اميدها و چالش‌هاي تحصيل در روسيه در گفتگوي دكتر علي باكويي با ايراس
ايراس: روسيه يكي از كشورهاي صاحب جايگاه در عرصة علمي جهان است كه به‌رغم برخي مشكلات در دورة پساشوروي و به تبع آن نزول مرتبة علمي آن در بين كشورهاي جهان، موقعيت خود را در برخي رشته‌ها حفظ كرده و دانشمندان و پژوهش‌گران روسي در مجامع علمي حضور همچنان فعالي دارند. با عنايت به همين پيشينه و داشته‌هاي موجود، برخي دانشجويان ايراني در كنار دانشجويان ساير كشورها، روسيه را كشوري مناسب براي دانش‌اندوزي يافته و براي ادامة تحصيل به ويژه در دوره‌هاي تكميلي به اين كشور عزيمت مي‌كنند. با اين وجود، برخي منتقدين با اشاره به ظرفيت‌هاي كاهش‌يافتة علمي روسيه، بر عدم مناسبت اين كشور براي ادامه تحصيل دانشجويان ايراني تأكيد داشته و ساير مشكلات از جمله هزينه‌هاي بالاي زندگي، نامناسب بوده شرايط اجتماعي، به ويژه سخت بودن فراگيري زبان روسي و به تبع آن كيفيت پائين يادگيري را مؤيدي بر اين مدعا مي‌دانند. مؤسسه مطالعات ايراس در همين راستا و براي روشن‌تر شدن ابعاد و مسائل تحصيل دانشجويان ايراني در روسيه، گفتگويي را با آقاي دكتر علي باكويي، رايزن سابق علمي ايران در روسيه و رايزن فعلي ايران در بلاروس و اكراين ترتيب داده كه مشروح آن در ادامه از نظر مي‌گذرد؛
آقاي دكتر، با عنايت به برخي انتقادات در كشورمان از وضعيت علمي و آموزشي روسيه (كه برخي رتبه‌بندي‌ها از كيفيت دانشگاههاي جهان مؤيدي بر مدعا است) و به تبع آن تأكيد بر عدم اعزام دانشجو به اين كشور، ارزيابي جناب‌عالي از وضعيت عملي روسيه و وجاهت عزيمت دانشجويان ايراني به اين كشور چيست؟
روسيه از يك سابقة درخشان علمي برخوردار است. به عنوان مثال، آكادمي علوم روسيه بيش از 270 سال قدمت دارد و هم‌كنون نيز در اين مؤسسه بيش از 300 انستيتوي علمي مشغول به فعاليت است و بزرگان عملي زيادي را هر رشته به خود جذب كرده است. دانشگاه دولتي مسكو نيز حدود 250 سال قبل تأسيس شده و هم‌اكنون نيز در سطح گسترده‌اي مشغول به فعاليت علمي است. افزون بر اين، تعداد زياد مراكز علمي و آموزشي، همچنين سطح بالاي سواد و در مقابل پائين بودن درصد بي‌سوادي در ميان عامة مردم روسيه (درصد بي‌سوادي در مردان روسيه تقريباً صفر است) و بسياري ديگر از شاخص‌هاي جهاني نشان‌دهندة اين است كه روسيه از بنية علمي خوبي برخوردار است. با عنايت به اينكه شوروي قبل از فروپاشي، در بلوك شرق به عنوان يك ابرقدرت مطرح بود، نه تنها مقابلة علمي با غرب و به ويژه امريكا را وظيفة خود مي‌دانست، بلكه گسترش علم در كشورهاي حامي خود از جمله در بلوك شرق را مأموريت خود تلقي مي‌كرد. لذا هم‌اكنون در كشورهاي بلوك شرق شاهد اين هستيم كه بسياري از دانشمندان و اساتيد دانشگاه، تحصيل كردة شوروي هستند و به به اين مسئله افتخار نيز مي‌كنند.
