فرصت های سرمایه گذاری / سرمایه گذاری مناطق آزاد 14 خرداد 1393 - 04 June 2014
سودجویی کلان بنادر عربی و غبارگرفتگی ظرفیتهای بندر اقیانوسی چابهار
توسعه بندر چابهار با بهترین موقعیت استراتژیک به عنوان تنها بندر متصل به اقیانوس در خلیج فارس، در حالی به کندی پیش میرود و ظرفیتهای آن بلااستفاده مانده است که کشورهای عرب انتهای خلیج فارس از این کمکاری ما نهایت بهره را برده و بنادر خود را برای جذب کشتیها آماده کردهاند.
خبرگزاری فارس: غبارگرفتگی ظرفیتهای بندر اقیانوسی چابهار/ سودجویی کلان بنادر عربی
بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، از بنادر مهم جنوب کشور بوده که در بخش شمالی دریای عمان قرار گرفته است؛ این بندر به علت موقعیت استراتژیک و دستیابی به آبهای آزاد بینالمللی جایگاه ویژهای در مبادلات ایران با سایر کشورهای منطقه دارد.
بر اساس پیشبینی محققان سازمان ملل در زمینه حمل و نقل بینالمللی، حدود نیمی از حمل و نقل جهان میان خاور دور با سایر نقاط دنیا انجام میشود، از مجموع سه کریدور حمل و نقل جهانی که کارشناسان سازمان ملل برای این امر پیشبینی کردهاند، دو کریدور از ایران میگذرد و چابهار نقطه عبور جنوبیترین کریدور شرقی–غربی جهان خواهد بود؛ این کریدور از «دروازه ابریشم» در چین آغاز میشود و به سرزمین آسیای جنوب شرقی میپیوندد و پس از طی این مسیر وارد هندوستان شده و با پوشش مهمترین شهرهای این ناحیه مانند کلکته، ناکپور، جایپور، حصیرآباد، کراچی و بن قاسم به چابهار میرسد.
بندر چابهار به علت نزدیکی به کشورهایی نظیر افغانستان، پاکستان و آسیای میانه موقعیت مناسبی برای ترانزیت کالا دارد و در آینده نزدیک با تکمیل عملیات اتصال این بندر به شبکه ریلی، اهمیت ویژهای در ترانزیت کالا خواهد یافت؛ این بندر یکی از نقاط کلیدی در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان بوده و در کریدور شمال – جنوب نقش مهمی ایفا خواهد کرد، ضمناً این بندر در مسیر ترانزیتی شرق – غرب قرار گرفته و تأثیرات مختلف اقتصادی و جغرافیایی در زمینه ترانزیت و ترانشیب خواهد داشت.
بندر چابهار به دلیل استقرار در کنار دریای عمان از دیر باز کانون داد و ستد و تجارت و دریانوردی بوده است؛ ویرانه قلعه پرتغالیها در یکی از روستاهای این بندر (تیس) در پنج کیلومتری چابهار، گواه رونق دریانوردی و اهمیت استراتژیک این منطقه در روزگارانی است که دول استعمارگر و تجارت پیشه اروپا بازارهای چین، هندوستان و به طور کلی شرق را جایگاه مناسب عرضه کالا و مصنوعات خود دانسته و حفظ و تسلط بر آنها را جزئی از سیاستهای استعماری و سلطه جویانه خود قلمداد می کردند.
این بندر نزدیکترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آبهای آزاد است.
به دلیل موقعیت استراتژیک این بندر، در گذشته و سالهای قبل از انقلاب هم ظرفیت آن مورد توجه بوده است اما به دلیل دور بودن از پایتخت و واقع شدن در منطقه و استانی محروم (سیستان و بلوچستان) رژیم پهلوی برنامه قوی برای توسعه آن در نظر نگرفت و تنها به طرح تأسیس آن پرداخت.
* موقعیت جغرافیایی بندر چابهار
بندر چابهار با مساحت 11 کیلومتر مربع همعرض جغرافیایی بندر میامی در شبه جزیره فلوریدای آمریکا بوده و شرایط آب و هوایی بندر چابهار دقیقاً مشابه بندر میامی است؛ میانگین حداکثر دمای سالانه آن 34 درجه سانتیگراد و میانگین حداقل دمای آن 10 درجه سانتیگراد است.
آب و هوای چابهار در فصل تابستان به دلیل وزش بادهای موسمی تابستانه (مونسون) اقیانوس هند بسیار دلپذیر است به همین دلیل یکی از خنکترین بنادر خاورمیانه در فصل تابستان است.
