تدوین برنامه راهبردی نقشه جامع با 57 شاخص در دانشگاه شهید بهشتی

---

 اسفند ماه سال 89 بود نقشه جامع علمی برای اجرا به دانشگاه‌ها ابلاغ شد. این نقشه چشم‌انداز وضعیت دانش و فناوری کشور در افق 1404 هجری شمسی و چگونگی دستیابی به آن را تشریح کرده است. نقشه جامع علمی کشور با هدف طراحی راهبردهای مشخص برای اهداف علمی وفنآوری ،اقتصاد و صنعت در افق چشم انداز بیست ساله نظام طراحی شده است.

محورهای اصلی این نقشه که به عنوان خروجی های نقشه نیز تعریف شده اند می‌بایست از زمان ابلاغ آن تا ظرف 10 سال آینده اجرایی شوند و 224 اقدام ملی نیز به عنوان اهداف این نقشه مشخص و هدف‌گذاری شده است. اکنون که در سال چهارم ابلاغ نقشه جامع علمی کشور به سر می‌بریم زمان مناسبی است تا به ارزیابی روند اجرای این نقشه در دانشگاه‌ها بپردازیم. این‌بار به سراغ رئیس دانشگاه شهید بهشتی رفته‌ایم تا نسبت این دانشگاه را با نقشه جامع علمی کشور مشخص کنیم.

 دکتر مهدی طهرانچی رئیس دانشگاه شهید بهشتی و عضو هیات علمی گروه فیزیک این دانشگاه در گفت‌و‌گویی پایگاه اطلاع رسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی به بیان برنامه‌های دانشگاه شهید بهشتی برای رسیدن به شاخص‌های نقشه جامع پرداخت و با اشاره به آمارهای موجود در دانشگاه شهید بهشتی پیشنهاداتی را به ستاد اجرایی نقشه جامع علمی کشور ارائه داد.

وی در پاسخ به این سوالی درباره اقدامات دانشگاه شهید بهشتی پس از ابلاغ نقشه جامع گفت: دانشگاه شهید بهشتی پس از ابلاغ نقشه جامع علمی کشور، یک برنامه و برد مدیریتی را بر اساس شاخص های نقشه جامع تدوین کرد. در واقع این شاخص‌ها همان‌هایی است که در نقشه جامع علمی کشور دیده شده بود و به نوعی ما به آن ها رسیده بودیم تا بتوانیم بر این اساس دانشگاه را حرکت داده و مسیر رسیدن آن به شاخص های نقشه را فراهم کنیم.

وی تاکید کرد: 57 شاخص در این زمینه تعیین شد که از جمله آنها می‌توان به نسبت استاد به دانشجو، نسبت درآمد دانشگاه، نسبت فعالیت پژوهشی به درآمد کل، نسبت سطوح رضایت مندی، تعداد مقالات علمی، نسبت دانشجویان تحصیلات تکمیلی و غیره اشاره کرد که 11 شاخص در این میان، شاخص های اولیه هستند و بقیه شاخص ها، شاخص‌های رده دوم به شمار می روند که باید برای جمع آوری اقداماتی انجام می شد.

طهرانچی در ادامه با بیان اینکه برای جمع‌آوری این شاخص ها نظام جمع آوری ایجاد شد، گفت: اکنون به این سمت می رویم که وضعیت دانشگاه بر اساس این 57 شاخصی که در این برنامه است و اکنون 11 شاخص آن تکمیل شده و بقیه در حال تهیه کامل شدن است، مورد ارزیابی قرار گیرد و دانشکده ها بر اساس رتبه ای که در این ارزیابی کسب می کنند از بالا به پایین به سبز، زرد و یا قرمز تقسیم بندی می شوند.

رئیس دانشگاه شهید بهشتی خاطرنشان کرد: در این برنامه مدیریت دانشکده‌ها، بر اساس این ارتقای شاخص ها انتخاب می شوند و امتیاز می گیرند و باید پاسخگو باشند. اساسا معتقدیم که دانشگاه‌ها، وقتی می توانند حرکت کنند که مدیریت در دانشکده های آن شکل بگیرد. به دنبال این هستیم که هر انتصابی حتی انتصاب مدیر گروه بیشتر از خود فرد، به برنامه اش بستگی داشته باشد.