روس‌ها در زمينة علوم پايه پيشرفت‌هاي قابل ملاحظه‌اي داشته و جوائزي كه در المپيادهاي علمي از جمله در رياضي، فيزيك و ... به دست مي‌آورند، مؤيدي بر اين مدعا است. به عنوان مثال، در سال گذشته دو نوبليست فيزك روس بوده‌اند كه البته هم‌اكنون در دانشگاههاي انگليس مشغول به فعاليت هستند. در زمينه صنايع نظامي، هوافضا، انرژي و برخي رشته‌هاي ديگر نيز روسيه حرف‌هاي زيادي براي گفتن دارد. اگر چه نظام علمي اين كشور در دورة پس از فروپاشي شوروي به دلايل مختلف دچار بحران شده و افت زيادي كرده، اما امروزه شاهد آن هستيم كه اين مشكلات به تدريج در حال حل شدن است و به تبع آن يك پويايي و نشاط علمي خاصي بر نظام آموزش عالي اين كشور حاكم شده است. همچنين بايد به حضور فعال روس‌ها در مجامع عملي بين‌المللي اشاره كرد به طوري كه روس‌ها در اكثر كنفرانس‌ها و برنامه‌هاي علمي بين‌المللي حضور فعالي دارند. روسيه در مقاطع گذشته توليد كنندة 17 درصد توليدات علمي دنيا بوده و اگر چه اين درصد اكنون كم شده، اما آمارهاي موجود گواه آن است آن بنية علمي همچنان در اين كشور وجود دارد. البته بايد به اين نكته توجه داشت كه روس‌ها در اين خصوص كه نتايج تحقيقات علمي و مقالات آنها به زبان روسي منتشر شود، تعصب دارند و همين مسئله باعث شده كه به جوامع علمي ديگر آن طور كه بايد و شايد معرفي نشوند.
بنابراين به نظر من روسيه با اين شاكلة علمي كه اشاره شد، هنوز هم وجاهت لازم را براي عزيمت دانشجويان مختلف از جمله ايراني به اين كشور براي ادامة تحصيل دارد. از سوي ديگر، هم‌اكنون شاهد آن هستيم كه ده‌ها هزار نفر از دانشجويان كشورهاي مختلف از اروپا، امريكا، افريقا و آسيا در اين كشور مشغول به تحصيل مي‌باشند. تنها در دانشگاه دوستي ملل روسيه دانشجوياني از بيش از 130 كشور جهان مشغول به تحصيل هستند. همين امر نشان‌دهنده آن است كه بنية علمي گذشته و موجودي كنوني علمي اين كشور اين ارزش را به اين كشور داده كه دانشجويان مختلف به اين كشور جذب شده و براي ادامة تحصيل به آن عزيمت كنند. همچنين اين واقعيت كه شمار زيادي از مقامات و مسئولين كشورهاي مختلف از رئيس‌جمهور تا وزير و نمايندة مجلس از قاره‌هاي مختلف فارغ‌التحصيل روسيه هستند، نيز مؤيدي بر وجاهت تحصيل در اين كشور است.
از ديدگاه شما مهم‌ترين مزيت‌ها و معايب تحصيل در روسيه نسبت به ساير كشورها چيست؟
اساساً تحصيل در هر كشوري با برخي مزايا و همچنين شماري معايب همراه است كه بايد در كنار هم مورد ارزيابي قرار گيرند. روسيه نيز از اين قاعده مستثنا نيست و دانشگاههاي اين كشور در كنار برخي مزايا، واجد بعضي معايب نيز هستند. يكي از مزاياي مهم دانشگاههاي روسيه كيفيت تحصيل و همان طور كه اشاره كردم بنية قوي علمي آنها است. دوم نظام آموزشي منسجم و ساختارمند روسيه است. اين نظام كه برندة برخي جوايز بين‌المللي نيز بوده، داراي مشخصه‌هاي مختلفي است كه از اين جمله مي‌توان به ارزشيابي مداوم و مستمر دانشجويان اشاره كرد. به طوري كه دانشجويان از بدو ورود به دانشگاههاي روسيه به صورت مرتب مورد ارزشيابي قرار مي‌گيرند و چنانچه در اين ارزشيابي‌ها امتياز لازم را به دست نياورند، اجازه تحصيل در مراحل بالاتر از جمله در امتحانات پايان ترم به آنها داده نمي‌شود. اين سيستم مستمر ارزشيابي سبب مي‌شود كه دانشجويان همگام با استاد و كلاس پيشرفت كنند و دروس براي پايان ترم انباشته نشود. با توجه به اينكه خود من در دانشگاههاي ايران سابقه طولاني تدريس دارم، اين شيوه آموزشي در دانشگاههاي روسيه براي خود بنده بسيار جالب است.