بندر چابهار دارای مختصات 60 درجه و 37 دقیقه طول شرقی و 25 درجه و 17 دقیقه عرض شمالی واقع در جنوب ایران و در شمال دریای عمان است؛ قرار گرفتن بندر چابهار در حاشیه دریای عمان و اقیانوس هند و ارتباط از طریق این آبها با سایر نقاط جهان به خصوص کشورهای شبه قاره هند، شرق دور و آفریقای شرقی قابل توجه است.
این بندر با دارا بودن بیش از 300 کیلومتر مرز دریایی نزدیکترین فاصله زمینی تا کشورهای افغانستان، پاکستان و آسیای میانه برای ترانزیت کالا و اقتصادیترین بندر برای انجام مبادلات بازرگانی با این کشورها است.
این بندر نقش مهمی در کریدور شمال ـ جنوب (INSTC) دارد.
* طرح جامع توسعه بندر چابهار
طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار
امروزه بندر چابهار به عنوان پیشانی توسعه محور شرق و دروازه کریدور بینالملل شمال ـ جنوب، جهت تحقق اهداف سیاستهای کلی نظام جمهوری اسلامی ایران و تأکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر طرح توسعه بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور مطرح است.
در همین راستا طرح توسعه بندر چابهار در 5 فاز در سال 1386 اجرایی شد.
قبل از انقلاب و در سال 1352 طرح جامع تأسیس بندر چابهار مطرح و قراردادهای تأسیس با پیمانکاران مربوطه منعقد شد و سپس در سالهای پس از انقلاب طرح جامع توسعه بندر چابهار در دستور کار دولت قرار گرفت.
بندر چابهار، دو بندر اصلی شهید بهشتی و شهید کلانتری دارد؛ عملیات اصلی طرح توسعه در بندر شهید بهشتی در حال انجام است و بندر شهید کلانتری نیز از سال 62 فعالیتهای خود را آغاز کرد.
عملیات اجرایی بندر شهید کلانتری که یکی از دو بندر مهم چابهار است از سال 62 بطور جدی آغاز و با تکمیل 4 پست اسکله فلزی در سال 62 عملاً به بهرهبرداری رسید.
بندر شهید کلانتری
بندر شهید بهشتی نیز به عنوان دومین بندر مهم چابهار در سال 61 با توجه به شرایط خاص حاکم بر خلیج فارس (جنگ تحمیلی عراق بر علیه ایران) و با تأکید دولت بر لزوم داشتن بندر در خارج از تنگه هرمز و خلیج فارس احداث شد؛ این بندر در زمان جنگ تحمیلی به دلیل واقع شدن در کرانه دریای عمان و دوری از مرکز بحران نقش مهمی در صادرات ایفا کرد.
در راستای اجرای سیاستهای کلی نظام جمهوری اسلامی ایران، تأکیدات مسئولان نظام مبنی بر توسعه بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور، توسعه محور شرق، رعایت ملاحظات امنیتی در خلیج فارس و فقرزدایی از منطقه سیستان و بلوچستان، طرح توسعه این بندر در سطح استانداردهای بینالمللی با ظرفیت تبادل کالا به میزان حداقل 6 میلیون تن در سال مدنظر قرار گرفت؛ این طرح شامل لایروبی کانال دسترسی و حوضچهها، احیاء اراضی، اطاله موج شکن موجود، ایجاد ترمینال کانتینری و احداث اسکلههای چند منظوره بود.
طرح جامع بندر چابهار در چهار فاز عملیاتی میشود، در فاز یک و با تکمیل آن، ظرفیت از 2.5 میلیون تن به 6 میلیون تن در سال افزایش مییابد.
در فاز یک 250 متر اسکله ساخته شده است و حدود 17 میلیون متر مکعب باید لایروبی انجام شود؛ هماکنون کشتیهای با ظرفیت حداکثر 50 هزار تن میتوانند در این اسکله کنارهگیری کنند، البته برای کشتیهای بالای 5 هزار تن و آبخور (16-) متر اسکله در حال آمادهسازی است.
* بهره برداری از سه پست اسکله با طول 400 متر و آبخور 17- در فاز یک
بنا به گفته مسئولان سازمان بنادر، 22 بهمن ماه امسال سه پست اسکله به طول 400 متر با آبخور 17- متر در فاز یک بهرهبرداری میشود، از نظر فنی، شبیه این اسکلهها، در عسلویه انجام شده و نحوه کار بدین ترتیب است که ابتدا محدوده اسکله لایروبی میشود، سپس بلوکها چیده شده و حوضچه نیز لایروبی میشود.
