL داشته باشند.

- سازمان‌دهی سال تحصیلی در لبنان

برای تشخیص سازمان‌دهی سال تحصیلی در لبنان معیار مشخصی وجود ندارد و این زمان از هر دانشگاه به دانشگاه دیگر تفاوت می‌کند. دانشگاه‌های بخش خصوصی هر یک به نوبه خود تعیین می‌کنند که چه هنگامی سال تحصیلی خود را آغاز کنند. در «دانشگاه دولتی لبنانی» نیز شورای دانشگاه، زمان آغاز و پایان سال تحصیلی را مشخص می‌کند. اما به طور مرسوم، از ماه سپتامبر تا جولای متداول‌ترین دوره سال تحصیلی است. موسسات آموزش عالی که از شیوه آمریکایی تبعیت می‌کنند نیز یک ترم تابستان خواهند داشت. اما به طور کلی یک الگوی دو ترمی که با یک دوره امتحانی در ماه فوریه از هم مجزا می‌شوند در دانشگاه‌های لبنان مرسوم است.

- ارزشیابی و مدرک تحصیلی دانشجویان

متداول‌ترین شیوه ارزشیابی دانشجویان برگزاری آزمون‌های استاندارد است که در پایان هر دوره انجام می‌گیرد. در آموزش عالی این کشور آزمون ملی و هماهنگ وجود ندارد مگر «آزمون مصاحبه» که سالی دو نوبت برای اعطای اجازه طبابت در رشته‌های پزشکی انجام می‌شود.

برای ورود به مقطع کارشناسی ارشد نیاز به تکمیل دوره کارشناسی است و مقطع کارشناسی ارشد، پیش‌زمینه ورود به مقطع دکتری است.

- همکاری‌های بین‌المللی

سفر به سایر کشورها خواه برای ادامه تحصیل و خواه برای انجام فعالیت‌های تجاری در میان مردم لبنان مرسوم است و آموزش عالی این کشور متاثر از ارتباط باز تاریخی این کشور با دنیای خارج است. در این کشور کمتر موسسه آموزش عالی را می‌توان پیدا کرد که پیمان همکاری با یک یا چند موسسه آموزشی در منطقه و سایر کشورهای خارجی منعقد نکرده باشد. برای دانشجویانی که از سایر کشورها برای ادامه تحصیل به لبنان قدم می‌گذارند، نظام آموزش عالی این کشور بسیار جذاب است و شمار دانشجویان مهمان خارجی به ویژه از کشورهای همسایه در این کشور رو به افزایش است. ضمن اینکه همکاری‌های بین‌دانشگاهی با موسسات آموزش عالی جهان در این کشور قدرتمند است اما این همکاری‌ها در میان دانشگاه‌های داخلی ضعیف است.