نكتة دوم از مزاياي نظام آموزش عالي روسيه، ارتباط اين نظام با صنعت است كه متأسفانه اين ارتباط در ايران كم‌رنگ است. لذا اگر چينش و مهندسي رابطة صنعت و آموزش عالي در روسيه مورد بررسي قرار گيرد، متوجه خواهيم شد كه هر جا كه يك مركز صنعتي خاص وجود دارد در كنار آن يك مركز آموزشي معتبر نيز وجود دارد، به نحوي استاتيد دانشگاه در اين مركز صنعتي مسئوليت دارند و دانشجويان نيز برخي آموزش‌ها را در اين مراكز مي‌گذراند و در نهايت پس از فارغ‌التحصيلي نيز جذب همين مراكز صنعتي ميشوند. مورد ديگري از مزاياي تحصيل در روسيه كه بنده به واسطة تحصيل در مقطع دكتري در اين كشور به تجربه آن را دريافته‌ام اين است كه به واسطة اينكه دانشگاههاي اين كشور به لحاظ تجهيزات و امكانات نسبت به دانشگاههاي غربي در سطح پائين‌تري قرار دارند، همچنين شرايط بد آب و هوا و امكانات اندك رفاهي از جمله خوابگاهي و همچنين آزمايشگاه‌هاي نه چندان مجهز، دانشجويان زير اين شرايط تحصيلي براي كار در شرايط سخت آماده ميشوند. لذا، همان طور كه تجربه نشان مي‌دهد، دانشجويان فارغ‌التحصيل از روسيه از سطح توقعات كمتري نسبت به فارغ‌التحصيلان دانشگاههاي اروپايي برخوردارند و با امكانات اندك توانسته‌اند به موفقيت‌هاي زيادي نيز دست پيدا كنند.
اما در خصوص نقاط ضعف نظام آموزش عالي روسيه مي‌توان به دو مورد اشاره كرد. اول و همان طور كه اشاره كردم، كمبود و سطح پائين امكانات و تجهيزات آزمايشگاهي و دوم، بالا بودن معدل سني اساتيد دانشگاههاي روسيه. با توجه به سطح پائين حقوق و مزاياي تدريس در دانشگاههاي روسيه، استاتيد جوان كمتر به اين حرفه جذب شده و اشتغال در بخش خصوصي و يا مهاجرت به كشورهاي غربي را ترجيج مي‌دهند. البته، مسئولان دولتي در روسيه به اين مشكل وقوف يافته و اخيراً تدابيري را براي حل آن از جمله از طريق افزايش حقوق و مزاياي اساتيد دانشگاه و بهبود مسائل رفاهي آنها در نظر گرفته‌اند تا از اين طريق بتوانند استاتيد جوان‌تر را به دانشگاهها جذب كنند. نقطة ضعف دوم نظام آموزش عالي در روسيه اين نكته است كه بسياري از منابع، علمي، آموزشي، كمك آموزشي و كتابخانه‌اي در اين نظام به زبان روسي است و از منابع انگليسي كمتر بهره گرفته مي‌شود. با عنايت به مشكلات فراگيري زبان روسي، اين مسئله روند آموزش را براي دانشجويان خارجي كه به زبان روسي تسلط ندارند مشكل مي‌كند.
