حواشی آزمونهای دكترا در ایران
آزمون دكترا شاید آخرین حلقه آزمونهای ارتقای تحصیلی در كشور باشد اما نحوه برگزاری این آزمونها و گلایههای داوطلبان هم موضوعی است كه اگر جزء اصل آزمون نباشد، حاشیه آن است؛ حاشیههایی كه گاهی از متن آزمون مهمتر میشود.
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبری فارس «توانا»، وقتی در كشوری كه هنوز تب و تاب مدرك در آن نخوابیده است، افرادی میخواهند آزمون دكترا دهند، به نظر كار بسیار سخت و پر استرسی است چرا كه به مانند سایر آزمونها شركت كننده بسیار زیاد و برعكس پذیرش بسیار كم است.
البته این آزمون مانند آزمونهای كارشناسی از بین یك میلیون نفر انتخاب نمیشوند بلكه گاهی اوقات از بین ۵۰۰ نفر تنها ۲ یا ۳ نفر به دوره دكترا مییابند.
گاهی اوقات داوطلبان دوره دكترا در دوراهی انتخاب آزمون ۲ دانشگاه كه همزمان برگزار میشود، قرار میگیرند؛ دو دانشگاه كه در یك زمان آزمون دكترا را برگزار كرده و حاضر نیستند برای چند روز برگزاری آزمون خود را به تعویق بیندازند و این گونه میشود كه داوطلبان دوره دكترا سردرگم باقی میمانند.
● دانشگاههای مختلف برنامههای زمانبندی شده مشخصی ندارند
مهتاب آقا محمدی، یك داوطلب آزمون دكتری و كارمند وزارت مسكن در گفتوگو با خبرنگار اجتماعی باشگاه خبری فارس «توانا» در این خصوص میگوید: دانشگاههای مختلف برنامههای زمانبندی شده مشخصی ندارند و هر سال زمان ثبتنام و آزمونهایشان تغییر میكند.
وی ادامه میدهد: در این بین تنها دانشگاه تهران فعلاً تغییری در زمان آزمونهایش نداده است؛ این مسئله به سردرگمی شركتكنندگان و به هم ریختن برنامهریزیهای آنان و فشار و استرس میانجامد و باید حداقل دانشگاهها در این مورد برنامههای مرتب و منظم داشته باشند.
● عدم معرفی منابع برای آزمون دكترا
آقا محمدی بیان میكند: مسئله عدم معرفی منابع برای آزمون دكترا یك مشكل است؛ متأسفانه شركت كنندگان باید تعداد زیادی كتاب و مقاله بخوانند آن هم برای هر دانشگاهی، در حقیقت این مشكل به سادگی قابل حل است اگر اساتید خودشان پیشقدم شوند و حداقل بهطور غیر رسمی منابع مهمتر را معرفی كنند این مشكل حل خواهد شد.
آقا محمدی با بیان اینكه مسئله مصاحبه در تمام دانشگاهها و رشتهها همیشه مسئله ساز بوده و هست، اضافه میكند: این مورد هم تا حدودی نامنظم است مثلاً دانشگاه تهران امسال یك دفعه و بدون اطلاع قبلی گفته است كه میزان نمره مصاحبه و پژوهشهای تحقیقی را در آزمون دكترای خود افزایش میدهد.
وی میگوید: امیدواریم مسئولان به این موضوع رسیدگی بیشتری كنند تا مشكلات و استرس داوطلبان دكترا كاهش پیدا كند و ما با خیال راحت بدون فرض بی عدالتی بر سر جلسه برویم.
● سهمیه آزمون دكترا اثرات مستقیمی بر دانشجو دارد
زهرا كاظم نژاد، یك داوطلب آزمون دكترا در گفتوگو با خبرنگار اجتماعی باشگاه خبری فارس «توانا» بیان میكند: هر سهمیهای باعث كاهش انگیزه و بروز اضطراب در فرد شركت كننده میشود كه این امر برای آزمونها به خصوص آزمون دكترا اثرات مخرب مستقیمی دارد.
