گنج‌های فضایی مال كیست؟

گفته می‌شود سخت ترین کار دنیا اشتغال در معدن است. اما جالب است بدانید شغل جدیدی در حال اضافه شدن به مشاغل دنیاست که سختی آن در مقایسه با کار در معدن اصلا به حساب نمی آید و آن هم چیزی نیست جز کار در معادن فضایی!!

به نظر می‌رسد دیگر باید خودتان را برای دیدن تصاویر نخستین فضانوردان معدنكار آماده كنید. شركت پلانتری رسورسز (منابع سیاره‌ای) كه مجمعی از عجیب‌ترین، جسورترین، رویاپردازترین و صدالبته پولدارترین انسان‌های سیاره زمین است، اعلام كرده كار شناسایی معادن فضایی خود را با كاوش و بررسی خرده‌سیارك‌ها آغاز خواهد كرد. آنها قرار است در چند مرحله كاندیداهای خود را از بین هزاران خرده‌سیارك كوچك و بزرگ انتخاب كنند و پس از شناسایی بهترین اهداف، زمینه را برای بررسی معدنكاری در آنها شروع كنند. این كار بزرگ كه بیشتر شبیه یك فیلم علمی ـ تخیلی بزرگ است، كارگردان بزرگی را نیز در كنار خود دارد. جیمز كامرون، سازنده عظیم‌ترین و تاثیرگذارترین فیلم‌های علمی ـ تخیلی جهان كه مرگ تایتانیك را در فیلمی به همین نام و قیام پاندورایی‌ها در فیلم آواتار به تصویر كشیده یكی از موسسان این شركت جسور است كه می‌خواهند نسل جدید جویندگان طلا را به فضای بین سیاره‌ای راهی كنند.

تمام اجرام سنگی منظومه شمسی از یك توده چرخان واحد متعلق به زمانی كه خورشید ستاره‌ای نوزاد بوده است، شكل گرفته‌اند. عطارد، زهره، زمین مریخ و خرده سیارك‌های سرگردان در مدار بین مریخ و مشتری همگی منشأ یكسانی دارند، بنابراین انتظار می‌رود تقریبا از تركیب یكسانی در مواد معدنی نیز برخوردار باشند. همین موضوع استفاده از معادن، این اجرام را به رویایی تبدیل كرده كه این روزها حرف و حدیث درباره آن دوباره بالا گرفته است، بله دوباره!

این اولین بار نیست كه بشر دندان‌های خود را برای مواد معدنی سرگردان در فضا تیز كرده است. مدتی است بشر می‌داند بیشتر خرده‌سیارك‌ها از مواد ارزشمندی مثل آلومینیوم، آهن، تیتانیوم و حتی طلا ساخته شده‌اند. وجود یخ روی آنها نیز ثابت شده است. بنابراین خرده‌سیارك‌ها فقط هدفی برای استخراج فلزات نیستند، بلكه آب خود به تنهایی می‌تواند اولین، مهم‌ترین و صدالبته آسان‌ترین هدف معدن‌داران فضایی باشد. آب در فضا یعنی زندگی و حركت. زندگی، چون فضانوردان به نوشیدن احتیاج دارند و چون اكسیژن یكی از اجزای تشكیل‌دهنده آب است و حركت، زیرا هیدروژن را كه جزو دوم آب است، اگر با اكسیژن تركیب كنیم می‌توانیم موتورهای فضاپیمایمان را با آن روشن كنیم. پس آب در فضا خیلی اهمیت دارد. معدن داران فضایی شاید قبل از هر چیز به پیدا كردن یك خرده‌سیارك مملو از یخ كه در مسیر مناسبی در حال چرخش به دور خورشید باشد، بگردند تا نخستین ایستگاه سوختگیری فضایی را روی آن تاسیس كنند. پمپ سوختی كه با استفاده از انرژی خورشیدی، یخ را به آب، اكسیژن و هیدروژن تبدیل كرده و ذخیره نماید تا در صورت فرارسیدن یك مشتری فضایی به مخازن تشنه فضاپیمای او آب، هیدروژن و اكسیژن تزریق كند.

شركت پلانتری رسورسز با اعلام رسمی خود برای معدن‌یابی در فضا در واقع فقط دنیای فناوری را به مبارزه دعوت نكرده، زیرا جنگ اصلی در دفاتر حقوقی آغاز شده است. این بار هم این اولین بار نیست كه پای حقوقدانان به موضوع سفرهای فضایی باز می‌شود. مهرماه سال 1336 خورشیدی هنوز به میانه خود نرسیده بود كه اتحاد جماهیر شوروی سابق توانست نخستین ماهواره زمینی را كه اسیوتنیك1 نامیده می‌شد، با موفقیت به مدار زمین ارسال كند. این پیروزی بزرگ ابرقدرت شرقی، نگرانی سایر ملت‌ها و بخصوص كشورهای غربی را از رقیب روس به اوج رساند.