برخي بر اين باورند كه به فرض كيفيت دانشگاههاي روسيه، با عنايت به مشكل بودن فراگيري زبان روسي و به تبع آن پائين بودن كيفيت فراگيري علوم در روسيه از سوي دانشجويان ايراني، بهتر آن است كه اين دانشجويان در ايران ادامة تحصيل داده و يا به كشورهاي انگليسي‌زبان عزيمت كنند. ديدگاه شما در اين خصوص چيست؟
مشكل زبان در دانشگاههاي روسيه براي كليه دانشجويان خارجي از جمله دانشجويان ايراني از ديرباز بوده و خواهد بود. زبان روسي يكي از زبان‌هاي سخت دنيا است. اما بايد توجه داشت كه صورت مسئلة هر مسئلة سختي را نبايد پاك كرد، بلكه بايد با عزم جدي به دنبال حل آن بود. هر چه مسئله سخت‌تر باشد، حل كردن آن نيز لذت‌بخش‌تر است. بايد به اين نكته نيز توجه داشت كه فراگيري هر زبان خارجي، دنيا و عرصه‌اي جديد را به سوي فرد باز مي‌كند. خصوصاً زبان روسي كه از نظر فراگيري و تعداد متكملين به آن هفتمين زبان دنيا است و هم‌اكنون در سيزده كشور به عنوان زبان رسمي دوم شناخته مي‌شود. علاوه بر اين، بيشتر منابع و مقالات علمي در اين كشورها به ويژه كشورهاي حوزة «سي‌‌آي‌اس» به زبان روسي منتشر مي‌شود و سالانه كتاب‌هاي زيادي نيز به اين زبان تدريس مي‌شود. با اين ملاحظه، آشنايي به زبان روسي، به معني باز شدن دنياي جديدي به روي فراگير اين زبان است. اما، اين مسئله نيز قابل انكار نيست كه زبان روسي جزء زبان‌هاي سخت دنيا است و به همين لحاظ، كيفيت فراگيري علوم در دانشگاههاي روسيه را براي دانشجويان خارجي از جمله ايراني، خصوصاً در سال‌هاي ابتدايي تحصيل كاهش مي‌دهد. اما من به تجربه دريافته‌ام كه دانشجوياني كه در روسيه با جديت بيشتري مراتب تحصيلي خود را به ويژه در سال اول كه سال آمادگي زبان روسي است، دنبال مي‌كنند، به راحتي اين مشكل را پشت سر گذاشته‌اند و حداقل براي خواندن متون تخصصي خود مشكل زبان را رفع مي‌كنند.
آقاي دكتر، به تبع همين مشكل زباني، برخي بر اين عقيده‌اند كه دانشجوياني كه مايل به ادامة تحصيل در روسيه هستند بايد از مقاطع پائين‌تر حتي از دورة ليسانس به اين امر مبادرت كنند و به يك‌باره دورة دكتري را انتخاب نكنند. ديدگاه شما در اين خصوص چيست؟
من با اين ديدگاه موافقم. بايد توجه داشت كه مقطع دكتري در روسيه پژوهش‌محور است و كلاس‌هاي درس حضوري چنداني در اين مقطع وجود ندارد. لذا دانشجوياني كه براي مقطع دكتري عازم روسيه ميشوند، بعد از گذراندن دورة يك‌سالة زبان روسي، تنها با استاد راهنما رابطه دارند. يعني تنها با يك استاد كه معمولاً به زبان انگليسي نيز مسلط است و گاهاً نيز به واسطة ضعف دانشجو در زبان روسي، آموزش با زبان انگليسي انجام مي‌شود. ولي دانشجوياني كه براي ادامة تحصيل در مقطع ليسانس و فوق‌ليسانس عازم روسيه ميشوند، چون بايد در كلاس‌هاي حضوري حاضر شوند و به تبع آن با دانشجويان مختلف بومي و خارجي هم‌كلاس ميشوند، امكان بيشتري براي فراگيري زبان روسي دارند و راحتر از دانشجويان دورة دكتري اين زبان مشكل را مي‌آموزند. به همين جهت وزارت علوم تصميم گرفته‌اند كه عده‌اي را براي اولين بار (بعد از چندين سال) در مقطع كارشناسي ارشد به روسيه بورس كنند.
با التفات به رابطة مستقيم جناب‌عالي با دانشجويان به هنگام مأموريت خود در روسيه، مهم‌ترين مشكلات دانشجويان ايراني در روسيه به ويژه در خصوص مسائل امنيتي و هزينه را در چه مي‌دانيد؟
يكي از مهم‌ترين مشكلات دانشجويان ايراني در روسيه هزينه‌هاي بالاي زندگي و خدمات درماني است. سختي آب و هوا، كوتاهي روز در زمستان و به‌عكس طولاني بودن روز در تابستان كه گاهي اوقات طول روز در تابستان به 20 ساعت مي‌رسد، نيز براي دانشجويان ايراني مشكلاتي را ايجاد مي‌كند. همچنين تحمل دورة طولاني و سخت سرما در روسيه در شرايطي كه دماي هوا در شش ماه از سال در اين كشور حول صفر و پائين صفر است، مشكل است. در اين ايام، ممكن است تا چندين روز در اين كشور آفتابي ديده نشود كه اين مسئله برخي مشكلات روحي را براي دانشجويان ايراني ايجاد مي‌كند و اين مسئله خصوصاً براي دانشجويان متأهل بيشتر است. از مشكلات ديگر، به ويژه براي دانشجويان متأهل، شرايط سخت خوابگاهي در دانشگاههاي روسيه است. اطلاع داريد كه در دانشگاههاي اين كشور خوابگاه‌هاي متأهلي تعريف نشده و وجود ندارد. گرچه اخيراً چند دانشگاهِ محدود در اين كشور اقدام به تأسيس خوابگاه‌هاي متأهلي كرده‌اند و اين مسئله را راعايت مي‌كنند، اما در عمدة دانشگاههاي روسيه خوابگاه‌هاي متأهلي وجود ندارد و به تبع آن زندگي در اين اماكن براي دانشجويان متأهل و متعهد دشوار است.