در بندر شهید بهشتی چابهار 245 هکتار پسکرانه بندر خواهیم داشت، ضمن آنکه 195 هکتار استحصال اراضی از دریا هم خواهیم داشت.
استحصال اراضی در طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار
پیمانکار پروژه (قرارگاه خاتم) دستگاه لایروبی وارد این طرح کرده است که از نظر فنی در موقعیت حرفهای مناسبی قرار دارد، لایروبی که قرارگاه خاتمالانبیاء برای این پروژه آورده است، خوب عمل میکند و تاکنون حدود یک میلیون متر مکعب لایروبی انجام شده است.
* هزینه طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار/لزوم جذب فاینانسر با مشوقهای جذاب
در قرارداد اولیه طرح توسعه این بندر، رقم قرارداد 341 میلیون دلار آمریکا بوده است اما این هزینه در اجرا تقریباً سه برابر میشود، فقط لایروبی 180 میلیارد تومان هزینه دارد.
در حال حاضر طرح توسعه این بندر به دلیل عدم استقبال فاینانسر (حامی مالی) چندان عملیاتی نشده است و از محل منابع سازمان بنادر و دریانوردی در حال اجرا است.
طبق قرارداد «طرح توسعه بندر چابهار» که قرارگاه خاتم الأنبیاء به عنوان پیمانکار پروژه متعهد شده بود که اجرای این طرح را با استفاده از فاینانسر داخلی یا خارجی عملیاتی کند؛ طبق قرارداد، 15 درصد هزینه اجرای پروژه بر عهده سازمان بنادر و دریانوردی و 85 درصد هزینه بر عهده قرارگاه خاتم به عنوان پیمانکار پروژه از طریق جذب فاینانسر بود.
* افزایش هزینه توسعه بندر چابهار به یکهزار و 26 میلیون دلار
مشروح مشخصات قرارداد فاز یک طرح که در 24 تیرماه سال 86 به امضاء رسید، بدین شرح بود: مدت زمان این قرارداد یکهزار روز و مبلغ آن 341 میلیون و 910 هزار و 715 دلار آمریکا به کارفرمایی سازمان بنادر و دریانوردی و پیمانکاری قرارگاه سازندگی خاتم الأنبیاء، قرب نوح (ع) - مؤسسه عمران ساحل، اما بنا به گفته مسئولان هزینه در حال حاضر 3 برابر شده است.
این قرارگاه متعهد شده بود که فاینانسر را معرفی کند و پس از معرفی، توافقنامه سهجانبهای بین سازمان بنادر و دریانوردی، قرارگاه خاتم و فاینانسر به امضاء خواهد رسید.
* تغییر روش اجرای توسعه بندر از مدل EPCF به مدل EPC از محل فروش اوراق مشارکت
ظرفیت بندر شهید بهشتی چابهار پس از تکمیل عملیات توسعه به 6 میلیون تن در سال افزایش مییابد، عملیات توسعه این بندر را با هدفگذاری اعتباری بالغ بر 342 میلیون دلار سرمایهگذاری، آغاز شد، ابتدا مقرر شد شرکت پیمانکار این پروژه را به صورت EPCF اجرا و فاینانس را خود تأمین کند اما به دلیل مسائل و مشکلات تحریم، شرکت پیمانکار نتوانست این منابع را تأمین کند بنابراین اجرا از محل منابع فاینانس لغو شد.
پس از این بود که سازمان بنادر و دریانوردی اجرای پروژه را به روش EPC تغییر داد؛ قرارداد را سازمان تأمین مالی کرد و از محل فروش اوراق مشارکت بخش قابل توجهی از منابع اجرای طرح توسعه بندر تأمین شد و هماکنون از محل منابع این سازمان طرح توسعه دست و پا شکسته در حال اجرا است.
* فرصتهای سرمایهگذاری در بندر چابهار
فرصتهای سرمایه گذاری در این بندر شامل ساخت انبار، احداث سیلو، احداث پایانه صادراتی، ایجاد مخازن نگهداری روغن، فرآوری و صادرات مجدد کالا، مشارکت در اجرای طرح توسعه بندر چابهار و سوخترسانی و خدماترسانی به شناورها است.
* فرصتهای سرمایهگذاری اقدام شده در بندر چابهار
سرمایهگذاری دستگاه آبشیرین کن RO، سرمایهگذاری مخازن گوگرد و اسیدسولفوریک، سرمایهگذاری سیلوی غلات و سرمایهگذاری ترانزیت سوخت از جمله سرمایهگذاریهای انجام شده در این بندر است.