وی ادامه میدهد: وجود زبان بیگانه در آزمون دكترا سبب كاهش قبولی افراد میشود؛ اگر چه اكثر رشتههای این دوره با مصاحبه همراه است ولی باید گفت كه بسیاری از افراد با وجود قبولی در آزمون دكترا ولی با توجه به مصاحبه همچنان كنار گذاشته میشوند.
این داوطلب بیان میكند: بهتر است این امر به نوعی لحاظ شود تا افراد بنا به تخصص و اطلاعات در مورد آزمون و رشته تخصصی خود پذیرفته و در دانشگاه جذب شوند.
● افزایش تعداد سهمیهها در قبولی دوره دكترا تأثیرگذار است
ابوالقاسم برادران، یك داوطلب آزمون دكتری و استاد دانشگاه در گفتوگو با خبرنگار اجتماعی باشگاه خبری فارس «توانا» اظهار میدارد: با توجه به اینكه عموم داوطلبان تلاش میكنند كه به مقطع دكتری ورود پیدا كنند مسئولان باید زمینه و بستر را فراهم كنند تا تعداد بیشتری از افراد وارد این مقطع و دانشگاههای مختلف شوند.
وی ادامه میدهد: خیلی از مسائلی كه در بیشتر دانشگاهها پیش میآید شرط نمره است در حقیقت اگر مسئولان در قبولی دوره دكتری نمرات را شرط نكنند و زمینه را فراهم كنند تا دانشجویان بتوانند در دانشگاه برخی از دروس را پاس كنند، مشكلات داوطلبان برطرف خواهد شد.
این استاد دانشگاه بیان میكند: بهتر است مسئولان زمینهای را فراهم كنند تا افرادی كه نمرات برخی دروس را كسب نكردند در دوره دكترا قبول شوند تا بعد از قبولی در دانشگاه چند واحد را به عنوان پیشنیاز بگذرانند.
برادران در خصوص سهمیهها میگوید: اگر تعداد سهمیهها افزایش یابد داوطلبان بیشتری میتواند در دوره دكترا ورود پیدا كنند و این امر بسیار تأثیر گذار است.
● ناهمگونی در دوره دكتری یك مشكل است
این استاد دانشگاه اظهار میدارد: وجود ناهمگونی در دانشگاهها در مقطع دكتری به عنوان مشكل عمده است.
وی در خصوص منابع درسی دوره دكتری میگوید: اگر بخواهیم در یك دانشگاه شركت كنیم منابع از سوی آن دانشگاه اعلام میشود این در حالی است كه یك دانشگاه دیگر منابعی متفاوت اعلام میكند و این امر یك مقداری ناهمگونی به وجود آورده است.
برادران بیان میكند: به طور مثال در یك رشته خاصی وقتی یك اجماع وجود داشته باشد و واحدهایی كه لازم است به عنوان پایه برای داوطلبان دكترا از سوی یك دانشگاه معرفی شود.
دیگر در همه دانشگاهها در خصوص یك رشته منابع مختلف ارائه نشود از مشكل ناهمگونی جلوگیری میكند.
این داوطلب در خصوص مسئله مصاحبه بعد از قبولی اضافه میكند: در حقیقت باید مصاحبه بعد از قبولی در دوره دكتری كاملاً شفاف باشد و نتیجه كار مشخص شود همچنین اطلاع رسانی در خصوص نحوه ارزیابی، صورت گیرد.
برادران تصریح میكند: مسئله مهم دیگر بحث نبود دوره شبانه در مقطع دكتری است در حقیقت در مقطع دكتری باید دوره شبانه در كنار روزانه قرار گیرد.
● از اعزام دانشجو به غرب جلوگیری شود
این داوطلب در خصوص اعزام دانشجویان به غرب بیان میكند: باید از اعزام دانشجو به غرب جلوگیری شود این در حالی است كه این موضوع یك آفتی است كه متأسفانه ما و فرهنگ كشور را درگیر كرده است.
برادران میگوید: مسئولان زمینه خروج دانشجو از كشور را فراهم كردهاند كه این خود ضربهای مهلك به كشور ایران وارد میكند.
وی میافزاید: خروج دانشجو به غرب در حقیقت برای پژوهش و فرهنگ ما میتواند پر خطر باشد؛ مسئولان باید انگیزه بهتر و بیشتری بین دانشجویان فراهم كنند و این فقط با وارد شدن در آزمون دكتری مؤثر است.