وی افزود: الان برنامه محور حرکت می کنیم و از گروه های مختلف برنامه می گیریم به عنوان مثال به مدیران گروه می گوییم که الان برنامه دانشگاه این است و شما بگویید بر اساس این برنامه، این گروه چه اقداماتی می خواهد انجام دهد و بر این اساس با واحدها در ارتباط بوده و دنبال این هستیم که یک داشبورد مدیریتی داشته باشیم که یک مدیر هر روز یا هر سه ماه یکبار بتواند عملکرد خود را ارزیابی کند.

طهرانچی در ادامه افزود: 10درصد از حق مدیریت را به‌عنوان کارانه در نظر گرفته شد که بر اساس آن هر شش ماه یکبار عملکرد مدیران، از مدیر گروه تا رییس دانشگاه ارزیابی می‌شود واگر به شاخص‌ها نزدیک بود آن 10درصد به آن‌ها اختصاص پیدا می‌کند. در حقیقت مدیران برای اجرای خوب این برنامه تشویق می‌شوند. در واقع این برنامه راهبردی را با توجه به اسناد بالا دستی کشور، اراده، نیت و برنامه مدیران فعلی دانشگاه و نظر بدنه هیئت علمی دانشگاه تدوین شده یعنی سه رکن برنامه بالادستی، نظر مدیر دانشگاه و هیئت علمی دانشگاه را با هم ترکیب شده و برنامه راهبردی دانشگاه را ارائه دادیم.

طهرانچی در ادامه اظهار داشت: در طول دو سال گذشته مراکز رشد و شرکت های دانش بنیان ما چهار برابر شد و در حال حاضر شرکت های دانش بنیان دانشگاه شهید بهشتی بیش از 80 مرکز است که در حال تدوین قراردادهایی در این زمینه هستیم تا تعداد این شرکت ها بیشتر شود.

وی با اشاره به نوآوری های دانشگاه شهید بهشتی گفت: یکی از این نوآوری ها در صحنه آموزش عالی خودش را نشان داده این بوده که رشته های جدیدی که خلق کردیم و این رشته ها به عنوان رشته های جدید در کشور گسترش پیدا کرد. از سوی دیگر با ایجاد پژوهشکده های تخصصی گام بزرگی در راستای نوآوری برداشته ایم. در حوزه فیزیک کاربردی و گیاهان دارویی و شیمی تاثیر گذار بوده ایم. حتی در حوزه خانواده پژوهشکده ای تاسیس کرده ایم که می توان گفت این ها نوآوری های دانشگاه در حوزه پژوهش هستند و هر کدام از این پژوهشکده ها هیات علمی خاص خودشان را دارند.

وی ادامه داد: دسته سوم نوآوری ها نیز به نوآوریهای علمی اختصاص پیدا می کند. یعنی مجموعه کارهای علمی که در کشور انجام می‌شود. چه کارهای علمی منجر به دستاوردهای صنعتی چه کارهای علمی ازحیث مقاله در دانشگاه شهید بهشتی کم نبوده است.

رئیس دانشگاه شهید بهشتی تاکید کرد: در تدوین برنامه به طور کلی سعی‌مان بر این بوده که دانشگاه را در الگوی ایرانی و اسلامی پیشرفت ببینیم.همچنین تلاش کردیم که به هیچ وجه برنامه ما، ترجمه آن چیزی که در جهان بیرون صورت می گیرد نباشد. بر همین اساس به مفاهیمی که در کنار درک نظام آموزش عالی چه بین المللی و چه منطقه ای و چه کشوری وجود دارد، در برنامه توجه کردیم و مفاهیمی که برای کارکرد دانشگاه در الگوی ایرانی و اسلامی پیشرفت موثر است را احصا نمودیم و اگر به برنامه نگاه شود خواهید دید که چشم انداز و ماموریت ما کاملا بر اساس مفاهیمی که برگرفته از یک جامعه اسلامی و ایرانی است، تدوین شده است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: دانشگاه شهید بهشتی یک دانشگاه جامع بود ولی در حوزه فنی و مهندسی یک مقدار ما عقب بودیم که با الحاقی که در دانشگاه شهید عباسپور شد، این وجه دانشگاه تکمیل شد، یعنی دانشگاه شهید بهشتی الان یک دانشگاه جامع است. نکته دومی که وجود داشت این بود که ما بایستی به گونه ای عمل می کردیم که زیرساخت های پژوهشی که با تحریم مسیر پژوهش و تولید علمی کشور، می خواست کند شود را رفع کنیم تا تحریم، نتواند اثرگذار شود. واقعیت این است که تحریم بالاخره می خواهد اثر بگذارد و اگر برنامه برای مقابله با آن نداشته باشید، اثر خود را می گذارد. بر این اساس ما زیر ساختهای دانشگاه را در مقابل تحریم مقاوم کردیم.

