آئين چكيده نويسي

مقدم هاي بر نمايه سازي ماشيني بايستگي بکارگیری فن آوري اطلاعات وارتباطات براي پي ش برد علوم اسلامي، توجه بيش از پيش دانشمندان اسلامي را به ابزارهاي اساسي انتقال اطلاعات نظير نمايه و چكيد هنويسي معطوف نموده است. چكيد هنويسي زاييده عصر اطلاعات، عضو مهم خانواده اطلاع رساني و ابزاري اساسي براي توسعه ي فرهنگي و گسترش تحقيقات و پژوه شهاي نوين است. هر نوع پيشرفت در گرو گردآوري توانايي ها و امكانات موجود و سپس ساماندهي آنها در مسير مورد نظر است. رسالت چكيده نيز تسريع جمع آوري تجربه ها و آگاهي پيشين و فشرده سازي آنها براي عرضه مناسب به پژوهشگران به منظور آم كرساني به آنان در برنام هريزيهاي آموزشي و پژوهشي است. تعريف چكيده و به «Abstract» برگردان فارسي واژه ي « چكيده » است. « فشرده و عصاره » معناي « چكيده » از « آتابداري و اطلا عرساني » در علم تعري فهايي شده آه هر يك ناظر به خصوصيتي از آن است: ١ چكيده ي يك نوشته، خلاص هاي است آه از آن نوشته تهيه م يشود و شامل فشرده ي تمام مطالب آن يا فشرد هي قسم تهايي ويژه از آن يا فهرستي از محتواي آن نوشته و گاهي شامل فهرست اصطلا حها ولغ تهاي آليدي آن است. ٢ چكيده خلاص هاي است دقيق و صحيح از يك نوشته آه ممكن است شامل فشرده تمام مطالب مهم يا فشرده قسمت هاي ويژه يا فهرستي از محتواي آن نوشته باشد. ٣ چكيده ارايه مختصر شده صحيح و واضح از محتواي يك مدرك است. ٤ چكيده يك مدرك بايد اطلاعات اساسي مدارك را به صورت مختصر شده و تا آن جايي آه فضاي مجاز چكيده اجازه م يدهد، ارايه آند. ٥ چكيده يك مدرك عبارت است از بيان مختصر و صحيح محتواي مدرك با سبكي برگرفته از سبك اصل مدرك نگاشته شده باشد. ٦ فشرده صحيح يك مطلب بدون هيچ گونه تفسير اضافه يا انتقادي بر آن ٧ شناخت محتواي يك مقاله يا يك مطلب و معرفي اين محتوا با حداقل آلمات و عبارات ممكن ٨ چكيده خلاصه آوتاهي از يك آتاب، جزوه يا مقاله است آه نكات اصلي آن را ذآر م ينمايد. Abstracting چكيد هنويسي چكيد هنويسي فرآيند پردازش چكيد ه است و در بردارند هي مراحل تهيه ي خلاص هاي زبده و آوتاه از يك متن (آتاب، مقاله، جزوه، گزارش، فيلم، س يدي ) است آه شامل نكات اساسي آن باشد. نگارش چكيده روشن م يسازد آه چرا و چگونه يك پژوهش انجام شده يا مقاله اي نوشته شده و به چه نتايجي رسيده است. (Abstract Bulletin) چكيد هنامه چكيد هنامه مجموع هاي است آه دربرگيرنده ي چكيد هي مطالب اساسي آتا بها، جزو هها، نشريات « منابع تحقيقاتي دست دوم » است. چكيد هنام هها جزء قرار دارند؛ زيرا چكيده يك متن نم يتواند همه اطلاعات مورد لزوم را در اختيار استفاده آننده قرار دهد و تنها راهنماي او م يتواند باشد. تاريخچه چكيده نويسي چكيده نويسي قدمتي بس ديرينه دارد. اسنادي به خط ميخي در بين النهرين بدست آمده است آه به هزار هي دوم قبل از ميلاد مسيح بر م يگردند و نوشت ههايي چكيد هگونه در ميان آ نها وجود داشت ه است. آثار به دست آمده حكايت دارد آه چكيد هنويسي در يونان و روم متداول بوده است. دانشمنداني آه در آتابخان هي بزرگ اسكندر مطالعه و تحقيق مي آردند، دريافته