اخبار دانشگاهی کشور / اخلاق 11 اسفند 1389 - 02 March 2011
افشا در لغت به معنی بر ملا كردن و فاش کردن رازی یا چيزي را گویند.[1]
و در اصطلاح اخلاق عملي است كه باعث آشکار شدن سری مي‌شود [2]
افشاگري در قرآن
آيات بسياري در قرآن به موضوع افشاگري اشاره كرده است. براي روشن شدن موضوع به نكاتي اشاره مي‌كنيم.
خداوند در سوره نساء آيات 148،83 به اين موضوع پرداخته است
«و اذا جاءهم أمر من الامن أو الخوف أذاعوا به و لو ردوه الي الرسول والي اولي الامر منهم لعمله الذين يستبطونه منهم».
«هنگامي كه خبري از پيروزي يا شكست به آنها برسد (بدون تحقيق) آن را شايع مي‌سازند. در حالي كه اگر آن را به پيامبر و پيشوايان – كه قدرت تشخيص كافي دارند- باز گردانند، از ريشه‌هاي مسائل آگاه خواهند شد».
خداوند در این آيه افشاء گري را زمينه شايعه‌سازي در جامعه مي‌خواند و اين اخبار بي اساس را، از طرف دشمنان که به منظور خاصي جعل شده به زيان مسلمانان مي‌داند.[3]
«لا يحب الله الجهر بالسوء من القول الا من ظلم و كان الله سميعا عليما»
«خداوند دوست ندارد كسي با سخنان خود، بديهاي ديگران را اظهار كند مگر آن كه مورد ستم واقع شده باشد. خداوند شنوا و داناست».
زيرا خداوند خود ستار العيوب است و دوست ندارد كه افراد پرده‌دري كنند. بنابراين به خاطر استحكام پيوندهاي اجتماعي وهم به خاطر رعايت جهات انساني لازم است پرده‌دري نشود.[4]
براي اطلاع بيشتر آيات در رابطه افشاگري در پايان مقاله به آدرس‌هاي آورده شده مراجعه شود.[5]
رازداري نه تنها از صفات مومنان حقيقي است بلكه هر انسان با شخصيتي، بايد راز دار باشد. اين معني در مورد دوستان و نزديكان و همسران اهميت بيشتري دارد، و در آيات اول سوره تحريم آمده است كه چگونه خداوند بعضي از همسران پيامبر را به خاطر ترك راز داري شديداً ملامت و سرزنش مي‌كند.[6]
رازداري در روايات
در احاديث اسلامي درباره رازداري و ترك افشای سرٌ تعبيرات گوناگوني ديده مي‌شود تا آنجا كه اسرار ديگران به منزله امانتهاي آنها شمرده شده و افشاي آن به عنوان خيانت در امانت است. امير مومنان در این مورد می فرماید.
«جمع خير الدنيا و الآخرة في كتمان السرٌ ومصادقه الاخيار و جميع الشر في الاذاعه و مواخاه الاشرار».
تمام خير دنيا و آخرت در دو چيز جمع شده، در راز داري و دوستي با نيكان و تمام بدي‌ها در دو چيز جمع است افشای سر و دوستي با بدان.[7]
عوامل افشاي سر
افشاي سر به علت خيانت و دشمني مي‌باشد و براي ضربه زدن است.[8]
«يا ايها الذين آمنوا لا تخونوا الله و الرسول و لاتخونوا اماناتكم و انتم تعلمون»
«اي كساني كه ايمان آورديد به خدا و پيامبر خيانت نكنيدو در امانتهاي خود خيانت روا مداريد، در حالي كه مي‌دانيد اين كار گناه بزرگي است».
خيانت به خدا و پيامبر آن است كه اسرار نظامي (اجتماعي و سياسي) مسلمانان را در اختيار ديگران بگذارند و دشمنان را تقويت كنند.[9]و يا به علت نفع مالي و كينه توزي مي‌باشد.[10]
آثار افشاء راز
خداوند آثاري براي افشاء راز درآيات آورده كه به آدرس آنها اشاره مي‌شود
1. نفاق: سوره توبه آيات 64، 107
2. خيانت: سوره انفال آيه 27
3. شايع پراكني: سوره نساء آيه 83
4. دوري از رحمت خداوند: سوره نساء آيه 148
راههاي درمان
1. توجه دادن به عواقب دردناك افشاء اسرار
2. خشكاندن ريشه‌هاي رذيله اخلاقي مثل جهل، حسد، كينه و مانند آن
3. افزايش ظرفيت انسان[11]
[1] .فرهنگ جديد (منجد الطلاب) ترجمه محمد بندر ريگي، انتشارات اسلامي، تهران، چاپ 12، سال 1375
[2] . اخلاق شبر، سيد عبدالله شبر، ترجمه محمدرضا جباران، انتشارات هجرت، قم، چاپ 3، سال 1378، ص 232
[3] . تفسير نمونه، ناصر مكارم شيرازي، ناشر دارالكتب الاسلاميه، چاپ تهران، سال 1374؛ چاپ 1، ج 4، ص 32.
[4] . همان، ج 4، ص 184
[5] . سوره نحل 75، تغابن 4، مرسلات 37، يوسف 26، آل عمران 78، ممتحنه 1، زخرف 80.
[6] . تفسير نمونه، ناصر مكارم شيرازي، ناشر دارالكتب الاسلاميه، چاپ تهران، سال 1374، چاپ 1، ج 24، ص 283
[7] . اخلاق در قرآن، ناصر مكارم شيرازي، انتشارات امام علي بن ابي طالب، قم، چاپ 3، سال 1385، ج 3، ص 362
[8] . جامع السعادات، ملا مهدي نراقي، انتشارات موسسه الاعلمي للمطبوعات، بيروت، چاپ 4، ج 2، ص 282
[9] . تفسير نمونه، ج 7، ص 135.
[10] . جامع السعادات، ج 2، ص 282.
[11] . اخلاق در قرآن، ج 3، ص 374.