طهرانچی در ادامه خاطرنشان کرد: طرحی را در دانشگاه اجرا کردیم که به ثمر نشست به عنوان پایگاه نشر دانشجو. یعنی ما در حال حاضر کل اطلاعات دانشگاه را بصورت یکپارچه ساماندهی کردیم. و بر این اساس برون‌دادهای دانشگاه از طریق یک سامانه مشخص هم مدیریت و منتشر می شود و هم هر زمان نیاز داشته باشیم در دسترس است.همچنین کل زیرساخت تجهیزاتی که داشتیم را یکپارچه کردیم. یک برنامه تحت عنوان "بهره برداری یکپارچه از تجهیزات دانشگاه" طرح شد وهم اکنون سامانه آن هم بهره برداری شده است. هم در حوزه نرم افزار و هم در حوزه سخت افزار آزمایشگاه مرکزی را در دانشگاه ایجاد کردیم و بیش از صد نوع خدمات زیر ساختی در این مجموعه به صورت یکپارچه ارائه می شود.

وی با اشاره به لزوم بهره گیری و افزایش سرمایه دانشجویی دانشگاه خاطرنشان کرد: ما یک سرمایه انسانی داریم به نام دانشجویان کارشناسی ارشد و دانشجویان دکترا تا زمانی که اینها متحد در مورد مسائل و معضلات کشور عمل نکنند نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که مسائل پیچیده کشور توسط دانشگاه‌ها حل شود. بر این اساس طرحی را داریم تحت عنوان "هم افزایی دانش" که موضوعاتی را به صورت ملی در دانشگاه ها مطرح می کند و این طرح به حل مسایل و مشکلات کشور کمک می کند. سه تا موضوع در سال گذشته طرح شد، "فضای مجازی، اعتیاد و مواد مخدر و بحث سبک زندگی" و سه موضوع هم امسال اعلام می شود و این موضوعات دانشجویان کارشناسی ارشد را ترغیب می کند که از منظرهای مختلف مسائلی در این حوزه ها را حل کنند و فکر می کنیم که این زمینه ساز حل مسائل پیچیده و بزرگ کشور است.

طهرانچی با بیان اینکه بحث بین المللی کردن دانشگاه را بطور جدی پیگیری می‌کنیم گفت: ساختار دانشگاه را بر این اساس متحول خواهیم کرد و در حال حاضر در ساختارمعاونتهای دانشگاه و فقط نه معاون بین الملل، بلکه معاون پژوهشی، معاون آموزشی و معاون دانشجویی وظیفه بین المللی تعریف شده است و مدیران بین الملل برای آن ها در نظر گرفته شده است. طرح های پژوهشی بین المللی را با انعقاد تفاهم نامه انجام می دهیم و تعداد دانشجویان خارجی دانشگاه را افزایش داده ایم که این را الزام مرجعیت علمی می دانیم؛ یعنی اعتقاد داریم که اگر میخواهد مرجعیت علمی حادث شود پس باید در سطح منطقه ما یکی از جاهایی باشیم که دانشجویان منطقه آرزوی آمدنش را دارند.

وی افزود: همچنین مدیریت پژوهش تحصیلات تکمیلی را در معاونت پژوهشی ایجاد کردیم که وظیفه‌اش بهره برداری از رساله‌ها و پایان نامه‌ها است و بر اساس سیاست های کلان و نقشه جامع در این زمینه حرکت می کنیم. ساختاری که چابک و مبتنی بر آی تی و نوآوری های جدید است که بتواند هدف و آن چیزهایی که انتظار داریم را اجرا کنیم.