بودند آه مطالعه و مراجعه به تعداد زيادي مدرك آن هم به صورت طومارهاي پاپيروسي، آاري بس دشوار است و براي سهولت دست يابي، آ نها را چكيده م يآردند. دولتمردان نيز در ادوار متفاوت از چكيده استفاده برد هاند. در سابق گزار شهاي مفصلي آه دربار هي رويدادهاي داخلي و خارجي براي پادشاهان ارسال م يشد، نخست توسط منش يهاي دربار خوانده م يشد و سپس فشرد هاي از آ نها براي پادشاهان و ديگر رجال مملكتي فرستاده يا خوانده م يشد. در حال حاضر اين فرآيند براي روساي جمهور، نخست وزيران، وزيران و ديگر آارگزاران اتفاق م يافتد. به مرور، چكيده از يك وسيله اختصاصي اطلا عرساني به يك سيستم فراگير اشاعه ي اطلاعات تبديل شد. نخستين نشري هي ادواري چكيده در سال ميلادي در پاريس منتشر شد آه هنوز هم «١٦٦٥» منتشر م يشود. در قرن هجدهم ميلادي مجلات چكيده در آلمان به تدريج پديدار شدند؛ در انگلستان نيز اولين چكيد هنامه در نيم هي قرن هجدهم به چاپ رسيد و در همين ايام مجلات چكيده جديد در فرانسه انتشار يافت. قرن نوزدهم، قرن گسترش مجلات علمي بود آه در سطحي فراملي منتشر م يشدند. در قرن بيستم اين روند شتاب بي شتري پيدا آرد و چكيد هنام ههاي تخصصي و نمايه هاي زيادي پديد آمد. سابق هي چكيد ه در ايران را م يتوان در تلخيص گزار شها براي پادشاهان و اميران پ يگرفت. بدنبال آشنايي ايرانيان با فرهنگ غرب و رونق چاپ و نشر و نيز انتشار جرايد و نشريات به تدريج «١٣٣٧» گون ههايي ازچكيده ارايه گرديد. در سال » شمسي با ظهور مجلات تخصصي اطلا عرساني مانند چكيد هنويسي در ايران جان تاز هاي « راهنماي آتاب گرفت. در «١٣٤٨» نخستين مجله چكيده در ايران سال زمين هي علوم و علوم اجتماعي توسط مرآز اسناد و مدام «١٣٥٠» مدارك علمي به چاپ رسيد و تا سال دوره جديد مجله «١٣٥٣» منتشر شد. در سال پس از سه سال وقفه منتشر شد. اين نشريه « چكيده » جداگانه انتشار « علوم اجتماعي » و « علوم » در دو بخش يافت. نشر مجل هي چكيد ه ي مقال ههاي نشريات ايران در و مجله چكيده در «١٣٥٦» تا سال « علوم » موضوع ادامه يافت. از آن «١٣٥٨» تا « علوم اجتماعي » زمين هي پس تا اواخر ده هي شصت دوران رخوت و رآود چكيد هنويسي در ايران بود. ولي ده هي هفتاد آغاز رشد و توسعه چكيده نويسي در ايران است آه روند پرشتاب آن تاآنون ادامه دارد. ه ماآنون چكيد هنام ههاي مختلف فصلنامه » : در موضوعات متفاوت منشتر مي شود همانند چكيد هتاز ههاي تحقيق در دانشگاه ها و مراآز تحقيقاتي با مديريت مرآز اسناد و مدارك علمي وابسته به « ايران وزارت تحقيقات و ف نآوري؛ و نيز چكيده هايي آه از سوي آتابخانه ملي ايران براي جامعه آتابداران منتشر خانه » م يشود؛ همچنين چكيد ههايي آه از سوي تهيه م يشوند؛ و فصل نامه آتاب هاي اسلامي « آتاب وابسته با پايگا ه اطلاع رساني سراسري اسلامي (پارسا) و چكيد هنام ههايي ديگر. فوايد و اهداف چكيده نويسي چكيد هها براي آساني تهيه م يشوند آه از سطح خاصي از آگاهي، آموزش و تجربه برخوردار ند و با موضوع مقاله يا پژوهش آشنايي دارند. هدف از چكيد هنويسي راهنمايي اين گونه محققان و صرفه جويي در وقت آنان در زمين هي گردآوري و انتخاب