اخبار دانشگاهی کشور / اخلاق 11 اسفند 1389 - 02 March 2011
توكل
توكل از ماده "وكل" در لغت به معنی عجز و ناتوایی همراه با اعتماد به غیر است و وصف توكل كننده بر خدا به كسی گفته میشود كه او میداند خداوند عهدهدار رزق و دیگر امور او است و فرد براساس چنین باوری تنها به او اعتماد و تكیه مینماید.
این مقام از كمال معرفت است زیرا انسان هر اندازه خدا را بهتر بشناسد و از قدرت و رحمت و حكمت او زیادتر آگاه گردد دلبستگی او به خدا زیادتر میشود.
پیامبر (صلىاللهعليهوآله) از جبرییل در مورد معنی توكل پرسید، جبرییل گفت: توكل عبارت است از علم به اینكه مخلوق نه ضرر میزند و نه نفع میرساند، نه میبخشد و نه باز میدارد، توكل مأیوس بودن از خلق است.
توكل یكی از اركان ایمان و حالتی است در بنده مؤمن كه از معرفت او به خداوند و اوصاف و اسماء حسنای او ناشی میشود. توكل نوعی رابطه ایمانی میان بنده و معبود است. مؤمن میداند كه خداوند به نیاز همه بندگان آگاه و بر رفع آن نیازها تواناست و خیرخواه بندگان است و به آنها رحمت و شفقت دارد و بخیل نیست. پس خداوند هر نیازی را كه بنده داشته باشد، مطابق خیر و مصلحت او تامین میكند.
حقیقت توكل
حقیقت توكل اطمینان نمودن به خداوند و تسلیم شدن به امر اوست و اعتماد قلبی در تمام كارها بر خدا و صرفنظر كردن از ماسوی الله است و این منافات با تحصیل اسباب ندارد مشروط بر اینكه اسباب را در سرنوشت خود، اصل اساسی نشمرد. از هر گونه وسیله مادی بهره گیرد و با این حال متكی به قدرت بیپایان پروردگار بوده پیروزی را از او بداند. آوردهاند مرد عرب از پیامبر(ص) پرسید: آیا شترم را رها كنم و توكل كنم یا پایبند بزنم و توكل كنم؟ پیامبر اكرم(ص) فرمود:
«پایبند بزن و توكل كن»
راههای رسیدن به توكل
1- اعتقاد به این كه سرچشمه هستی خداست. تأثیر هر عاملی به فرمان او میباشد، همه موجودات ریزهخوار خوان نعمت او هستند.
2- ببیند كه چگونه خداوند عالم، او را به وسیله نور هستی از ظلمت نیستی خارج ساخته است، چه در رحم مادر و چه پس از گام نهادن در فضای این جهان. آنچه مایه حیات و بقای او بود به او عطا نموده است.
فواید و نتایج توكل
1- قدرت تصمیمگیری انسان در برابر مشکلات
2- ترك گناه و عدم سلطه شیطان
3- تأثیرناپذیری از اقبال و ادبار مردم و عدم نگرانی از حوادث
4- قوت قلب و شجاعت
5- آرامش درونی و اطمینان قلبی
6- مقاوم شدن در برابر مشكلات و حوادث
7- امیدواری به رستگاری و رسیدن به مطلوب و نجات از ناراحتیها و غم و اندوه
8- از آینده نمیهراسد و خوف فقر و ناتوانی ندارد پس در یاری رساندن به دیگران كوتاهی نمیكند.
9- برای كسی جز خدا كاری نمیكند و جز به خدا امید ندارد و از غیر خدا نمیترسد و چشم طمع به كسی جز خدا ندارد.
منابع:
1- سيّاح احمد، فرهنگ بزرگ جامعنوين، تهران، احمدي، چاپ هفدهم، 1374، ج 2، ص 1823
2- سجادي، سيد جعفر، فرهنگ معارف اسلامي، تهران، كوشش، 1379، چاپ چهارم، ج 1، ص 608
3- مكارم شيرازي، ناصر، اخلاق در قرآن، قم، مدرسه الامام عليبن ابيطالب(ع)، 1381 ش، چاپ دوم، ج 2، ص 284
4- ارفع، سيد كاظم، اخلاق در قرآن، فيض، 75، چاپ دوم، ص 53
5- مهدوي كني، محمدرضا، نقطههاي آغاز در اخلاق عملي، فرهنگ اسلامي، 1372، چاپ دوم، ص 514
6- ريشهري، محمد، ميزان الحكمه، بيروت، دارالحديث، جلد 4، صفحه 3661، حديث 22577
7- مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، جلد 75، صفحه 336 به نقل از اخلاق در قرآن – مكارم شيرازي، ج 2
8- ملا احمد، معراجالسعاده، تهران، مطبوعاتي حسيني، 1375، چاپ سوم، ص 786
منبع : پژوهه
