جستجوی حیات در‌ حیاط خلوت سنگ‌های آسمانی

شواهد و یافته های جدید دانشمندان اخترشناسی از کشف جالب و غیر منتظره ای پیرامون سنگ های آسمانی خبر می دهد که بر اساس آن جایگاه شکل گیری اسیدهای آمینه یا همان بلوک های ساختمانی حیات را می توان در محیط هایی جست که امکان آن هرگز وجود نداشته است.آنچه این کشف جدید را چالش برانگیز و غیرمنتظره نشان می دهد جایی است که دانشمندان اخترشناس موفق به ردزنی و کشف اسیدهای آمینه در آن شده اند: سنگی آسمانی که اخترواره مادری آن در درجه حرارت هایی چنان بالا شکل گرفته بوده است که بی تردید ترکیبات آلی شکننده و ضعیفی همچون ملکول های اسید آمینه باید طی آن تخریب و نابود می شدند.

به اعتقاد دانشمندان این ترکیب مخلوط یا ملغمه غنی از مواد در هیأت خرده پاره ای از یک اخترواره فرو افتاده بر زمین از این واقعیت حکایت دارد که آسمان سنگ موصوف به ۲۰۰۸TC۳ زمانی در معرض یک سری از برخوردهای سهمگین با اخترواره های دیگری قرار داشته که منجر به فرآیند گداخت و ترکیب تکه پاره های مختلفی از سنگ های فضایی شده است.

در این میان هر چند به واسطه پایین بودن سطح غلظت های اسیدهای آمینه موجود، شاید این کشف یارای نامزدی و معرفی به عنوان شاهدی شایسته در جایگاه خاستگاه حیات را نداشته باشد؛ اما پرده از حقایق دیگری پیرامون نحوه شکل گیری ملکول های ساختمانی حیات برمی دارد که در نوع خود و برای گمانه زنی حضور حیات فراسوی منظومه شمسی از وجود برگ های برنده ای خبر می دهد. در همین خصوص محققان مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا در بیان توضیح مناسبی برای این کشف غیرمنتظره خاطر نشان می سازند برخی اسیدهای آمینه ممکن است از طریق مکانیسمی شکل بگیرند که نیازمند حضور آب نیست و همین موضوع مهم می تواند شانس یافتن حیات فراسوی منظومه شمسی را بالا ببرد.

اما موضوع این کشف جدید و یافته های آن از جایی شروع شد که در آخرین روزهای سال میلادی گذشته و طی مقاله ای در نسخه آنلاین «علم افلاک و احجار سماوی»، محققان ضمن توصیف کشف شان به این نکته مهم اعتراف می کنند که شکل گیری اسیدهای آمینه در محیط هایی صورت گرفته که امکان آن حقیقتا خارج از تصور ما بوده است. این مواد در تکه پاره ای از اخترواره ۲۰۰۸TC۳ کشف شده است که در نوع خود نخستین جرم سماوی به شمار می رود که تاکنون و قبل از برخورد سنگین با جو زمین و باریدن شهاب سنگ هایی به سطح سیاره هدف دیده بانی و تشخیص قرار گرفته است. به گفته محققان، اخترواره مذکور تاریخچه فوق العاده سخت و ناگواری را یدک می کشد تا جایی که باور و اعتقاد بر این است که این اخترواره تقریبا ۴ متری پاره ای از یک سیاره تازه گام باشد که در هنگام تولد منظومه شمسی شکل گرفته و داغ درجه حرارت های متجاوز از ۱۱۰۰ درجه سانتیگراد را که برای ذوب شدن آهن کفایت می کند بر پیکر خود تجربه کرده است. این گمانه زنی و باور دانشمندان نسبت به پیشینه این سیارک در حالی عنوان می شود که ترکیب مخلوط غنی از مواد حاضر در خرده پاره هایی از این اخترواره که بر زمین افتاده نیز گمانه زنی های دانشمندان را پررنگ تر کرده و از این واقعه حکایت دارد که اخترواره مورد نظر ما از آن پس در معرض شماری از تصادم های سخت با دیگر سیارک ها واقع شده که گداخت و ترکیب قطعات مختلفی از سنگ های فضایی را درپی داشته است.

