خبر News

خبر، گزارشی عینی از واقعیت‌هاست؛ كه دارای یك یا چند ارزش بوده و احتمالاً تحت تأثیر عوامل درون سازمانی و برون سازمانی شكل گرفته است.[1] ژولیوس سزار دو هزار و اندی سال پیش، اکتاسناتوس، اکتاپابلیکا و اکتادیورنا را منتشر کرد و اینها درواقع اولین روزنامه‌های خبری بودند و تمام خبرهای آن‌ها مربوط به عملکرد روزانه دولت روم بود. معنی واژه "دیورنال" چیزی نبود جز روزانه که به تدریج به ژورنالیسم تبدیل شد.[2] معادل واژه خبر در زبان‌های اروپائی Information و News است. این واژه در گفتگوهای عمومی، شامل آگاهی‌ها و اطلاعاتی است كه افراد درباره زندگی مشترك خویش بدست می‌آورند. برای خبر، تعاریف مختلف و گوناگونی براساس شرایط و نیازهای جوامع گوناگون و شیوه كاربردی كه از آن انتظار می‌رود، ارائه شده است. با بررسی تعاریف، دو عنصر اساسی را برای خبر می‌توان در نظر گرفت: 1. منتشر شدن؛ خبر كه نوعی گزارش واقعیت و اطلاع‌رسانی به‌شمار می‌رود، با توجه به انتشار آن، در قلمرو امور جمعی، اجتماعی و عمومی قرار گرفته و هرنوع ارتباط مستقیم؛ مثل گفتگو و مكاتبه، از حوزه شمول آن خارج می‌شود؛ 2. نو بودن؛ عنصر نو بودن و تازگی، از گسترش شمول آن به اطلاعات مربوط به گذشته یا رخداد و فعالیت‌های تكراری جلوگیری می‌كند. تنها ‌یك اقدام جدید، یك واقعه یا حادثه تازه می‌تواند، عنوان خبر را به‌خود بگیرد. البته باید خبر، لزوماً گزارش واقعه‌ای كه به تازگی روی داده، نمی‌باشد؛ بلكه ممكن است واقعه‌ای كه سالها قبل اتفاق افتاده؛ اما تا به امروز فاش نشده، همچنان یك خبر باشد. عوامل درون‌سازمانی و برون‌سازمانی، در فرایند تولید و انتشار خبر نقش عمده‌ای ایفاء نموده و رویداد عینی را با توجه به منابع فرستنده و نیاز مخاطب ارزش‌گذاری می‌كنند.[3] ویژگی‌های خبر وجود برخی خصوصیات، خبر را از اشكال دیگر نوشتن متمایز می‌كند؛ كه عبارتند از: 1. درستی؛ هرجمله، اسم، اطلاعات و نقل قولی كه در خبر می‌آید، یك واقعیت قابل تصدیق است. یك گزارشگر(خبرنگار)، باید برای دست‌یافتن به درستی یك خبر، نظارت دائمی بر كار داشته و در هر مطلبی، جزئیات خاص را به‌طور خاصی بازبینی كند. 2. عینیت؛ خبر یك گزارش عینی از یك رویداد است. یك گزارش‌گر خبر، باید خبر را به‌طور بی‌طرفانه و صادقانه گزارش نماید. 3. كوتاهی و واضحی؛ یك مطلب خبری باید به‌طور خیلی كوتاه، ساده و واضح نوشته شود. یك خبر وقتی مؤثر‌تر است كه واژه‌های آن با دقت خاصی به دور از علایق شخصی و مبالغه انتخاب شده و كوتاه باشند. 4. توازن؛ واقعیت‌هایی كه در متن خبر قرار می‌گیرند، باید مهمّ و كامل‌كننده خبر باشند. هر واقعیت مهمی كه در ارتباط با خبر است، در کنار واقعیت‌های دیگر در نظر گرفته می‌شود؛ به‌نحوی كه مطلب را كامل کند.[4] 5. موضوع جالب توجه؛ اخبار باید، علاوه‌بر تازه‌بودن، جالب توجه‌بودن نیز باشد. 6. كامل و جامع بودن؛ خبر باید كامل و جامع باشد و تمام اطلاعات مورد نیاز خوانندگان و شنوندگان بدان‌ها را ارائه دهد.[5] عناصر(اركان) خبر عناصر خبر، ستون اصیلی است كه خبر بر آن‌ها استوار شده و اسكلت خبر را تشكیل داده و در واقع اخبار را به نمایش می‌گذارند. هراندازه عناصر خبری كامل‌تر باشند، قیافه خبر از نظر اطلاعاتی كه باید به مخاطب بدهد، جذاب‌تر خواهد بود و شفاف بودن برغنا و جامع بودن خبر می‌افزاید. این عناصر كه در ادبیات روزنامه‌نگاری مغرب‌زمین "5 W’s & H" نامیده می‌شود، به‌شرح زیر است: 1. چه‌كسی(كه؟)