رئیس دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه در حال تغییر در ساختار دانشگاه هستیم،گفت: با توجه به اینکه برای همه اینها زیرساختی به نام سرمایه مالی لازم است در مسیر به دست آوردن سرمایه به غیر از سرمایه ای که دولت دارد در اختیارمان می گذارد، حرکت می کنیم و روش های جدیدی در اقتصاد آموزش عالی و اقتصاد دانشگاه خلق می کنیم و این آمادگی وقتی حاصل می شود که اقتصاد دانشگاه هم اقتصاد پویایی باشد و مهمتر از همه این است که دانشگاه را فضای پیشرفت علمی قرار دهیم.

رئیس دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به برنامه هایش برای قراردادن دانشگاه شهید بهشتی در فضای پیشرفت علمی اظهارداشت: اگر معیارهای علمی در دانشگاه حاکم شود، معیارهای دیگر تقریبا به صورت خودجوش به سمت علمی شدن حرکت می کنند. در فضای دانشگاه شهید بهشتی کاملا یک جو علمی حاکم است. فضا به گونه ای است که اگر کسی مسئولیت می گیرد، اگر کسی اقدامی انجام می دهد، اگر کسی حرفی میزند، اگر کسی ارزش گذاری می شود و اگر قرار است منابعی اختصاص داده شود همه در فضای علمی است.

وی ادامه داد: 57 شاخص را در برنامه سند راهبردی دانشگاه شهید بهشتی بررسی کردیم و با این 57 شاخص وضع مطلوب را اندازه گیری می کنیم وپیش‌بینی می‌شود طی یک برنامه 3 تا 5ساله دانشگاه به یک حد ایده آل که بتواند پاسخگوی پیشرفت علمی و فناوری کشور شود و به عنوان یک جزء مطلوب باشد، برسد.

طهرانچی با اشاره به جایگاه دانشگاه شهیدبهشتی در سطح منطقه و کشور خاطرنشان کرد: رتبه بندی فعلی که انجام می شود رتبه بندی مختلفی است و با مقاصد مختلف و منظرهای مختلف و شاخصهای مختلف صورت می گیرد. وقتی چینی‌ها خواستند در علم سهم جدی داشته باشند، رتبه بندی شانگهای را در سطح جهانی مطرح کردند چرا که بگویند ما با قواعد خودمان می اندیشیم. واقعیت این است که اگر دانشگاه را در الگوی اسلامی و ایرانی پیشرفت ببینیم یک الگوی شاخص رتبه بندی را خلق کرده ایم و در این شاخص می توانیم وضعیت خودمان را نسبت به دیگران ارزیابی کنیم. نمی توانیم بگوییم عملکرد بومی داربم و بعد خودمان را با شاخص های خارجی بسنجیم. اینگونه جواب نمی دهد.

وی ادامه داد: در حال حاضر رتبه دانشگاه شهید بهشتی 840 است که هر سال حدود 60 رتبه بالاتر می رویم و سال گذشته 900 بودیم و به اعتقاد بنده با کامل کردن حلقه های فنی و مهندسی دانشگاه شهید بهشتی، به زودی ما به شاخص‌های آن ها در رتبه بندی نزدیک تر می شویم ولی شاخص های آنها ملاک ما نیست و به اعتقاد بنده، ما بایستی در جریان ملی علم ببینیم کجا داریم نقش آفرینی می کنیم. درست است که جریان ملی علم، برای مرجعیت علمی باید نگاهی به ویترین خارجی داشته باشد؛ اما این موضوع نباید ملاک اصلی قرار گیرد.

به گفته وی، دانشگاه شهید بهشتی در کشور سومین دانشگاهی است که به عنوان دانشگاه تاسیس شده؛ چون در سوابق دانشگاه اول دانشگاه تهران تاسیس شد و بعد دانشگاه شیراز و بعد هم دانشگاه شهید بهشتی و بعد دانشگاه شریف و ما دانشگاه سوم کشور هستیم. البته در حال حاضر دانشگاه علوم پزشکی از دانشگاه شهید بهشتی جدا شده است که اگر رتبه های این دو دانشگاه با هم جمع شود، ارتقا رتبه خواهیم داشت.

وی تاکید کرد: باید به دانشگاه های کشور به عنوان همکارانی نگاه کنیم که در پیشرفت کشورمان اثرگذار هستند و رقابت مان را با دانشگاه های خارجی داشته باشیم. همچنین باید با کمک یکدیگر در جریان ملی اثرگذار باشیم و شرط لازم در این زمینه این است که از بیرون خوب دیده شویم که این ظرفیت را بنده در دانشگاه شهید بهشتی می بینم، مراجعات متعددی از دانشگاه های اروپایی و آسیایی داریم و این موضوع نشان می دهد که دانشگاه شهید بهشتی در سطح منطقه از جایگاه خوبی برخوردار است.