اطلاعات و نيز آمك به آنان در تحقيقات و تصميم گير يها است. نقش چكيد هها در سرعت انتخاب مدرك مورد نياز از ميان انبوه اطلاعات، جم عآوري اطلاعات و آمك به پرهيز از دوباره آاري و اجتناب از تاخير در پيش رفت آار آموزش و پژوهش و آاهش هزين هها بسيار مهم و حياتي است. هر فرد اگر فشرده سازي اسناد، مدارك و نوشته هاي خود و بايگاني آ نها را فرا گيرد، م يتواند از اندوخت ههاي پيشين خود به سهولت و به بهترين گونه استفاده آند. آساني آه با اين فن آشنا نيستند گذشته ي علمي و ذخاير فرهنگي را آه هزينه گزافي براي آن ها داشته به هدر داد هاند يا دست آم بهر هوري بهين هاي از آ نهانم يبرند. روشن است آه چكيد هها محقق را از رجوع به اصل مدرك بي نياز نم يسازند بلكه تصميم گيري براي رجوع آردن يا نكردن به مدرك وي را ياري م يدهند. فوايد آلان چكيده در ابعاد فرهنگي و اقتصادي قابل آارشناسي و برنام هريزي است. فرهنگ پويا و خلاق ناگزير از چكيده است چون چكيده تأثير مستقيم و غير مستقيم در اجتناب از پژوهش هاي تكراري و پرداختن به موضوعات جديد و مفيد دارد، بر آيند آلي اين امر به پويايي فرهنگي منجر خواهد شد. از ديگر امتيازات چكيد هها آن است آه چكيده ها را سريع تر از اصل مدرك م يتوان نمايه سازي آرد، زيرا حجم اطلاعات آن ها به مراتب آ متر از حجم اطلاعات مدرك است و افزون بر آن از چكيد هها م يتوان براي تهيه آتاب شناس يها استفاده آرد؛ زيرا استخراج اطلاعات از چكيد هها به مراتب آسا نتر از اصل مقالات است. رو ش چكيده نويسي چكيد هنويسي به معناي تشخيص جوهره ي يك متن و ارايه ي آن به صورت مختصر همراه با صحت و وضوع آافي، در چند مرحله انجام مي گيرد. بنابه تجربه و مهارت چكيد هنويس م يتوان برخي از اين مراحل را درهم ادغام و يا هم زمان انجام داد. مرحله اول آشنايي آامل با مدرك در قدم اول براي چكيد هنويسي، لازم است آه چكيد هنويس با دقت در صورت لزوم بيش از يك بار متن يا نوشته مورد نظر را بخواند تا از اهداف نويسنده و نتيج هگير يهاي او مطلع شود. چكيد هنويس آار آزموده ممكن است هم هي متن را آلمه به آلمه نخواند، بلكه يك نگاه اجمالي به بخ شهاي مهم براي او آفايت آند. مرحله دوم تفكيك مطالب اصلي و لازم از غير آ نها هنگام مطالعه م يبايست مطالب اصلي ولازم از فرعي وزايد مشخص شود و محورهاي اصلي بحث، ساختار و چارچوب آن استخراج شود. الف: محورها و مطالب اصلي عبارت اند از: ١- عنوان مقاله يا پژوهش؛ ٢- موضوع مقاله يا پژوهش اولين جمله ي چكيده بايد اصل موضوع مقاله رابيان آند؛ ٣- ضرورت پرداختن به مسئله؛ ٤- اهداف مقاله؛ ٥- رو شها؛ ٦- نتايج، يافت هها و دست آوردها؛ ٧- نظري ههاي جديد و نوآور يها مانند اصطلاحات تازه، تئور يها و پيش فرض هاي جديد؛ ٨- تأآيدات ،الوي تها، نظم و چينش نويسنده؛ ٩- آاربردها؛ ١٠ - تعيين اصطلاحات و واژ ههاي آليدي براي انضمام ؛ به چكيده ١ ١١ - ارقام و آمار مهم. ب مطالب فرعي، حاشيه اي و غير مهم عبار تاند از: ١- مقدم هها و زمينه چين يهاي ورود به بحث اصلي؛ ٢- شرح و توصي فهاي روشن آنند هي مساله اصلي؛ ٣- تاريخچه بحث؛ ٤- نقل تفصيلي اقوال؛ ٥- آوردن نمون ههاي تاريخي