در مقابل، هزينة بالاي اجارة مسكن خصوصاً در مسكو و سن‌پترزبورگ دانشجويان را مجبور مي‌كند تا در اقامت در خوابگاه‌هاي مجردي را با مشكلات و امكانات اندك آن ترجيح دهند. افزون بر اين بايد به تورم بالا و افزايش نرخ‌ها (يك بار در سال) و همان طو‌ركه پيشتر اشاره كردم، مشكل زبان روسي و فراگيري آن ، نيز اشاره كرد. در موضوع امنيت، خوشبختانه دانشجويان ايراني طي سال‌هاي اخير مشكلي در اين زمينه نداشته‌اند. يعني گزارشي مبني بر اينكه دانشجويي مورد ضرب و شتم قرار گرفته باشد، طي سه سال مأموريت من در روسيه، گزارش نشده بود. يادآور مي‌شوم كه هم‌اكنون نسبت به گذشته وضعيت امنيتي دانشجويان در روسيه بهتر شده است.
با اين ملاحظه، شما وجود حس ناامني در دانشجويان ايراني در روسيه به ويژه از ناحية نژادپرستان اين كشور را تأييد نمي‌كنيد؟
نه، اين مسئله در هر كشوري وجود دارد و اين طور نيست كه بگوييم در روسيه بيش از ساير كشورها است. در هر كشوري اين چنيني افرادي وجود دارند و در يك ايام خاصي از سال فعاليت‌هايي انجام مي‌دهند. همان طور كه اشاره كردم، طي سه سال مأموريت من در روسيه گزارشي مبني بر تعرض نژادپرستان روسيه به دانشجويان ايراني واصل نشده بود.
برخي، تصميم اخير دولت براي افزايش سهمية بورس دانشجو به روسيه (و چين) را سياسي ارزيابي مي‌كنند. ديدگاه شما در اين خصوص چيست؟
تنهاي مسئله‌اي كه در اين تصميم نقش نداشته، سياست بوده است. اساساً لحاظ ملاحظات سياسي در تصميم‌گيري‌هاي علمي چندان معقول به نظر نمي‌رسد. از آنجا كه خود بنده در جريان اين روند بودم، تصميم افزايش بورس دانشجويان ايراني به روسيه بر اساس يك كار كارشناسي و جمع‌بندي نظرات كارشناسان مختلف انجام شد. آنچه كه وزارت علوم را به اين تصميم معطوف كرد، عواملي از جمله بنية قوي علمي دانشگاههاي روسيه خصوصاً در برخي رشته‌ها، كيفيت مطلوب آموزشي و همچنين مهجور و مظلوم بودن روسيه به لحاظ اعزام دانشجو به اين كشور بود. به اين معنا كه قبل از اتخاذ اين تصميم دانشجويان ايراني براي ادامه تحصيل عمدتاً به كشورهاي غربي متمايل مي‌شدند و توجه كمتري به روسيه و چين داشتند. اين مسئله بيش از هرچيز به دليل اندك بودن اطلاعات از نظام‌هاي آموزشي آنها و سخت بودن زبان‌هاي روسي و چيني بود. يكي ديگر از عواملي كه در تصميم به افزايش بورس به دانشگاههاي روسيه دخيل بود، بهره‌گيري از تجارب علمي و آموزشي اين كشور و آشنايي با شيوه‌هاي تحقيقاتي آن بود. لذا، به هيچ وجه متغير سياست در اين تصميم دخيل نبود. وجود دانشجويان بسيار از كشورهاي مختلف جهان، با توجه به شرايط سخت بازگفته در روسيه، مي‌تواند دليل خوبي باشد كه ايران نيز از پتانسيل‌هاي علمي اين كشور بهرة بيشتري بگيرد.