این استاد دانشگاه تصریح میكند: مسئله دیگر این است كه دانشگاهها هماهنگ آزمون دكتری را برگزار كنند در حقیقت یك سازمان به عنوان تعیین كننده آزمونهای دكتری باشد تا مشكلی كه برای تداخل و همزمانی آزمون دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه آزاد بود، پیش نیاید.
● مسئله مهم آموزش و ضریب آزمونهای زبان است
فرشاد جابری، مشاور تحصیلی و شغلی در گفتوگو با خبرنگار اجتماعی باشگاه خبری فارس «توانا» اظهار میدارد: در ایران پذیرش در ردههای دكتری نوعاً به یكی از ۲ روش، شركت در آزمون زبان عمومی و كسب حدنصاب نمره، شركت در آزمون دروس تخصصی و سپس شركت در مصاحبه صورت میگیرد.
وی ادامه میدهد: آیا با این كار سطح زبان در بین دانشجویان ارتقا مییابد؛ آنچه معلوم است اساس ارتقا در این حوزه بوده كه به روشهای آموزش در مدارس و دانشگاهها بر میگردد.
وی اضافه میكند: این در حالی است كه به نوعی دانشگاهها یك رقابت پنهان، سخت و دقیق بر سر اجرای آزمونها دارند به نوعی شاید این مفهوم برداشت شود كه دانشگاهها از عامل فوق به عنوان علم محض، ارتقا رتبه و كلاس اجتماعی بهره میگیرد.
جابری تصریح میكند: برخی از دانشگاهها نظیر فردوسی مشهد با قرار دادن وزن یا ضریب ۵/۱ برای آزمون فوق بدون آنكه آزمون فوق مبنای ورود به آزمون تخصصی باشد عمل كردهاند كه در جای خود قابل توجه است؛ به هر حال به نظر میآید تأكید بیش از حد به زبان عمومی در بلندمدت خالی از اشكال نیست.
● مدرك گرا شدهایم
وی میگوید: به طور نمونه ۲ نفری كه در آزمون دكترای رشته ارتباطات شركت میكنند، یكی در زبان عمومی توانمند است و در درس تخصصی و ویژگیهای خاص خبرنگاری بسیار ضعیف و دیگری ضمن آنكه در زبان بیگانه توانمند است از علاقه و گرایش خاصی هم برای مطالعه زبان بیگانه ندارد ولی در خصوص دروس تخصصی توانمند و از ویژگیهای لازمه برای خبرنگار شدن برخوردار است.
این مشاور تحصیلی و شغلی بیان میكند: اگر از شما خواسته شود كه قضاوت كنید، كدام یك برای رشته خبرنگاری كارآمدتر است به احتمال قوی خواهید گفت نفر دوم، آنكه از ویژگیهای خبرنگاری، برخوردار است، مبنای آزمون زبان بیگانه، برعكس تأكید را بر آن قرار میدهد كه آن كسی كه در آزمون زبان عمومی حدنصاب را كسب كرده است، جهت آزمون زبان تخصصی و نهایتاً مصاحبه باید پذیرش شود، بنابراین فرد توانمند و متناسب با ویژگیها خود به خود رد شده است و فرد دیگر كه دارای توانایی در زبان است موفق به ورود به دورههای دكتری شده است؛ نظیر این شكل، بسیاری از افراد وارد دورههای دكتری ایران شدهاند.
جابری اظهار میدارد: اما آیا با این كار خروجی ما در دورههای دكتری چه خواهد بود، آن هم در كشوری كه متأسفانه، به شدت مدرك گرا شده است.
● وزن ارزشی زبان بیگانه از حد متوازن خارج است
وی میگوید: توجه به این نكته ضروری است كه زبان بیگانه از اهمیت بالایی برخوردار است و حتماً باید یكی از شرایط ورود به دوره دكتری باشد اما به نظر میرسد وزن ارزشی آن از حد متوازن خارج است.
این مشاور تحصیلی و شغلی بیان میكند: مشكل دوم مربوط به كسب منابع آزمون تخصصی است كه در ارتباط با پذیرش در دورههای دكتری ایران و یافتن منابع آزمون و طراحان سؤال از اهمیت بالایی برخوردار است به همین دلیل دانشجویان به دنبال این میگردند كه منابع عمده آزمون كدامها هستند و همه خواهان سؤال خواهند بود.