نگرانی‌ها عمدتا امنیتی و صدالبته اقتصادی بود. حتی در همان زمان هم همه می‌دانستند زمین عضو حقیر و كوچكی از جهان هستی را تشكیل می‌دهد. وقتی می‌شود برای ثروت‌های زمینی میلیون‌ها جان بی‌گناه را گرفت، چرا نشود برای ثروت بیكران و بی‌مالكی كه در فضای ماوراء جو انتظار انسان طماع را می‌كشد، سیاره‌ای را به آتش كشید. این خودشناسی نوع بشر از طبیعت وحشی خودش باعث شد سران دولت‌های قدرتمند آن زمان فورا دور یك میز بنشینند و تلاش كنند دست رقیب را از این سفره بزرگ كوتاه كنند. این شد كه معاهده جهانی فضای ماوراء جو در سال 1346 خورشیدی به تصویب رسید.

كار شناسایی معادن فضایی خود را با كاوش و بررسی خرده‌سیارك‌ها آغاز خواهد كرد. آنها قرار است در چند مرحله كاندیداهای خود را از بین هزاران خرده‌سیارك كوچك و بزرگ انتخاب كنند و پس از شناسایی بهترین اهداف، زمینه را برای بررسی معدنكاری در آنها شروع كنند. این كار بزرگ كه بیشتر شبیه یك فیلم علمی ـ تخیلی بزرگ است، كارگردان بزرگی را نیز در كنار خود دارد

ماده دوم این معاهده می‌گوید: ملت‌ها نمی‌توانند روی فضای ماوراء جو شامل ماه و سایر اجرام سماوی به منظور بهره‌برداری یا اشغال یا به هر منظور دیگری ادعای مالكیت كنند.

متن ساده و صریح است، اما نكته ضعف بزرگی دارد. شركت پلانتری رسورسز یك ملت نیست بلكه شركتی است كه حتی می‌تواند با اضافه كردن شركایی از سایر كشورها وجهه بین‌المللی نیز پیدا كند. تقریبا همه حقوقدانان معتقدند معاهده فضای ماوراء جو 1967 صراحتا هرگونه ادعای مالكیت بر فضای ماوراء جو را نمی‌پذیرد و رسما فضا را میراث جاودانه بشریت معرفی می‌كند. میراثی كه اگر قرار باشد از آن بهره‌برداری كرد، باید منافعش به همه بشریت برسد.

پلانتری رسورسز البته با اشراف بر این محدودیت قانونی تلاش دارد با انتشار خبر تاریخی خود توجه محافل حقوقی و قانونگذاری را به آینده تجارت بشریت در فضا جلب كرده و تلاش كند زمینه را برای تغییر یا تصویب قوانین فراهم كند.

گرانش خرده‌سیارك‌ها به دلیل كوچكیشان آنقدر ناچیز است كه تقریبا می‌توان آن را ندیده گرفت. همین ویژگی باعث می‌شود معدنكاری در آنجا به یك رویا تبدیل شود. شاید به همین دلیل باشد كه وقتی صحبت از معدنكاری در فضا به میان می‌آید همه چشم‌ها به خرده‌سیارك‌ها خیره می‌شود و كسی به فكر ماه و مریخ نیست. از طرفی شب و روز در خرده‌سیارك‌ها نیز تقریبا بی‌معنی است و می‌توان تمام این جسم فضایی كوچك را با صفحات خورشیدی پوشاند تا از نیروی الكتریسیته كافی در هر لحظه برخوردار شد. برق رایگان 24 ساعته و گرانش بسیار ناچیز در كنار مواد معدنی و شیمیایی نایاب و قیمتی از یك خرده‌سیارك كوچك كه قطری حدود 30 متر داشته باشد، یك تراول چك 50 تا 100 هزار میلیارد تومانی می‌سازد. چه كسی می‌تواند در مقابل این ثروت عظیم رها شده در آسمان‌ها مقاومت كند. از طرفی خرده‌سیارك‌ها چون كوچكند، زود رام می‌شوند. می‌توان با استفاده از موتورهای یونی كه برای تولید نیروی پیشران از نور خورشید بهره می‌گیرند استفاده كرد تا ضمن تغییر صفحه چرخش حتی مسیر حركت این سنگ‌های آسمانی را نیز تغییر داد و تا جایی كه ممكن است آنها را به زمین نزدیك كرد. آنقدر نزدیك كه برداشت از معادن و كنترل امور به صرفه باشد و در ضمن خطری نیز زمینیان را تهدید نكند.

بی‌شك برای این‌كه معدنكاری فضایی به شغلی اقتصادی تبدیل شود و مواد معدنی فضایی از نظر قیمت قابلیت رقابت با همتایان زمینی خود را پیدا كنند، باید شركت‌های خصوصی زیادی از همین الان به فكر ساخت موشك‌های فضایی اقتصادی و مطمئنی باشند كه وظیفه حمل و نقل به فضا را با كمترین قیمت و بیشترین امنیت ممكن به سرانجام برسانند. فضا در آینده سفره گسترده‌ای از زر و زیور است. اگر می‌خواهیم سهمی از این گنج بزرگ داشته باشیم، باید از همین حالا به فكر باشیم.