و شاهد مثا لها؛ ٦- استدلال؛ ٧- درج مطالب حاشي هاي و ب يارتباط با موضوع؛ ٨- آوردن مطالب روشن و بديهي و در سطح اطلاعات عمومي چون فرآيندها، نتايج و قضاياي روشن و بديهي ٩- مطالب تكراري؛ ١٠ - عبارات و جملات مترادف و هم مضمون؛ ١١ - جملات معترضه و اشارات تفسيري آه آوردن آ نها ملا لآور است. مرحله سوم يادداشت برداري در اين مرحله مطالب و موارد غير اصلي قلم گرفته م يشوند و مطالب اصلي و مهم مدارك استخراج م يشوند. اين مرحله هم چون مرحله قبل مي تواند هم زمان با مرحله اول انجام گيرد. در اين مرحله تا آن جا آه ممكن است بايد مطالب متن اصلي آورده شود، نه دربار هي آ نها مطلبي نوشته شود مرحله چهارم تهيه ي پي شنويس چكيده تهية پي شنويس خام چكيده با استفاده از يادداشت هاي نوشته شده، چهارمين مرحله از فرايند چكيد هنويسي است. در اين مرحله لازم است از انتقال آلمات زايد و عبارات طولاني از مدارك به چكيده خودداري شود. مرحله پنجم آنترل، ويرايش و اصلاح پيش نويس در اين بخش ضروري است آه چكيده ي پي شنويس از نظر نقط هگذاري، املاي درست آلمات، ضبط صحيح مطالب، حذف مطالب غير اصلي، رعايت اختصار آنترل شود و پس از آن ويرايش نهايي و آخرين اصلاحات انجام گيرد. مرحله ششم نگارش چكيده در اين مرحله آخرين گام در تهيه چكيده برداشته م يشود و چكيده با نظمي مناسب نوشته م يشود. و اين تنظيم نهايي است آه ملاك حروف نگاري و اصلاحات نشر وچاپ قرار مي گيرد. سوابق مراحل قبل تا پايان چاپ و نشر نگهداري م يشود. اصول و دستورات آلي: نگارش چكيده اي صحيح، دقيق و مفيد در گرو رعايت اصول ذيل است: ١ پاسخ دهي به خواست مخاطبان: چكيد ه بايد با توجه نياز همه ي مخاطبان آن تهيه شود، بدون تمايل به گروهي خاص. ٢ وضوح و روشني چكيده: بايد بازتابي از مدرك اصلي باشد و تصويري روشن و گويا از متن ارايه دهد (بنا به نوع چكيد هها مقدار وضوح آ نها تفاوت دارد) ٣ آوتاه نويسي: چكيده همواره از متن اصلي آوتاه تر است و بهتر آن است آه يك پاراگراف باشد. نبايد براي بيان مفاهيم واضح، واژ ههاي اضافي به آار برده شود؛ بنابراين از بكارگيري بيش از حد مترادف ها و آوردن صفات متعدد و طولاني خودداري شود. ٤ گزيده نويسي: زبد هترين مطالب بايد از متن اصلي استخراج و در قالب آوتا هترين جملات عرضه شود ٥ آوردن نكات مهم: پرداختن به جوه ر هي اصلي متن و پرهيز از ورود به مباحث حاشي هاي و جزئيات يك اصل مسلم در چكيد هنويسي است ٦ ساده و روان نويسي: از زبان رايج استفاده گردد و از آوردن عبار تها و جمل ههاي نامصطلح پرهيز شود. سلامت و رواني را نبايد فداي اختصار آرد؛ بنابراين از به آارگيري آلمات و عبارت هاي گنگ، دو پهلو، مبهم و غامض خود داري شود. ٧ امانت داري: هدف و پيام اصلي نويسنده بايد آامل و صحيح منتقل شود و نبايد مورد تحريف يا تغيير قرار گيرد. هر چند حفظ عبارات متن اصلي جز در مواردي آه روي آ نها عنايت و تاآيد خاصي است الزامي نيست؛ اما در صورت امكان بهتر است چكيده نويسي با حفظ عبارات متن اصلي انجام گيرد. ٨ انسجام و هماهنگي: جملات بايد پيوسته، منسجم و با چينشي منطقي به دنبال هم بيايند و نبايد منفصل، گسيخته