جابری میگوید: این در حالی است كه برخی از دانشگاهها اعلام میكنند كه منابع و طراحان سؤال را به هیچ عنوان اعلام نمیكنند و دانشجو باید بر تمام منابع و كتب موردنظر مسلط باشد.
وی تصریح میكند: اما آیا واقعا اساتید از تمام منابع سؤال میدهند، واقعیت آن است كه اساتید در انتخاب سؤالات مبتنی بر آنچه كه مهم میدانند عمل میكنند، در این حالت ممكن است گروهی از موضوع آگاه شوند.
جابری میگوید: به خصوص دانشجویان خود آن دانشكده كه با استاد موردنظر درس دارند، آنها به خوبی میدانند كه استاد به چه چیزهایی بیشتر اهمیت میدهد و عمدتاً منابع كدامها هستند در برخی از موارد دانشجویان با هم متحد میشوند كه اطلاعاتی به دانشجویان دانشگاههای دیگر ندهند، وضعیت در این حالت وقتی وخیمتر میشود كه استاد موردنظر در كلاس جزوه هم گفته باشد و جزوه هم به نظر خودش بسیار مهم باشد و در كلاس نیز تأكید بر اهمیت جزوه كرده باشد.
● دانشجویان مصاحبه بعد از قبولی را بسیار سخت میدانند
وی بیان میكند: آیا دانشجویان دیگر به راحتی میتوانند به این منابع دسترسی یابند، برخی از دانشجویان متقاضی مطرح میكنند كه در بین دانشگاهها نوعی رقابت پنهان نیز وجود دارد و این مسئله به اساتید نیز كشیده شده است، بنابراین درست است كه میگویند همه منابع اما واقعیت آن است كه به آنچه اهمیت بیشتری میدهند توجه میكنند.
مشاور تحصیلی و شغلی اضافه میكند: مسئله بعدی مربوط به جلسه مصاحبه است كه دانشجویان پس از كسب حدنصاب آزمون زبان عمومی و تخصصی جهت كسب ۳۰ درصد امتیاز البته معمولاً به تعداد ۳ برابر وارد عرصه مصاحبه میشوند، دانشجویان رعایت عدالت در جلسات مصاحبه را بسیار سخت میدانند و از گرایشات ذهنی اساتید شكایت دارند.
جابری میافزاید: همچنین آنها مطرح میكنند كه گاهی رقابت پنهانی بین دانشگاهها سبب میشود كه اساتید اولویت را به دانشجویان خود دهند؛ به طور كلی آنها رعایت عدالت را در این مرحله بسیار سخت میدانند.
● مربیان دانشگاههای دولتی
بدون آزمون میتوانند وارد دوره دكتری شوند
وی ادامه میدهد: نكته بعد مربوط به سهمیهها به خصوص سهمیههای مربیان و دانشجویان ممتاز است، مطابق با سهمیههای فوق مربیان دانشگاههای دولتی و دانشجویان ممتاز بدون آزمون با معیارهای دیگری میتوانند وارد دوره دكتری شوند؛ این سهمیهها در شرایطی كه شركتكنندگان زیادی در آزمونهای دوره دكتری شركت میكنند و پذیرش بسیار پایین است و مهمتر اینكه تأكید بر پذیرش بهترینها در شرایطی عادلانه است كمی عجیب است، در این رابطه ممكن است مطرح شود كه حق این افراد است.
جابری میگوید: به عنوان مثال اعضای هیئت علمی باید ارتقا یابند تا سطح و كیفیت دانشگاهها بالا رود؛ اما آیا به این صورت كیفیت دانشگاهها بالا خواهد رفت، ذهن داوطلبان در این خصوص توجیه نیست و اگر كیفیت افزایش مییابد باید اطلاعرسانی شود.