[WHO]؛ خبرنگار، باید عوامل درگیر در ماجرای خبر را كه در پیدایش و وقوع رویداد، نقش داشته‌اند، دقیقاً شناسایی کند؛ مواردی همچون نام و نام خانوادگی، سن، موقعیت، شغل و محل سكونت از جمله اطلاعاتی است؛ كه باید در شناخت عوامل درگیر، مورد توجه قرار داد. البته عنصر "چه كسی" همیشه انسان نیست. در این‌صورت ذكر اطلاعات كافی از آن سازمان یا شیء ضروری خواهد بود. تنها در صورتی می‌توان از نام و نام خانوادگی یك فرد در آغاز خبر استفاده كرد كه ذكر آن با تداعی چهره فرد در ذهن مخاطب، همراه باشد؛ یعنی فرد آن‌قدر معروف باشد كه قیافه‌اش برای همگان آشنا باشد. در غیر این‌صورت به‌جای ذكر نام باید سمت او را در آغاز خبر ارائه كرد و سپس به معرفی خود او به‌لحاظ نام پرداخت؛ 2. چه‌چیزی(چه؟)[What]؛ این عنصر، عمدتاً بر ماهیت رویدادی كه قرار است به خبر تبدیل شود، متمركز است. با این پرسش، در واقع موضوع و نوع حادثه را جستجو كرده و پاسخ آن معمولاً به بررسی یك كشف علمی، افتتاح یك كارخانه، زلزله و ... منجر می‌شود. روزنامه‌نگاران از این عنصر، در مواردی كه ویژگی‌های دربرگیری و فراوانی در آن موجود باشد، به‌عنوان عنصر جذّاب خبر استفاده كرده و آن‌را در پاراگراف اول خبر ارائه می‌نمایند؛ 3. كجا[where]؛ هر رویدادی از وجه مكانی، برای خود یك محل وقوع دارد؛ 4. چه‌وقت(كی؟)[when]؛ "كی"، قید زمانی است كه زمان وقوع رویداد را مشخص می‌كند. اگر رویدادی تازه و از ارزش تازگی برخوردار باشد، باید زمان رویداد را در پاراگراف اول خبر اعلام كرد؛ 5. چرا؟[why]؛ علت وقوع حادثه، هدف و انگیزه فاعل یا فاعل‌های عملی چیست؟ پاسخ این سؤال در بسیاری مواقع با دیدگاه‌های شخصی خبرنگار آمیخته می‌شود؛ بنابراین خبرنگار باید بی‌طرفانه از جانب‌داری بپرهیزد؛ 6. چگونه؟[How]؛ قید چگونه، در گزارش‌ها و خبرهای تحلیلی و توصیفی استفاده می‌شود. در پاسخ به آن باید عینی‌گرایی و بی‌طرفی مراعات شود.[6] ارزش‌های خبری هررویداد در وجود خودش حاوی یك ارزش یا مجموعه‌ای از ارزش‌هاست. خصوصیت مهم این ارزش‌ها این است كه علاوه بر این‌كه خبرنگار را در شناخت و فهم خبر كمك می‌كند و توان سوژه‌یابی به او می‌دهند، در تهیه و تنظیم خبر، خصوصاً لید خبری او را یاری داده و به‌عنوان معیاری برای ارزیابی رویدادهای روز، مورد استفاده قرار می‌گیرند. مهم‌ترین این ارزش‌ها عبارتند از: 1.دربرگیری؛ خبر بر تعداد فراوانی از افراد جامعه اثرگذار باشد؛ 2.شهرت؛ اشخاص، مكان‌ها، اشیاء و موقعیت‌هایی كه برای عموم مردم شناخته‌شده است؛ 3.برخوردها؛ رویدادی كه حاوی برخورد میان افراد، گروه‌ها، اقوام و ... با یكدیگر و یا با طبیعت باشد؛ 4.استثناء‌ها؛ خبری كه شامل یك رویداد غیرعادی، عجیب یا نادر است؛ 5.بزرگی و فراوانی؛ هرقدر اعداد به‌كار رفته در مطلب بزرگتر باشد، ارزش خبری مطلب را بیشتر می‌كند؛ 6.مجاورت جغرافیایی و معنوی؛ خبری كه دربردارنده رویدادی است كه از نظر محل وقوع در نزدیكی مخاطبین است، ارزش مجاورت جغرافیائی و چنانچه از نظر معنوی(فرهنگی، عقیدتی و ...)، به مخاطب نزدیك باشد، ارزش مجاورت معنوی دارد؛ 7.تازگی؛ زمان وقوع یا تازگی رویدادی كه در خبر مطرح می‌شود، ارزش ویژه به آن خبر می‌بخشد.