با توجه به انتقاد برخي برخي دانشجويان از عدم شفافيت فرآيند توزيع بورس دانشگاههاي روسيه، اگر ممكن است در خصوص ترتيباتي كه دانشجويان با محقق كردن آن مي‌توانند به دريافت بورس از دانشگاههاي اين كشور اميدوار باشند، توضيح بفرمائيد؟
طي چند سال گذاشته دولت روسيه به طور متوسط هر ساله حدود 20 سهميه به ايران در براي اعزام دانشجو به اين كشور در رشته‌ها و در مقاطع مختلف (در رشتة پزشكي تنها 2 نفر در سال) مي‌داده است. البته اين بورس، بورس كاملي نيست و تنها دانشجو از پرداخت شهريه معاف مي‌شود و بايد تمام هزينه‌هاي ديگر از جمله خوابگاه و امور رفاهي و درماني را به قيمت دولتي به دانشگاه بپردازد. البته وزارت علوم ايران اخيراً رايزني‌هايي را با مقامات وزارت علوم روسيه براي افزايش سهمية بورسيه دانشجويان ايراني به روسيه انجام داده و آنها به صورت شفاهي وعده داده‌اند كه شمار بورس دانشجوياني ايراني به روسيه افزايش يابد. بر اساس توافق وزارت علوم و وزارت خارجه نيز كه بر اساس قوانين مصوب موجود انجام شده، افراد واجد صلاحيت در مقطع دكترا را وزارت علوم و در مقطع كارشناسي و كارشناسي ارشد را وزارت امور خارجه به روسيه معرفي مي‌كند. در سال‌هاي مأموريت من در روسيه، رسم بر اين بوده كه ظرفيت‌هاي خالي و اضافي كه از روسيه دريافت مي‌شد، به دانشجويان موفق شاغل به تحصيل در روسيه اعطاء مي‌‌گرديد كه هم تشويقي باشد براي دانشجوياني كه در روسيه خوب درس خوانده‌اند و نيز ترغيبي باشد براي دانشجويان ديگر تا با تلاش بيشتر بتوانند از اين فرصت بهره گيرند.
برخي از دانشجويان ايراني فارغ‌التحصيل از دانشگاههاي روسيه بر وجود مشكلاتي در ايران از جمله براي تأييد مدارك و اشتغال به كار تأكيد دارند. ديدگاه شما در اين خصوص چيست؟
اين مشكلات در وزارت بهداشت به ويژه در زمينة تأييد مدارك كما في‌السابق وجود دارد. وزارت بهداشت با توجه به شرايط دانشگاههاي روسيه سياست عدم تأييد مدارك اين دانشگاهها را دارد و اجازه تحصيل به دانشجويان ايران در اين دانشگاهها را نمي‌دهد (اين شرايط و مقررات در سايت وزارت علوم قابل دسترسي است). اما اگر كتاب ارزشيابي مدارك وزارت علوم را مطالعه كنيد و با دانشجوياني كه اخيراً از روسيه فارغ‌التحصيل شده‌اند گفتگو نمائيد، مي‌بينيد كه مشكلات اين دسته از دانشجويان با وزارت علوم بسيار كم شده است. به عنوان مثال، در دورة مأموريت من در روسيه نزديك به چهل دانشگاه روسيه در ايران مورد تأييد مشروط بودند، يعني مدارك آنها بعد از ارزشيابي‌هاي فردي مورد تأييد قرار مي‌گرفت. اما اگر كتاب ارزشيابي فعلي وزارت علوم را مطالعه كنيد، درخواهيد يافت كه بيش از 120 دانشگاه روسيه مورد تأييد وزارت علوم و در گروه الف هستند و مدارك اين دانشگاهها به شرط تحصيل موفق دانشجو (يعني دانشجو در دروس تخصصي خود نمرة 3 (از 5) نداشته باشد)، بدون امتحان و در مدتي كوتاه ارزشيابي مي‌شود. بايد خاطر نشان شد كه اين تعداد دانشگاه و اين شرايط براي هيچ كشور ديگري وجود ندارد.