این مشاور تحصیلی و شغلی بیان میكند: در اینرابطه نمونهای مطرح میشود كه در یكی در دانشكدههای كشور تعداد زیادی از افراد از طریق شرایط به عنوان كادر اداری استخدام شدهاند، آنها سپس از طریق شركت و آزمون كارشناسی ارشد و فارغالتحصیل شدن، با آشنایی دقیق در ساختارهای استخدامی دانشگاه ایجاد كانالهای ارتباطی سیار طریق و آشنایی پر پیچ و خمهای تغییر وضعیت به هیئت علمی، فائق آمدهاند و تغییر وضعیت دادهاند.
جابری اضافه میكند: همین افراد در مرحله بعد با توجه به آنكه مربی شدهاند امكان استفاده از سهمیه خاص مربیان عمدتاً بدون آزمون را دارا میشوند و با معیارهای خاصی وارد دورههای دكتری و فوق دكتری میشود.
وی گفت: آیا پذیرش به این صورت بهخصوص در حوزههای خاص علوم انسانی كار عادلانهای است؛ نهایتاً آنكه در برخی موارد برخی از افراد توانمند، تیزهوش در دانشگاهها به خصوص حوزه حساس علوم انسانی دانشگاهها جا میماند.
جابری بیان میكند: یك فردی كه دكتری دارد در نوشتن مقدمه یك كتاب ترجمه شده دچار اشكال میشود و با ارائه یك معرفینامه از یك دانشگاه كه در آنجا مشغول فعالیت بوده است از سهمیه بهره برده است و در دوره دكترای یكی از بهترین دانشگاههای كشور پذیرش شده است، قبول شدنش موجب تعجب و شگفتی هم دورهایهایش میشود.
وی ادامه میدهد: دانشجویان زمانی كه با این موارد به طور مثال اینكه یك دانشگاه جهت دوره دكتری ۳ نفر پذیرش میكند و در این رابطه ۳۰ درصد سهمیه مربیان بدون آزمون، ۳۰ درصد سهمیه با آزمون میپذیرد روبه رو شده بنابراین عطایش را به لقایش میبخشند و آن را كنار میگذارند.
جابری میگوید: آن وقت بهخصوص در علوم انسانی (البته گاهی و در برخی موارد) كسانی در دورههای تحصیلی بالا میآیند كه در برخورد با تئوریهای بیگانه چون از هوش و قدرت استدلال كافی برخوردار نیستند، به سرعت تحت تاثیر قرار میگیرند و حتی ارزشهای انقلابی خود را نیز زیر سؤال میبرند.
وی بیان میكند: رشد و شكلگیری جریانهای مشابه فوق تا آنجا كشیده شد كه در سال جاری صدای بسیاری از مسئولان و دلسوزان نظام را در آورد و آنان با اعلام خطر در رابطه با نفوذ جنبش نرم در دانشگاهها با تأكید بر علوم انسانی خواهان اصلاح روشهای غلط شدند.
این مشاور تحصیلی و شغلی میگوید: مسئله بعدی مربوط به دانشجویان ممتاز است كه بدون آزمون و از طریق برخی «معیارها» وارد دورههای دكتری میشوند.
جابری اظهار میدارد: این كار اگر معیار ثابت و استانداردی برای آزمونهای داخلی دانشگاه وجود داشته باشد كار جالبی است اما وقتی ملاك آن مشخص نیست و آنكه هیچ تحقیق مشخصی نكرده است كه نمرات دانشجویان نشان دهنده تیزهوش بودن و نخبه بودن آنان به خصوص در رشتههای علوم انسانی است و مهمتر از همه در شرایطی كه متقاضی برای دوره دكتری در كشور به شدت بالاست و پذیرش نیز به شدت پایین است، در حقیقت سهمیه فوق غیرمنطقی به نظر میرسد.
وی بیان میكند: بماند كه وضعیت فوق سبب توجه بیش از حد دانشجویان در مقاطع كارشناسی ارشد به نمره شده است.
جابری میافزاید: آنها به هر طریقی فقط میخواهند نمره بگیرند چون فهمیدهاند كه در شرایط بسیار سخت رقابت جهت دورههای دكتری در ایران از این معیار به خوبی میتوانند استفاده كنند، در این رابطه اساتید نیز در دانشگاهها با مشكلات جدیدی مواجه شدهاند، نظیر آنكه در گذشته دانشجویان مطرح میكردند كه نمره من ۹ است ،درس را افتادهام، آن را به ۱۰ تبدیل كنید.