رییس دانشگاه شهیدبهشتی با اشاره به روزآمد کردن نقشه جامع علمی کشور گفت: وقتی که نقشه جامع علمی کشور را داشتیم وسیاست‌های کلان علم و فناوری را نداشتیم یک نقص جدی وجود داشت و در واقع ما قبل از آن‌که نقشه صنعتی کشور، نقشه فرهنگی کشور و نقشه تجاری کشور را داشته باشیم چیزی داشتیم به نام نقشه جامع علم وفناوری و این نقشه جامع علم وفناوری می‌خواست یک تنه در درون نظام علم وفناوری یک موتور کشنده برای دیگر نظام‌ها که هماهنگ نبودند، باشد.

وی تاکیدکرد: اکنون در چارچوب کلان سیاست‌های کلی این نقشه باید در درون نظام علم وفناوری نقش ایفا کند. به همین خاطر یکی از مواردی که در خود سیاست‌های کلی علم وفناوری آمده است به روز رسانی نقشه جامع است. ایده‌های نقشه جامع در سال‌های 85 تا 87 مطرح شد و نقشه در سال 89 ابلاغ شد. اکنون چندین سال از ایده‌هایی که منجر به تدوین نقشه شد می‌گذرد و این ایده‌ها نیاز به به روزرسانی دارند. یکی از نقص‌هایی جدی که در نقشه جامع علمی کشور وجود دارد این است که ما در نقشه جامع علمی کشور چیزی به نام تحریم علمی و فناوری را به عنوان یک سناریو ندیده بودیم با این‌که در تدوین نقشه آینده پژوهی داشتیم ولی آینده ای که دیگران می‌خواهند رقم بزنند را ندیدیم.

طهرانچی ادامه داد: مسئله دوم منابع پیاده‌سازی نقشه عملیاتی است. نقشه‌ بدون توجه به عوامل بیرونی و فقط با ایفای خوب نقش درونی می‌خواست علم کشور را به سمت جلو هدایت کند، درحالی که آنچه از بیرون و از دیگر نظام‌ها وارد نظام علم و فناوری میشود بسیار بر پیشرفت علمی تاثیر گذار است و اگر متناسب با بقیه زیر نظامهای دیگر که درون نظام حاکمیت است حرکت نکنید و علم کشور را بدون در نظر گرفتن اقتصاد و فرهنگ جلو ببریم با رشد سرطانی و ناهمگون مواجه می شویم و این رشد ناهمگون نمی تواند به پیشرفت علمی منجر شود.

رییس دانشگاه شهیدبهشتی خاطرنشان کرد: یکی از مواردی که در نقشه جامع علمی کشور دیده نشده، الزامات اجرای آن است. در نقشه جامع علمی کشور برای اینکه دانشگاه‌های کشور به عنوان عناصر پیشگام عرصه علم وفناوری الزام به اجرا داشته باشند هیچ چیزی دیده نشده است و هیچ ارتباطی بین حرکت دانشگاه و دولت که هر سال به دانشگاه بودجه می دهد وجود ندارد. نظام علم و فناوری دارد از دولت بودجه می گیرد و ما پنج هزار میلیارد بودجه داریم ولی نقشه جامع در کنار این جریان فعال و جاری نظام علم وفناوری قرار داشت نه در متن. پس نکته دیگری که بایستی در به روز رسانی و هم در اجرای سیاستهای کلی دیده شود این است که نقشه باید بیایید در سطوح بالا دستی و در متن کار کند و ضمانت اجراها را مشخص کند.

طهرانچی در پایان خاطرنشان کرد: یکی از نکات لازم برای اجرایی کردن و عملیاتی کردن نقشه جامع علمی کشور که فقط به نظام علم وفناوری برنمی گردد؛ بحث بودجه است که در هر اقدام عملیاتی سیاستهای بودجه ای کشور نقش جدی دارد ولی هیچ ارتباطی بین بودجه سالانه کشور و بودجه دریافتی دانشگاه ها و تحقق نقشه جامع وجود ندارد که باید این موضوع نیز مورد توجه قرار گیرد.