* مشخصات فنی بندر شهید بهشتی چابهار
مساحت کل 254 هکتار و مساحت محوطههای بارانداز 16 هکتار و مساحت انبارهای مسقف 30000 متر مربع است.
* مشخصات فنی بندر شهید کلانتری چابهار
مساحت کل بندر 30 هکتار، مساحت محوطههای بارانداز 35000 مترمربع، مساحت انبارهای مسقف 3000 مترمربع و مساحت محوطه کانتینری 40000 مترمربع است.
*مزایا و پتانسیلهای بندر چابهار نسبت به بنادر منطقه
به گزارش تخفیف 30 درصدی در همه ردیفهای حقوق و عوارض بندری وارد بر کشتیهای کانتینری، تخفیف حداقل 30 درصد در هزینههای تخلیه و بارگیری کانتینر (THC) نسبت به سایر بنادر جنوبی کشور و ارائه تخفیفات پلکانی در THC کانتینری وارده به خطوط کشتیرانی، از مزایای در نظر گرفته شده برای این بندر اقیانوسی است.
همچنین تخفیف 75 درصدی در انبارداری کانتینرهای وارداتی و 85 درصد در انبارداری کانتینرهای صادراتی و تخفیف 30 درصدی در هزینه باربری و انبارداری وارد بر کالاهای غیر کانتینری نسبت به سایر بنادر کشور، از دیگر مشوقها برای جذب است.
بندر چابهار به عنوان دروازه ورودی خلیج فارس، دارنده گواهینامه سیستم مدیریت یکپارچه IMS شامل استانداردهایISO 9001-2008. ISO 14001-2004. OHSAS 18001-2007 استت؛ فاصله این بندر تا فرودگاه 40 کیلومتر است.
این بندر به عنوان دروازه ورودی کریدور بینالملل شمال ـ جنوب و محور توسعه شرق کشور، دارای مزیتی نظیر عدم انتظار نوبت کشتی به نسبت سایر بنادر کشور است.
فاصله این بندر تا بندرعباس حدود 306 مایل دریایی است، اما کشتیها با 50 مایل انحراف میتوانند به چابهار آمده و بارهای خود را سریعتر تخلیه کنند، این مورد در کاهش هزینههای سوخت و کاهش زمان تخلیه و بارگیری تأثیر بسزایی دارد.
* سودجویی کلان بنادر عربی حاشیه خلیج فارس از کمکاری ما در بندر چابهار
در بنادر جنوبی ایران رقبای بندری زیادی داریم که همه خارجی هستند و این مورد تلنگری برای فعالتر شدن بندر چابهار است؛ در حال حاضر کشورهای حاشیه خلیج فارس همه در حال ساخت و توسعه بنادر خود هستند و این در حالی است که آنها در انتهای خلیج فارس قرار دارند اما بندر چابهار که به آبهای آزاد متصل بوده و ورودی اصلی است کمتر مورد توجه بوده؛ در حالی که باید این بندر در ترانزیت توسعه یابد تا بتواند سهم قابل توجهی از بازار خلیج فارس را به خود اختصاص دهد.
همچنین بندر گوادر نیز به عنوان یکی از رقبای بندر چابهار خود را برای توسعه آماده میکند.
در این راستا انتظار میرود وزارت راه و شهرسازی با ارائه مشوقهای لازم نسبت به جذب بخش خصوصی برای توسعه هر چه زودتر این بندر اقدام کند؛ ضمن آنکه باید کریدور شمال-جنوب شرق از چابهار تا مشهد و سرخس نیز تکمیل شود؛ بدین ترتیب کالا از کشورهای CIS در مسیری کوتاه و امن از سرخس به چابهار آمده و از آنجا به تمام دنیا حمل میشود ضمن آنکه کالا نیز قبل از ورود به بنادر عربی حاشیه خلیج فارس، در بندر چابهار تخلیه شده و از آنجا به شرق و شمال شرق آسیا و نیز ترکیه و اروپا، در مسیری کوتاه منتقل میشود.
قطعاً اگر توسعه بندر شهید بهشتی چابهار انجام شود و کریدور ترانزیتی شمال-جنوب شرق از چابهار تا سرخس به اتمام برسد، کشتیها در راستای کاهش مصرف سوخت، هزینه کمتر و صرفهجویی در وقت بندر چابهار برا برای تخلیه و بارگیری کالا انتخاب میکنند و این فرصتی بزرگ برای درآمدزایی کشور است.