دانشجوی دوره دکترای بیابان‌زدایی دانشگاه یزد در یک اقدام ابتکارانه فناورانه توانست یکی از بردهای دستگاه طیف‌نگار فلورسنس اشعه ایکس (ایکس.آر.اف) که دچار مشکل شده بود را با کمترین هزینه ممکن تعمیر کند.
علی‌محمد قائمی‌نیا که به همراهی دکتر "محمد اخوان‌قالیباف" مدیر آزمایشگاه کانی‌شناسی و تجزیه عنصری این دانشگاه موفق به این اقدام شده است، در این باره گفت: دستگاه فلورسانس اشعه ایکس( ایکس.آر.اف) که در تعیین کانی‌شناسی و تجزیه عنصری کاربرد دارد از معدود دستگاه‌های گران‌قیمت و ارزشمند آزمایشگاهی آنالیز مواد است که در سال‌های اخیر به دلیل محدودیت‌های تحریمی، هزینه تعمیر و نگهداری آن بسیار بالاست.
وی افزود: در سال جدید به دلیل نوسانات برق دانشگاه یزد و حساسیت زیاد دستگاه به نوسانات ولتاژ برق(۳فاز) یکی از بردهای الکترونیکی دستگاه دچار مشکل شد و باعث شد که دستگاه دستورهای نرم‌افزار را دریافت نکند.
قائمی‌نیا در خصوص حل این مشکل با بیان این که به دلیل تحریم‌های وضع شده این شرکت در ایران نمایندگی رسمی ندارد، گفت: برای تعمیر این دستگاه با آزمایشگاه‌های ایکس.آر.اف خارج از کشور تماس گرفته شد و این مشکل مطرح شد که نتیجه‌ای در بر نداشت، همچنین از شرکت‌های سرویس‌دهنده و تعمیراتی دعوت شد که برای حل مشکل این دستگاه، هزینه تعمیر حدود ۲۰ میلیون تومان مطالبه کردند.
این دانشجوی دکترا در ادامه افزود: در نهایت با حمایت معاون پژوهشی و فنآوری دانشگاه تصمیم گرفته شد که با استفاده از تخصص موجود در دانشگاه یا در سطح استان نسبت به تعمیر این دستگاه اقدام شود.
وی با اشاره به برگزاری کارگاه تخصصی شناخت عناصر با اشعه ایکس که سال گذشته با حضور مدرس آلمانی برگزار شد، افزود: برگزاری این کارگاه که به همت معاونت پژوهشی و فناوری و امور بین‌الملل دانشگاه برگزار شد زمینه‌ای شد تا برای تعمیر این دستگاه با دکتر اشلودز مدرس آلمانی مشورت شود و با راهنمایی‌های وی و پیگیریهای مستمر توانستیم عیب دستگاه را مشخص کنیم و با استفاده از برد الکترونیکی فرسوده در انبار دانشگاه و نصب آن روی دستگاه توانستیم قطعه معیوب را بیابیم و با خرید قطعه معیوب با هزینه‌ای حدود ۲۷ هزار تومان مشکل این دستگاه را حل کنیم.
به گفته قائمی‌نیا، در حال حاضر با پیگیریهای مداوم و مستمر مدیر آزمایشگاه، این آزمایشگاه به دستگاه منبع تغذیه بدون وقفه یو.پی.اس نیز مجهز شده است که این دستگاه علاوه بر ثابت نگه‌داشتن ولتاژ ورودی، در مواقع قطع برق نیز با استفاده از ۳۲ باطری دستگاه را تغذیه می‌کند.
وی که به عنوان همکار آزمایشگاه کانی‌شناسی و تجزیه عنصری دانشگاه یزد است با بیان این که این آزمایشگاه در دانشگاه مجهز به دستگاه آنالیز مواد با نام "اس۴.اکسپلورر" است در خصوص توانایی‌های این دستگاه، گفت: به وسیله این دستگاه می‌توان عناصر جدول تناوبی از بور با عدد اتمی ۵ در بالای جدول تا اورانیوم با عدد اتمی ۹۲ در پایین جدول را در نمونه‌ها کشف و جستجو کرد.
وی افزود: در این دستگاه غلظت هریک از عناصر موجود در نمونه‌ها به صورت درصد تا پی.پی.ام نشان داده می‌شود و این کار در زمان اندک در حدود ۱۰ دقیقه به انجام می‌رسد.
به گفته این دانشجوی دکترا، در حال حاضر امکان آنالیز مواد به صورت قطعات جامد و یا قرص‌های پرسی از مواد پودرشده آلی و معدنی وجود دارد و این دستگاه با توان یک کیلووات با استفاده از لامپ اشعه ایکس با پنجره‌ای از جنس برلیم به ضخامت فوق نازک ۷۵ میکرون به کشف و اندازه‌گیری عناصر می‌پردازد.
وی افزود: همچنین هفت کریستال آنالیزکننده موجود در دستگاه به جدایش طول موج‌های ساطع‌شده از نمونه می‌پردازد که توانایی ویژه‌ای را برای اندازه‌گیری عناصر سبک و سنگین به دستگاه می‌دهد.
قائمی‌نیا تصریح کرد: پس از آماده‌سازی نمونه‌ها و قراردادن آنها در دستگاه، با استفاده از نرم‌افزار آنالیز دستگاه مشخصات هریک از نمونه‌ها برای دستگاه تعریف می‌شوند و دستگاه به طور اتوماتیک بهترین شرایط اندازه‌گیری و روش ارزیابی را انتخاب می‌کند.
به گفته وی، امکان معرفی ۶۰ نمونه به دستگاه وجود دارد و دستگاه با استفاده از بازوی رباتیک خود، نمونه را به محل آنالیز که تحت شرایط خلا است، انتقال می‌دهد.
وی اظهار کرد به دلیل هزینه زیاد سرمایه‌گذاری اولیه، مراکز دانشگاهی معدودی دارای این دستگاه هستند و بیشتر، کارخانه‌های عظیم صنعتی و معدنی قادر به تهیه این دستگاه برای کنترل کیفی خطوط تولید و تعیین عیار کانی‌ها و عناصر مورد نظر خود هستند.
قائمی‌نیا با اشاره به این که این دستگاه دوست‌دار محیط زیست است، افزود: مسایلی که در آزمایشگاه شیمی مربوط به فاضلاب آلوده به مواد سمی و خطرناک وجود دارد، برای این دستگاه مطرح نیست و به نوعی آنالیز غیرمخرب توسط دستگاه انجام می‌شود.
یادآور می‌شود علی‌محمد قائمی‌نیا که ثبت اختراع دستگاه رسوب‌گیر فرسایش بادی با قابلیت ثبت جهت رسوب را در کارنامه پژوهشی خود دارد، در حال حاضر عضو بنیاد ملی نخبگان در سطح سه است.