و از هم جدا باشند. ٩ پرهيز از تكرار: بايد از تكرار و اراي هي يك مطلب از دو راه (تفنن در نگارش) پرهيز شود. ١٠ گزارشي بودن: افكار وعقايد شخصي نبايد در چكيده دخالت داده شوند. چكيده نويس بايد از تغيير معناي اصلي متن، تفسير و ارايه نظر و انتقاد از آن خود داري آند و تنها آن چه را آه در متن اصلي است، گزارش دهد. ١١ پرهيز از حدسيات: چكيد هنويس بايد تاآيدات، اولوي تها و زبان نويسنده را منعكس آند و در اين مسير لازم است از آوردن حدسيات پرهيز و تنها به حقايق و مسلمات بر گرفته از متن بسنده نمايد. ١٢ رعايت نكات ويرايشي و دستوري: در يك چكيده رعايت نكات دستوري و ويرايشي و نيز هماهنگي و يك نواختي زمان افعال (گذشته يا حال بودن) الزامي است. بهتر است نتايج و يافت هها با زبان حال بيان شوند. ١٣ آامل بودن جملات: جملات بايد آامل باشند و افعال، حروف اضافه و حروف تعريف نبايد حذف شوند بنابراين از آوردن عبار تهاي تلگرافي و بريده بريده پرهيز شود. ١٤ خبري بودن جملات: از بكار بردن جمله هاي سؤالي و جمله هايي آه بي شتر بيان آنند هي شك و ترديد، تعجب، حدس و تخمين باشند خودداري شود. بنابراين آوردن علامت سوال (؟ )و علامت تعجب (!) موردي ندارد. ١٥ رعايت سبك نويسنده: لازم نيست سبك نگارش متن اصلي در چكيده نويسي حفظ شود؛ زيرا چكيده نويس ي آاري فني و علمي است نه آاري ادبي. با اين حال بهتر است سبك و چينش مطالب در چكيده، آينه اي از سبك و نظم نويسنده باشد. مگر در مواردي آه براي تغيير و اصلاح دليل قانع آنند هاي وجود داشته باشد. ١٦ مآخذ شناسي: در مواردي آه چكيده جداي از متن اصلي عرضه مي شود، لازم است اطلاعات آتاب شناختي به طور آامل آورده شوند. انواع چكيد هها: «Informative Abstract» ١ چكيد هي تمام نما اين نوع چكيده آيينه اي تمام نما و روشن از فشرد هي تمامي بح ثهاي اساسي و يافت ههاي مدرك اصلي است و تا آن جا آه ممكن است آميت و آيفيت اطلاعات موجود در يك مدرك را با جمله هاي خبري ارايه م يدهد. اين نوع چكيده در مواردي آه رئوس مطالب و اطلاعات سطحي از مدرك مورد نياز باشد، به عنوان جانشين مدرك ايفاي نقش مي آند. پوشيده نيست آه چكيد هي تمام نما طولان يتر از ساير چكيده ها است. گزار شهاي آوتاه و مقالات مجله، چكيده هايي در حد آلمه را طلب مي آنند؛ ولي براي «٢٥٠» تا «١٠٠» آلمه «٥٠٠» گزار شهاي مفصل و رساله ها تا مناس بتر است. طول چكيده بايد با حجم اطلاعات مدرك متناسب باشد، بنابراين نمي توان طول معيني را براي چكيده تمام نما در نظر گرفت. چكيده تمام نما آام لترين نوع چكيده و از نظر تهيه مشك لتر و هزينه برتر است. «Indicative Abstract» ٢ چكيده ي راهنما چكيد هي راهنما در بردارند هي تمامي مباحث اساسي و يافت ههاي مدرك اصلي نيست، بلكه مطالب آلي و اساسي مدرك را ارايه م يآند. اين چكيده بي شتر براي نشان دادن مقالات، آتاب ها، خلاص همذاآرات آنفران سها، مقاله نامه ها و آتاب شناس يها به آار م يرود. در چكيده راهنما آوشش نم يشود آه يك گزارش واقعي از محتواي مقاله آن چنان آه در چكيد هي تمام نما است، ارايه شود. در چكيده راهنما، عبارت بحث » و « بررسي شده است » ،« پرداخته