البته علت این که محققان توقع یافتن هر چیزی جز اسیدهای آمینه زمینی را در ترکیب مواد جرمی با منشأ فضایی داشتند به زمانی برمی گردد که اکتبر سال ۲۰۰۸ و هنگام متلاشی شدن ۲۰۰۸TC۳ در جو زمین آثار و بقایایی از آن در صحرای نابین سودان به صورت پراکنده برجای ماند. نمونه ای که محققان مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند تحت عنوان یک سنگ آسمانی اوریلایت طبقه بندی می شود؛ یعنی نوعی از اجرام سماوی که از اخترواره های مادری عاری از آب منشأ می گیرند و از این رو قادر به تشکیل اسیدهای آمینه از طریق مکانیسم های شناخته شده نیستند؛ اما محققان در کمال شگفتی موفق به کشف اسیدهای آمینه در نمونه ای شدند که روی زمین نادر بوده یا اصلا موجودیت ندارد. از همه مهم تر این که ۲ فرم ممکن و مقدور این ترکیبات ـ یعنی ساختار دست چپی و تصویر آیینه ای آن ـ به یک اندازه عادی بودند و این در حالی است که در مقابل، اسیدهای آمینه شکل گرفته توسط حیات روی زمین به طور برجسته و قالبی از فرم دست چپی تبعیت می کنند.

کشف اسیدهای آمینه فرا زمینی و یافتن توضیحاتی برای توجیه حضور این دسته از ترکیبات در شرایط گرمایی فوق العاده که اساسا با حیات آنها منافات دارد توجه سایر محققان را نیز برانگیخته و اظهارنظرهایی را در پی داشته است. در همین رابطه، محققان انستیتوی علوم کارنگی در واشنگتن اذعان داشته اند توضیح الگوی فراوانی اسیدهای آمینه موجود و موارد مرتبط با آن از طریق موضوعی مثل ناخالصی و آلودگی زمینی کار دشواری است و از سویی به علت گرمای بالا نیز نمی توان خاستگاه فرازمینی این اسیدهای آمینه را از راه فرآیندهای مشابه توضیح داد. یعنی همان فرآیند معمولی که طی آن دو نوع از ترکیبات آلی بسیار واکنش پذیر مثل آلدئیدها و کتن ها برای تولید بلوک های ساختمانی پروتئین با آمونیاک، سیانید هیدروژن و آب واکنش نشان می دهند.

نکته: کشف اسیدهای آمینه فرا زمینی و یافتن توضیحاتی برای توجیه حضور این دسته از ترکیبات در شرایط گرمایی فوق العاده که اساسا با حیات آنها منافات دارد توجه سایر محققان را نیز برانگیخته و اظهارنظرهایی در پی داشته است

در این میان توضیح یا امکانی نیز برای این موضوع چالش برانگیز مطرح می شود که مورد توجه و اقبال محققان قرار گرفته است. بر اساس این توجیه زمانی که اخترواره تا دمایی زیر ۵۰۰ درجه سانتیگراد سرد شده، دی اکسید کربن، هیدروژن ملکولی و گازهای آمونیاکی توانسته اند برای تولید اسیدهای آمینه با رگه هایی از آهن یا نیکل واکنش نشان دهند. البته وقوع چنین مکانیسمی در اخترواره ها از گذشته محل تأمل و اندیشه دانشمندان بوده است، اما هیچگاه خارج از آزمایشگاه سندیت نیافته است.

با این اوصاف محققان بر این باورند که این راه و روش جدیدی از تولید طبیعی اسیدهای آمینه است که به زعم آنها می تواند احتمال و امکان حضور حیات در هر جایی از عالم را واقعا افزایش بخشد و همچنین ممکن است به جستجو و مطالبه سیارات زمینی منظومه شمسی واجد ترکیبات پیش از حیات کمک کند. البته محققان امکانی با احتمال کمتر را نیز یادآور می شوند که طی آن به مکانیسم جدیدی برای توضیح حضور اسیدهای آمینه نیازی نیست. در این سناریوی کمتر محتمل، برخوردها و تصادم های فضایی باعث بخار شدن و سپس انتقال اسیدهای آمینه از اخترواره های دیگر به ۲۰۰۸TC۳ شده است.

با تفاصیل موجود و اقبال زیادی که موضوع کشف بلوک های ساختمانی حیات با منشأ فرازمینی در میان دانشمندان موجب شده، اما خود محققان جانب احتیاط را در پیش گرفته و خاطرنشان می سازند نتایج جدید را شاید نتوان مستقیما برای موضوعی مثل خاستگاه حیات قابل اطلاق و کاربردپذیر دانست به خصوص که غلظت های اسیدهای آمینه موجود در نمونه پایین هستند و همچنین سنگ های آسمانی نوع اوریلایت بخش اقلیت آسمان سنگ هایی را به خود اختصاص می دهند که به زمین سقوط می کنند. با این اوصاف محققان معتقدند هر چند این کشف جدید توانایی ورود به مبحث خاستگاه حیات را نداشته باشد اما نشان می دهد که سنتز اسیدهای آمینه در طبیعت می تواند در مکان ها و طرق پیش بینی نشده و غیرمنتظره روی دهد و همچنین ما را به این موضوع توجه می دهد که باید ذهن بسیار روشن و آماده ای را درباره این که شیمی مربوط به حیات و زندگی ماقبل چگونه و کجا می تواند واقع شود، حفظ کنیم.