[7] انواع خبر اخبار را می‌توان از دیدگاه‌های مختلفی تقسیم‌بندی كرد. برخی از این تقسیم‌ها و طبقه‌بندی‌ها از این قرارند: 1.خبر معمولی(Information) و تازه(News) خبر معمولی، شامل اطلاعاتی است كه درباره امور و وقایع جاری به‌دست می‌آیند. در این‌نوع اطلاعات، هرچند عنصر نو بودن اهمیت دارد؛ اما درعین حال، اگر در انتشار آن‌ها تأخیری رخ دهد، اشكال اساسی ایجاد نخواهد شد. خبرهای تازه را به فاسدشدنی‌ترین كالاها، مانند میوه و سبزی تشبیه كرده‌اند؛ كه اگر همان‌روز ورود به بازار، مصرف نشوند روز بعد فاسد شده و دیگر نمی‌توان از آن‌ها استفاده كرد؛[8] 2.سخت‌خبر(Hard News) و نرم‌خبر(Soft News) سخت‌خبرها، همان خبرهایی هستند كه مبتنی بر شش عنصر خبری؛ یعنی چه‌چیزی؟، چه‌كسی؟، كجا؟، چه‌وقت؟، چطور؟ و چرا؟ هستند. در این‌دسته از خبرها، زمان نقش اساسی دارد و می‌توان آن‌ها را اسیر زمان دانست. در این‌گونه از خبرها اطلاعاتی ارائه می‌شود كه دانستن آن‌ها برای طیف گسترده‌ای از مردم حائز اهمیت است و ممكن است، زندگی را تحت تأثیر قرار دهد. سخت‌خبرها مضامین خود را از مهم به غیرمهم(هرم وارونه)، سازمان‌دهی می‌كنند و یك هرم وارونه در ساختار آن‌ها پنهان است كه هرقدر به نوك این هرم نزدیك‌تر شویم، از اهمیت اطلاعات كاسته می‌شود. نرم‌خبرها آن‌هایی هستند كه از رویدادها تا حدودی فاصله می‌گیرند؛ تا مردم، مكآن‌ها و چیزهائی را كه به جهان، یك ملّت و یا یك جمع شكل می‌دهند، بررسی كنند. این‌گونه از اخبار، به دنبال برجسته‌سازی خالقان رویدادها و تشریح رویدادهایی هستند كه جهان خبرها را تحت تأثیر قرار داده‌ و می‌خواهند به مردم بگویند، چگونه یك كار خاص را انجام دهند. این‌نوع خبرها نحوه زیستن در جهانی پیچیده را آموزش داده و سرگرم‌كننده‌اند و به‌جهت نداشتن اسارت زمانی می‌توانند همواره استفاده شوند. نرم‌خبرها به جزئیات زیادی پرداخته و به موضوعات عمومی مورد علاقه، توجه دارند و موجب تنوع‌بخشی به اخبار شده که از آن‌ها با عنوان اخبار جاپركن(filler News) یاد می‌شود؛[9] 3.رویدادمدار(Event-centered news) و فرایندمدار(process-centered news) خبرهای رویدادمدار، خبرهای مربوط به رویدادهای مشخص و معیّن یا موضوعاتی چون آتش‌سوزی‌ها و نشست‌ها را می‌گویند و خبرهای فرایندمدار خبرهای پیچیده‌ای هستند؛ كه از یك گزارش یا مسأله مجرد و منفكّ، فراتر رفته؛ تا دركی منظم، قاعده‌مند و جامع را منتقل نمایند؛ مانند گزارش‌های مربوط به پیامدهای عملكرد یك دولت.[10] ساختار خبر هر خبر مكتوب، از نظر ساختاری از چهاربخش اساسی تشكیل یافته است: 1. تیتر؛ 2. لید؛ مهمترین پاراگراف هرخبر، پاراگراف اول آنست كه بدان لید می‌گویند. این پاراگراف از بین مطالب مهم خبری انتخاب می‌شود. 3. متن؛ متن خبر براساس ارزش‌های خبر تنظیم شده و پاراگراف‌های آن بایستی بیان‌كننده بخش اهمّ مطالب رویداد باشند. 4. بک‌گراند؛ به قسمت انتهایی خبر بک‌گراند خبر می‌گویند؛ كه سابقه موضوع خبر را از بین مطالب آرشیوی و مرتبط با موضوع خبر انتخاب می‌کند.[11] عوامل مؤثر بر شكل‌گیری و انتشار اخبار 1. دروازه‌بانی؛ اخبار و رویدادها قبل از آن‌كه به گوش ما برسند، از صافی‌هایی عبور می‌كنند؛ كه به آن‌ها دروازه‌بان خبر می‌گویند. 