شده است » فراوان به چشم م يخورد. چكيد هي راهنما « شده است بر خلافت تمام نم ا نمي تواند جانشين واقعي براي اصل مدرك باشد زيرا شيو هي آار در آن سطحي تر از چكيد ه تمام نما است و ارزش آن آ متر از چكيد ه تما منما است. به سبب سري عتر، آسا نتر و آم هزين هتر بودن تهيه اين نوع چكيده معمول ترين نوع چكيده، چكيده راهنما است و غالباً وقتي از چكيده به طور مطلق ياد م يشود، منظور همان چكيده راهنما است. جمل ههاي اين نوع چكيده، توصيفي اند و طول آن به طور متوسط آلمه است. «١٥٠» تا «٧٥» Indicative- » « تما منما راهنما » ٣ چكيده ي «Informative Abstract اين نوع چكيده، مناسب تر از چكيد هي تمام نما و چكيد هي راهنماي محض است. قسم تهايي از اين چكيده به سبك تمام نما نوشته مي شود در حالي آه از بخ شهاي ديگر آن آه اهميت آم تري دارند، چكيده ي پ ينوش تها: ١. براي تشخيص درست واژه هاي آليدي؛ از اصطلا حنام هها، به خصوص اصطلا حنام ههاي تخصصي علو ماسلامي بايد آمك گرفت. ٢. انواع ديگري از چكيد ه وجود دارد آه از آوردن آن ها خود « چكيد هي نكات برجسته » داراي م يشود، براي نمونه نوعي از چكيده است آه به منظور جلب توجه خواننده به يك مقاله و برانگيختن اشتياق او براي خواندن مطلب تهيه م يشود. چكيده نكات برجسته (رئوس مطالب) در راهنما تهيه م يشود. با اين سبك مي توان حداآثر اطلاعات را در حداقل حجم انتقال داد. چكيد هي مؤلف: چكيد هاي است آه نويسند هي مدرك آه بر موضوع احاطه دارد آن را تهيه م يآند و هم زمان همراه با اصل مدرك چاپ مي شود. از نظر تئوري يك چكيده ي مؤلف چنان چه در شرايط خوبي تهيه شود، نوشت هاي است آه دوبار توسط يك فرد با يك طرز فكر تهيه شده است اين چكيده شكل ساد هتر مطلب است و تغيير و اصلاح آن براي مؤسسات خدمات چكيد هنويسي راح تتر است. چكيد ههاي مؤلف اغلب در جهت علايق استفاده آنندگان سازمان هاي چكيده نويسي تهيه نم يشود و لذا اين نوع چكيده را تنها مي توان درآمدي بر اصل مطلب دانست و بايد آ نها را به طور آامل آنترل و ويرايش آرد. برخي از مجلات رديف اول، مآخذ مربوط به مقاله و مندرجات آن را نيز شامل است. البته نبايد تصور آرد اين نوع چكيده تصوير آاملي از مقاله را ارايه م يدهد. اين نوع چكيده حكم جرق هاي براي برانگيختن حس آنجكاوي چكيد هي » و تشويق خواننده را دارد. از آن جا آه نمي تواند مستقل از مقاله بيايد و لازم است « برجسته آه همراه آن باشد لذا يك چكيده واقعي شمرده نم يشود. منابع: مهدوي، محم دتقي. ( ١٣٦٧ ). چكيد هنويسي مفاهيم و روش ها، مرآز اسناد و مدارك علمي ايران، تهران. شيري، علي اصغر و ديگران. ( ١٣٥٧ ). مرزهاي نو در اطلاع رساني، انتشارات چرتكه، تهران، بهرا. فاگمن، پيتر مترجم علي مزيناني. ( ١٣٧٤ ). تحليل موضوعي و نماي هسازي، آتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران، تهران. سلطاني پوري و ديگران. ( ١٣٦٥ ). اصطلا حنامة آتابداري، آتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران، تهران. اعتمادي، پريچهر. چكيده و چكيده نامه، اطلا عرساني نشريه فني مرآز اطلاعات و مدارك علمي ايران، دروه دوم، www.namaye.net