وی ادامه میدهد: در حال حاضر دانشجویانی هم اضافه شدهاند كه میخواهند از سهمیه دانشجویان ممتاز استفاده كنند و باید بهترین نمره را بگیرند، وضعیت فوق خود به خود شرایط رقابتی شدید و غیر دسترسی را نیز در بین دانشجویان شكل داده است.
وی میگوید: توجه به موارد مطرح شده و اهمیت بهخصوص دوره دكتری در كشور و حساسیت موضوع، میطلبد كه مسئولان در رابطه با آزمونهای دكتری و سهمیههای مطرح شده نظارت بیشتری كرده و حتی به مكانهایی كه آزمون گرفته میشود سر بزنند و از نزدیك با داوطلبان و مشكلات پیش روی آنان آشنا شوند.
جابری میگوید: آنچه مطرح شد نكاتی برگرفته از مسائل دانشجویان داوطلب دورههای دكتری و همچنین تحلیل موارد از دیدگاه مشاوره تحصیلی و شغلی بود؛ امید آن میرود با توجه مسئولان میزانی از بار داوطلبان دورههای دكتری كاهش یابد.
● سهمیه ایثارگران در آزمون تحصیلات تكمیلی به قوت خود باقی است
امیر طاهرخانی، عضو كمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در گفتوگو با خبرنگار اجتماعی باشگاه خبری فارس «توانا» با بیان اینكه سهمیه ایثارگران در آزمون تحصیلات تكمیلی بر قوت خود باقی است، اظهار میدارد: در بحث عدالت آموزشی این موضوع به تصویب مجلس رسید در حقیقت هر نوع سهمیه بندی جدید به غیر از طرح ایثارگران و شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص نخبگان ممنوع است.
عضو كمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی با اشاره به سوء استفاده از عناوین علمی، میافزاید: برخی از افراد عناوین علمی در جامعه ندارند ولی به این عنوان خوانده میشوند و از این موضوع سوء استفاده میكنند لذا مجلس طرحی را در این خصوص تصویب كرد تا با كسانی كه از عناوین علمی سوء استفاده میكنند برخورد شود.
● طرح عدالت آموزشی مانع رانتخواریها در تحصیلات تكمیلی میشود
علیرضا سلیمی، عضو كمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با خبرنگار اجتماعی باشگاه خبری فارس «توانا»، با اشاره به تصویب طرح عدالت آموزشی در كمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس،میگوید: فقدان عدالت آموزشی در تحصیلات تكمیلی گاهی اوقات اتفاقات ناخوشایندی را در كشور موجب میشد و برخی از افراد متأسفانه بدون آزمون در دانشگاهها پذیرفته و برخی دیگر با استفاده از رانتهای خاص در دورههای دكتری پذیرفته میشدند.
عضو كمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی بیان میكند: این موضوع موجب شد كه كمیسیون آموزش و تحقیقات و مجلس به دنبال طرحی برای ایجاد عدالت در تحصیلات تكمیلی باشند.
وی با بیان ملغی شدن تمام سهمیههای مغایر با سهمیههای در نظر گرفته شده در طرح عدالت آموزشی، تصریح میكند: حذف سهمیه خاص برای افراد ویژه كه با استفاده از امتیازات ویژه وارد دانشگاه میشدند از نكات مهم این طرح است.
سلیمی میافزاید: سهمیه ایثارگران با توجه به آسیبدیدگیهای جسمی و روحی كه آنها در ۸ سال دفاع مقدس متحمل شدهاند بر قوت خود باقی است، مشروط بر اینكه باید ۸۰ درصد امتیاز آزمون را كسب كنند.
وی با اشاره به سهمیه مربیان دانشگاهها اضافه میكند: مربیان دانشگاهها با كسب ۸۰ درصد نمره آزمون میتوانند در دانشگاهها پذیرفته شوند.
سلیمی با اشاره به اینكه رشتههای زنان و مامایی فقط مختص به داوطلبان زن است، بیان میكند: اختصاص سهمیه رشتههای زنان و مامایی به داوطلبان زن به قوت خود باقی است.
گزارش از انسیه آبشاری
خبرگزارى فارس