2. سانسور؛ مراد از سانسور، اعمال نظر در جریان خبررسانی به منظور جلوگیری از انتشار اخباری است كه ممكن است، برای مردم مفید باشد؛ ولی برای كسی كه این اعمال نظر را می‌کند، مفید نیست. 3. ایدئولوژی؛ اخباری كه از منابع خبری ارائه می‌شوند، دربردارنده، ایدئولوژی تولیدكنندگان آن است و ادراكات و گرایشات آن‌ها، در آن لحاظ شده است. 4. قانون؛ قوانین موجود در هرجامعه‌ای، ناظر بر اخباری است كه در آن جامعه ارائه می‌شود و به كنترل و اعمال محدودیت برای آن‌ها می‌پردازد. 5. اخلاق؛ اخلاق در حیطه وظایف و كاركرد مطبوعات و دیگر رسانه‌های خبری، بخش مهمی از رسالت رسانه را تشكیل داده و در تولید خبر مد نظر قرار می‌گیرد.[12] سبك‌های خبرنویسی امروزه انواعی از سبك خبرنویسی در میان روزنامه‌نگاران مرسوم است؛ که به چهار نوع آن اشاره می‌شود: 1.هرم وارونه(Inverted Pyramid) در این سبك، قاعده‌ی هرم، حاوی جذّاب‌ترین و مهم‌ترین بخش خبر بوده و نوك آن(بخش انتهایی) حاوی بی‌اهمیت‌ترین بخش‌های خبر بوده و مطالب با توجه به میزان اهمیت آن‌ها از بالا به پائین تنظیم می‌شود. 2.تاریخی(Chronological Style) در این سبك مطالب و اخبار به همان صورتی كه به‌لحاظ زمانی تحقق یافته‌اند، ارائه می‌شود و داوری در مورد خبر مهم یا بخش مهم خبر صورت نمی‌گیرد. 3.تاریخی به‌همراه لید(Combination Style) این سبك تلفیقی از دو سبك هرم وارونه و سبك تاریخی است و خاص پوشش دادن به خبرهای شهری و حادثه‌ای است. در این سبك، اصل ماجرا به صورت لید ارائه شده و سپس با فضاسازی به تبیین ماجرا پرداخته می‌شود. 4.پایان شگفت‌انگیز(Surprise Ending) در این سبك، متن خبر با آخرین قسمت واقعه شروع شده و سپس سوابق امر برای روشن‌شدن موضوع بیان می‌شود و در آخرین بخش خبر، لید خبر ارائه می‌شود. این سبك كه در واقع قفل ماجرا را در پایان خبر می‌گشاید، برای خبر كوتاه مفید است.[13] منابع خبری هرخبر باید از منبع معتبری برخوردار باشد. منبع معتبر افزون‌بر در جلب اطمینان مخاطب، به پیام و خودرسانه نیز اعتبار بیشتری می‌بخشد. مهم‌ترین منابع خبری رسانه‌ها عبارتند از: گزارش‌های اختصاصی خبرنگاران، رسانه‌های داخلی، شبكه‌های خبری بین‌المللی، خبرگزاری‌های جهانی.[14] [1]. عباسی، حجت‌الله؛ اصول كاربردی خبرنگاری و خبررسانی در رایو و تلویزیون، تهران، سروش، 1371، چاپ اول، ص23. [2]. شكرخواه، یونس؛ خبرنویسی مدرن، تهران، خجسته، چاپ دوم، 1384، ص9. [3]. مكتبی، محمد؛ خبر و اخلاق خبرنگاری، قم، مركز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، 1384، چاپ اول، ص13 و شكرخواه، یونس؛ خبر، تهران، مركز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، 1379، چاپ پنجم، ص7. [4]. كبیر، محمدرضا؛ روزنامه‌نگاری بر جوانان، تهران، منادی تربیت، 1379، چاپ دوم، ص51. [5]. زمانی، هادی؛ كلید رسانه‌های روابط عمومی، اصفهان، حسین فهمیده، 1385، چاپ اول، ص44 و 47. [6]. شكرخواه، یونس؛ خبر، ص29- 25. [7]. مكتبی، محمد؛ ص20-15. [8]. همان، ص14-13. [9]. اتیول، بروس دی وهمكاران؛ سخت‌خبر و نرم‌خبر، محمدرضا نوروزپور، تهران، ثانیه، 1384، چاپ اول، ص22-19 و شكرخواه، یونس؛ خبرنویسی مدرن، ص27-25. [10]. شكرخواه، یونس؛ خبر، ص112. [11]. عباسی، حجت‌الله؛ ص 39-37. [12]. مكتبی، محمد؛ ص50-38. [13]. عباسی، حجت‌الله؛ ص 35-30. [14]. مكتبی، محمد؛ ص36-33. منبع : پژوهه