اخيراً در مورد دانشگاههاي بلاروس اقدام مشابهي انجام شده، به اين نحو كه دانشگاههاي اين كشور به دو گروه الف و ب تقسيم شده‌اند. مدارك دانشگاههاي گروه الف با توجه به شرايط آنها (البته با شرط بازگفتة معدل) و بدون امتحان ارزشيابي ميشوند. بقية دانشگاههاي اين كشور نيز با يك ارزشيابي فردي مورد تأييد قراي مي‌گيرد. اين سياست (تقسيم‌بندي دانشگاههاي خارجي بر اساس كيفيت) سياست خوبي است كه طي آن دانشجو ترغيب مي‌شود تا در انتخاب دانشگاه دقت بيشتري كند، چرا كه دانشگاههاي خارجي، همانند دانشگاههاي داخل ايران در يك سطح نيستند. از اين طريق، دانشجويان به هنگام بازگشت به ايران با مشكلات كمتري در ارزشيابي مدارك خود مواجه خواهند شد. در خصوص مشكلات فارغ‌التحصيلان دانشگاه روسيه براي جذب به بازار كار در ايران نيز، من معتقدم دانشجوياني كه با جديت دوره تحصيل را گذرانده و با اندوختة علمي كافي به كشور بازگشته باشند، مشكلي در زمينه كار ندارند. چون مهم‌ترين عامل استخدام يك فرد در يك نهاد خصوصي يا دولتي توانايي‌هاي او است. البته افرادي نيز هستند كه به تبع عدم تحصيل جدي در روسيه با مشكلاتي در زمينه اشتغال مواجه بوده و هستند.
آقاي دكتر، توصية شما به دانشجوياني كه قصد عزيمت به روسيه براي ادامه تحصيل دارند، چيست؟
به دانشجوياني كه به صورت آزاد مايل به عزيمت به روسيه و ادامة تحصيل در اين كشور هستند، پيشنهاد مي‌كنم كه حتماً قوانين مربوط به ارزشيابي مدارك دانشگاه هدف و ساير اطلاعات مربوط به اين دانشگاهها را از جمله از طريق رايزني علمي ايران در روسيه مطالعه كنند. با رايزني علمي ايران در روسيه به عنوان يك همراه و دوست مشورت كنند و بعد از حضور در روسيه حتماً خود را به رايزني‌ها معرفي كرده و تشكيل پرونده دهند. رايزن‌هاي علمي در روسيه را در جريان تحصيل خود قرار دهند و هرگاه با مشكلي مواجه شدند، رايزن علمي را دوست خود بدانند. همكاران من در رايزني علمي در روسيه (و ساير كشورها) نيز وظيفة خود را حل مشكلات تحصيل و آموزشي دانشجويان ايراني در روسيه مي‌دانند. در وزارت علوم نيز يك مركز اطلاع‌رساني وجود دارد كه اطلاعات مختلف از دانشگاههاي مختلف جهان در آنجا گرد‌آوري شده و دانشجوياني كه خواهان ادامة تحصيل در اين اين دانشگاهها هستند مي‌توانند از اين مركز اطلاعات مغتنمي دريافت كنند. افزون بر اين، همه رايزني‌هاي علمي ايران در كشورهاي مختلف از جمله روسيه، مجهز به سايت اطلاع‌رساني هستند و دانشجويان مي‌توانند براي كسب اطلاعات به اين سايت مراجعه كنند و از طريق اي‌ميل با رايزن علمي ارتباط داشته باشند. همچنين دانشجويان در انتخاب شركت‌هاي مشاوره و اعزام دانشجو به روسيه نيز مي‌تواننند به سايت وزارت علوم مراجعه كرده و ليست شركت‌هاي معتبر و تأييد شده را دريافت كنند تا در اين زمينه با مشكلاتي مواجه نشوند. در نهايت من به دانشجويان ايراني توصيه مي‌كنم كه مقطع ليسانس را در ايران گذرانده و در صورت تمايل و با توجه به مسائل بازگفته، براي ادامة تحصيل در مقاطع كارشناسي ارشد و دكترا عازم روسيه شوند.
با تشكر از آقاي دكتر باكويي كه وقت خود را در اختيار مؤسسه ايراس قرار دادند.
تنظيم: علي‌رضا نوري
